«تاعىلىمى مول تاريحىمىزبەن، ۇلى بابالاردىڭ ۇلاعاتتى ومىرىنەن الار تالىمىمىزبەن ءبىز الداعى اسۋلاردان القىنباي اسامىز. ۇدەۋدىڭ سىرى - بىرلىكتە، جۇدەۋدىڭ سىرى - الاۋىزدىقتا. وسىدان  3 عاسىر بۇرىن اڭىراقايدا بولعان ۇلى شايقاستا اتا-بابالارىمىز بىرلىكتىڭ قۇدىرەتى قانداي بولارىن وزىنە دە، وزگەگە دە دالەلدەگەن. سىن ساعاتتا تۋعان ەلگە دەگەن پەرزەنتتىك پارىزدى بارىنەن بيىك قويا بىلگەن. سول شايقاستا توگىلگەن قان بارشا قازاقتىڭ تامىرىندا بار. ءبىزدى بىر-بىرىمىزبەن بىرىكتىرەتىن دە، باۋىر ەتەتىن دە بابالاردىڭ بوستاندىق جولىندا توگىلگەن وسى قانى دەپ بىلەمىن»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ  «قازاقستان 2050 ستراتەگياسى: قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا. ياعني، ەلباسى ءجيى-جيى قايتالاپ ايتىپ جۇرگەندەي، قازاقستان حالقى ۇلت تاريحىن ءبىلۋ، زەردەلەۋ ارقىلى بىرلىك پەن تۇتاستىعىن نىعايتا ءتۇسۋى كەرەك. نەگىزگى ۇستانىمىمىز – وسى.

قازىرگى كەزدە «قازاقستان تاريحى قالاي جازىلۋى كەرەك؟» دەگەن ساۋال ءبىزدىڭ قوعامدا قىزۋ تالقىلانۋدا. سەبەبى، قازاق قازاق بولعالى تاريحىمىزدا «اقتاڭداقتار» از بولعان جوق. مۇنداي باتىل ءسوزدىڭ ەڭ اۋەلى تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ  اۋزىنان شىققانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 1،5-اق جىل وتكەندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرلان ورازالينگە بەرگەن سۇحباتىندا بىلاي دەيدى: «نەسىنە جاسىرامىز، «اقتاڭداق» كەزەڭدەر تاريحىمىزدا از بولعان جوق... مەن ون جەتىنشى جىلعى توڭكەرىستەن كەيىنگى 73 جىل قازاق حالقىنا تەك قانا جامانشىلىق پەن قيانات الىپ كەلدى دەۋدەن اۋلاقپىن. كەڭەس ءداۋىرىنىڭ ەل ومىرىندە، حالىق تىرشىلىگىندە قالدىرعان كۇنگەيى دە بار، كولەڭكەسى مەن قاسىرەتى دە جەتكىلىكتى. ول تۋرالى تاريح ءوز باعاسىن بەرە باستادى. ءالى دە بەرە جاتار. باسقاسىن ايتپاعاندا، 20-شى  جىلدار مەن 32-34ء-شى جىلدار ارالىعىنداعى قولدان جاسالعان اشتىقتى قالاي اتتاپ وتۋگە بولادى؟ بۇل ناعىز ويلانىپ وتىرىپ جۇزەگە اسىرىلعان گەنوسيد قوي. مەن سولاي دەپ ويلايمىن... ال ەندى، قازاقستاندى مەملەكەت دەپ جاريالاي وتىرىپ، سول ەل باسشىلارىنىڭ كوزىن باقىرايتىپ قويىپ، تىزەگە سالىپ، كەڭەس وداعىنىڭ تۇسىندا قازاقستان جەرىنىڭ – ۇلى اباي دۇنيەگە كەلگەن قاسيەتتى توپىراقتىڭ اتوم قارۋىن سىنايتىن پوليگونعا اينالدىرىلۋىن نە دەۋگە بولادى؟ مۇنىڭ توركىنىندە نە جاتقانىن دالەلدەۋدىڭ قاجەتى شامالى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وسىنىڭ ءوزى يمپەريالىق جۇگەنسىزدىك پەن زورلىقتىڭ ايعاعى ەمەس پە؟! («ەلباسى»، قۇراستىرعان ج. ءاليحان ۇلى.، «ۋاقىت جۇكتەگەن امانات بار»، 23-49-شى بەتتەر)».

دەمەك، ءبىر جايتتىڭ باسى اشىق. بۇگىنگە دەيىن قازاق حالقىنىڭ انىق تاريحى جازىلعان جوق. وتاندىق كاسىبي تاريحشىلاردىڭ، ساراپشى عالىمداردىڭ،  ساياساتكەرلەردىڭ دە وي-پىكىرلەرى، ۇستانىمدارى وسىعان سايادى. ماسەلەن، بەلگىلى تيۋركولوگ-عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، كەڭەس وداعى زامانىنداعى ساياسات ءبىزدىڭ انىق تاريحىمىزدى جازدىرمادى. «الكەي مارعۇلان، ەرمۇحان بەكماحانوۆ، مۇحتار اۋەزوۆتەردىڭ تۇسىندا مۇمكىندىك بەرگەنىندە شىن تاريحىمىز جازىلاتىن ەدى. وكىنىشتىسى سول، ورىستار ءبىزدىڭ تاريىحىمىزدى وزدەرىنىڭ مۇددەسىنە ىڭعايلاپ جازدى، - دەيدى م. جولداسبەكوۆ. – اسىرەسە، ولار ءبىزدىڭ رەسەيگە قوسىلعان كەزدەگى تاريحىمىزدى ءوز مۇددەسى تۇرعىسىنان بۇرمالادى. سونىڭ سالدارىنان تاريحىمىز ءاجۋالاندى. قازاقتىڭ باي، حان، كوسەمدەرىنىڭ ءبارى اقىماق بولىپ كورسەتىلدى. شىنجىر بالاق، شۇبار ءتوس، كەبەجە قارىن دەگەن سۇمدىقتاردى ايتتى. سول كەزدەرى مەكتەپتە ساباق بەرگەن ءمۇعالىم دە، وقىپ جۇرگەن بالا دا وسىنى قايتالادىق. بۇل – زاماننىڭ سۇمدىعى ەدى. بۇل – حالىقتى قورلاۋ بولاتىن. ياعني، ول ۋاقىتتا تاريحىمىز تەك ساياسات تۇرعىسىنان جازىلدى. «ەشتەن كەش جاقسى» دەمەكشى، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك زامانىندا ءبىزدىڭ شىنايى تاريحىمىز جازىلۋى كەرەك».

مەملەكەتتىك حاتشى مارات ءتاجين دە ۇلت تاريحىن زەردەلەۋگە ارنالعان جيىندا وتاندىق تاريحشىلاردىڭ الدىندا ناقتى سىناق تۇرعانىن، بۇل سىناقتىڭ جاۋابىن تابۋعا ابدەن-اق بولاتىنىن قاداپ ايتتى. سونداي-اق، مارات مۇحامبەتقازى ۇلى قازاقستان تۋرالى وزىمىزدەگى جانە شەتەلدەردەگى تاريحي ماتەريالداردىڭ بارلىعىن جيناۋعا، جۇيەلەۋگە جانە جىكتەۋگە باسا كوڭىل ءبولۋىمىز قاجەتتىگىن العا تارتتى. ارينە، الىس-جاقىن شەتەلدەردە ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاريحىمىزعا قاتىستى قانشاما قۇندى جادىگەرلەر، تاريحي قۇجاتتار بار دەسەڭىزشى؟! ماسەلەن، قازاقستان قوعامىندا تاۋەلسىزدىك العالى ءجيى-جيى كوتەرىلىپ جۇرگەن تاريحي ماسەلەنىڭ ءبىرى – كەنەسارى حاننىڭ باسىن ەلگە قايتارۋ. ايتپاقشى، 2004-2005 جىلدارى وتاندىق عالىمداردان، قوعام قايراتكەرلەرىنەن قۇرالعان ارنايى توپ وسى ماسەلەمەن اينالىسىپ، رەسەيدەگى قويما، مۇراجاي، مۇراعاتتاردىڭ 80 پايىزعا جۋىعىن «ءسۇزىپ» شىققان بولاتىن. وكىنىشكە وراي، حاننىڭ باسى دا تابىلمادى، جۇمىس تا ورتا جولدا قالدى. الايدا، ءىس مۇنىمەن بىتپەيتىنى بەلگىلى. بالكىم، قازاقتىڭ سوڭعى حانىنىڭ باسى رەسەيدە ەمەس، بىزبەن كورشىلەس جاتقان باسقا ەلدىڭ مۇراجايىندا تۇرعان شىعار؟

– كەنەسارى حاننىڭ باسىن ءبىز ومبى – سانكت-پەتەربور – ماسكەۋ – ستاۆروپول – تاشكەنت باعىتىندا ىزدەۋىمىز كەرەك! – دەيدى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، «ەۋرازيا» گۋمانيتارلىق عىلىمي-زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابۇلدينوۆ. ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل ماسەلەنى وڭ شەشۋدە عالىمداردىڭ ىزدەنىسىمەن قاتار مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى م. قۇل-مۇحاممەدتىڭ، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆتىڭ جانە مەملەكەتتىك حاتشى مارات ءتاجيننىڭ تاراپىنان ساياسي ەرىك-جىگەر مەن تولىققاندى قولداۋ قاجەت. ايتپاقشى، وسى ماسەلەگە وراي ءبىز رەسەي فەدەراسياسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ميحايل بوچارنيكوۆتىڭ پىكىرىن سۇرادىق. «ءسىز بىلەسىز بە، بۇل ماسەلە جونىندە قازاقستاندىق باسپاسوزدەن ءجيى وقيمىن. الايدا، كەنەسارى حاننىڭ باسى رەسەيدەگى مۇراجايلاردىڭ بىرىندە تۇر دەگەن ايعاقتى ەشكىم ناقتى دالەلدەگەن جوق. نەگە سىزدەر قازاق حانىنىڭ باسى تەك رەسەيدە عانا دەپ ويلايسىزدار؟»، - دەدى ول اۋەلى وزىمىزگە سۇراۋلى جۇزبەن. ءبىراق قازاقستان ۇكىمەتى بۇل ماسەلەگە وراي رەسمي ءوتىنىش بىلدىرسە، قولىنان كەلەتىن كومەگىن بەرەتىنىن ايتتى. – تاريح دەگەنىمىز قانداي دا ءبىر ساتتەن باستالمايدى، - دەيدى ميحايل بوچارنيكوۆ. – سوندىقتان، مەنىڭ ويىمشا، قازاقستاننىڭ تاريحقا دەگەن كوزقاراسى سالماقتى، تەڭگەرمەلى بولاتىنى ءسوزسىز.

الايدا، زيابەك قابۇلدينوۆتىڭ ايتۋىنشا، ىزگىلىكتى ءىستى ومبىنىڭ تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايىندا تۇرعان كەنەسارى حاننىڭ قارۋىن ەلگە العىزۋدان باستاعان ابزال. «ارۋاقتى حانىمىزدىڭ اسىنعان ايبىندى قارۋى سول مۇراجايدىڭ 2ء-شى قاباتىنداعى قازاقتاردىڭ قارۋىنىڭ ىشىندە ساقتاۋلى تۇر. ونى وسىدان 5 جىل بۇرىن بارعانىمدا سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الدىم. ءقازىر 8ء-شى سىنىپقا ارنالعان «قازاقستان تاريحى» وقۋلىعىندا بۇل قارۋ بار. ولاي بولسا، اۋەلگى قادامدى وسى قارۋدى قايتارۋدان باستايىق»،- دەيدى ول. كوڭىلگە قونىمدى-اق پىكىر. جادىگەر دەمەكشى، ايبارلى حانىمىزدىڭ قارۋىن بەرمەسە، ءتىپتى سونىڭ كوشىرمەسىن دە الدىرتۋعا بولاتىنى انىق. تاريحشىلاردىڭ باسقوسۋىندا مەملەكەتتىك حاتشى «تاريحي ارتەفاكتىلەردىڭ بارلىق نەگىزگى شەتەلدىك قويمالارىن ۇقىپتى زەرتتەۋگە، سونداي-اق ول تاريحي ماتەريالداردى قازاقستانعا قايتارۋ مۇمكىندىگى جونىندەگى ماسەلەنى قاراۋعا، ەگەر ونداي مۇمكىندىك بولماسا – ولاردىڭ كوشىرمەسىن جاساتىپ، بولاشاقتا زەرتتەۋشىلەر مەن جالپى جۇرتشىلىققا قولجەتىمدى ەتۋدى» تياناقتاپ تاپسىردى.

بۇل باعىتتا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە دە ارتىلاتىن جۇك اۋىر. دەسەك تە، مينيسترلىك عالىمدارمەن بىرلەسىپ، بۇل مەرەيلى مىندەتتى قولعا الىپتى. جاز ايلارىندا قازاقستاندىق بىلىكتى عالىمداردان قۇرىلعان 20 توپ شەتەلدەردىڭ مۇراعاتتارىنا اتتانىپ كەتىپتى. بۇل تۋرالى «قازمەديا» ورتالىعىنداعى ۇلتتىق تاريحىمىزدى زەردەلەۋ تاقىرىبىنا ارنالعان بريفينگتە ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ-نىڭ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ حابارلادى. ولار «وسى جەردە بولادى-اۋ» دەگەن مۇراعات، قويمالاردى تۇگەل اقتارىپ، رەسەي فەدەراسياسى، وزبەكستان، جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى، اراب مەملەكەتتەرى، اۆستريا، ۇلىبريتانيا، اقش جانە ت.ب. ەلدەردى ارالاماق. ەرلان ءباتتاش ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، شەتەلگە «عالىم جىبەرۋ» ەۇۋ-ىندە بۇرىننان بار كورىنەدى. ول ۋنيۆەرسيتەت وكىلى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، بەلگىلى جازۋشى تۇرسىن جۇرتبايدىڭ سوڭعى جىلدارى بەيجىڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مۇراعاتىنان قازاق تاريحىنا قاتىستى اسا قۇندى دەرەكتەر، قۇجاتتار اكەلىپ، تاريحىمىزدى زەرتتەۋگە ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جۇرگەنىن ءمالىم ەتتى.

ارينە، جات ەلدەرگە بارىپ: «تاريحىمىزعا قاتىستى نە بار؟» دەگەنگە بىزگە بارلىعىن بەرە سالماسى انىق. تىرنەكتەپ جيناۋ قىرۋار ەڭبەكتى قاجەت ەتەدى. بۇل جەردە تاعى ءبىر ماسەلە بار. تۇركولوگ-عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ ايتقانداي، «ءبىزدىڭ ساقتاناتىنىمىز - ول ەلدەردىڭ مۇراعاتتارىنداعى جينالعان ءبىزدىڭ تاريحىمىزدىڭ ءبارى بۇرمالانعان». – جەر اتتارى، كوسەم، باتىرلاردىڭ ءبارىنىڭ اتتارى وزگەرىپ كەتكەن. سوندىقتان، ءبىز كوبىنەسە كەرەگىمىزدى جۇڭگو دەرەك كوزدەرىنەن ىزدەيمىز. ەڭ ماڭىزدىسى، وسىدان تازاسىن ارشىپ الا ءبىلۋ دەپ ويلايمىن، - دەيدى ول. 

مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ بەس تاپسىرماسىنىڭ ءبىرى – تاريح بويىنشا ساپالى وقۋلىق جازۋ. ۇلتتىق تاريحتى، جاھاندىق تاريحتى بىرەۋدىڭ جازعانىنان كوشىرىپ الا سالۋ قيىن ەمەس. بۇل ءىستى بىرەر ايدا تىندىرۋعا بولاتىنىنا ول مىسال كەلتىردى. «الايدا، ساۋاتسىزدىق، جاساندىلىق بىردەن كورىنىپ تۇرادى. ونداي كەزدە سول كىتاپتى جازعان اۆتورلار ءۇشىن ۇيالاسىڭ. كەيدە ءتىپتى، تاريح وقۋلىقتارىن پسيحيكالىق اۋىتقۋشىلىعى بار ادامدار جازعان با دەپ قالاسىڭ؟!.» - دەپ مارات ءتاجين تۇيتكىلدى تۇستى اشىق ايتتى. جاسىراتىنى جوق، قازىرگى كەزدە تاريح وقۋلىقتارىنان اتاۋلى داتالاردى، شەگى جوق سانداردى كوپ كەزدەستىرەسىڭ. مۇنداي ارتىق جۇكتەمە كەز-كەلگەن وقۋشىنى تاريحقا قىزىقتىرۋدىڭ ورنىنا كەرىسىنشە، باسىن قاتىراتىنى ءسوزسىز. وسى ولقىلىقتىڭ ورىنىن تولتىرۋ ءۇشىن، قازاقستان تاريحى تۋرالى 2 وقۋلىق جانە ون تومدىق جيناق ازىرلەنىپ جاتىر. وعان قوسا، قازاقستان تاريحشىلارىنىڭ ۇلتتىق كونگرەسى بيىلعى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا الىس-جاقىن 25 ەلگە تارالاتىن حالىقارالىق عىلىمي-كوپشىلىك «MANGI EL» جۋرنالىن شىعارادى.

ەلباسى ءوز جولداۋىندا: «مەن 21-عاسىر قازاقستاننىڭ «التىن عاسىرى» بولارىنا سەنەمىن. قازاقستان حالقى ۇلى تاريحتىڭ يەسى اتانۋعا لايىق» ەكەندىگىن بەكەر ايتقان جوق. سەبەبى، ءبىزدىڭ كەشەگى جانە بۇگىنگى تاريحىمىزدا ماقتاناتىنداي وقيعالار وتە كوپ. ماسەلەن، 2017 جىلى وتەتىن «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسى. قازاقستاننىڭ باس قالاسىنداعى جاھاندىق دەڭگەيدەگى جيىنعا 5 ملن-عا جۋىق شەتەلدىك تۋريستەر كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. البەتتە، قوناقتاردى لايىقتى دەڭگەيدە كۇتۋىمىز كەرەك. ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتاعى الەمنىڭ ادەمى، بەيبىت جانە اۋقاتتى قالاسى اتانعان ەلوردامىزدى جاقسىلاپ تانىستىرعانىمىز ءجون. بۇل جەردە ايبىندى استانامىزدىڭ تاريحى تۋرالى وتە جاقسى، شىنايى جازىلعان، ادەمىلەپ بەزەندىرىلگەن كىتاپتىڭ الاتىن ورنى ۇلكەن. وسىعان وراي، 2014 جىلى وتاندىق تاريحشىلار شەتەلدىك قوناقتارعا ارناپ «استانا تاريحى» دەگەن كىتاپ شىعارماقشى.  «ەۋرازيا» گۋمانيتارلىق عىلىمي-زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابۇلدينوۆ ورىس تىلىندە جازىلاتىن بۇل كىتاپتىڭ اۋەلى قازاقشاعا جانە اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلاتىنىن ايتتى. ال، 2017 جىلعا دەيىن «استانا تاريحىنىڭ» الەمنىڭ 10 ءتۇرلى تىلدەرىندەگى نۇسقالارى جارىققا شىعادى.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بارشا قازاقستاندىقتارعا ارناعان ءبىر سوزىندە: «وتە ۇعىنىقتى جازىلعان، شىنشىل، ءاربىر بالانىڭ وتانشىلدىعىن وياتاتىن وقۋلىقتارمەن قوسا، قازاق ەلىنىڭ تاريحى تۋرالى اڭگىمە كىتاپتاردى دا جازۋ كەرەك. كورشىمىزدە «يستوريا روسسيي دليا دەتەي» دەگەن سياقتى كىتاپتار شىعاراتىن جاقسى ءداستۇر بار»  دەگەندى ايتقان. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى وسى ۇسىنىستى تەمىرقازىق ەتىپ، ۇلتىمىزدىڭ تاريحىنا ارنالعان اڭگىمە كىتاپتاردى كوپتەپ شىعارسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. بيىلدان باستاپ ەلىمىزدەگى 1ء-شى سىنىپ تابالدىرىعىن اتتاعان بۇلدىرشىندەر اعىلشىن ءتىلىن وقيتىن بولدى. ءبىراق، اعىلشىندى تەزىرەك مەڭگەرۋ ءۇشىن، ورىس ءتىلىن ءبىلۋ شارت. «الەمدىك ينتەگراسياعا ەكپىندەي ەنىپ وتىرعان حالىقپىز. الايدا، بىزدە قازاق-اعىلشىن وقۋلىقتارى جوق. وسىناۋ مەملەكەتتىك ماڭىزى بار زور ىستە تاعى دا ۇتىلعالى وتىرمىز، - دەيدى «ايقىن» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرتورە ءجۇسىپ. – ويتكەنى، ءبىز اعىلشىن تىلىنە ورىس ءتىلى ارقىلى بارۋعا ءماجبۇرمىز. بۇل – مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن تۇسىرەتىن ارەكەت. بالالارعا، ۇلكەندەرگە ارنالعان قازاق-اعىلشىن تىلىندەگى وقۋلىقتار مەن كورنەكى قۇرالداردى، مۋلتيمەديالىق ادىستەمەلەردى تەزدەتىپ ازىرلەۋدى قولعا العانىمىز دۇرىس. مەنىڭ ويىمشا، قازاقتىڭ قىسقاشا تاريحىن اعىلشىن تىلىندە شىعارۋ كەرەك!». نۇرتورە ءجۇسىپتىڭ پايىمداۋىنشا، قازاقتىڭ تاڭداۋلى 10 اڭگىمەسىن اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋ ماسەلەسى دە كەزەك كۇتتىرمەيتىن شارانىڭ ءبىرى. سەبەبى، قازىرگى كەزدە اعىلشىن ءتىلىنىڭ مەرەيى ۇستەم. سوندىقتان، ۇلتتىق تاريحىمىزدى، ءبولمىس-بىتىمىمىز بەن مىنەزىمىزدى بەينەلەيتىن 10 اڭگىمەمىز اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلسا، بۇل تاراپتا اتقارىلار تالاي ءىستىڭ يگى باستاماسى بولار ەدى، - دەيدى ن. ءجۇسىپ.

ال مەملەكەتتىك ەلتاڭبامىزدىڭ اۆتورى، ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ-نىڭ ساۋلەت كافەدراسىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى جانداربەك مالىبەكوۆتىڭ پىكىرىنشە، ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋدى ەلدىك رامىزدەرىمىزدەن باستاعانىمىز دۇرىس. «شىنىن ايتسام، بىزدە مەملەكەتتىك رامىزدەردى ناسيحاتتاۋ ۇلكەن دەڭگەيدە ەمەس. ءتىپتى، ەلتاڭبامىزدىڭ وزىنە ءجاي ءبىر بەلگى سياقتى قارايتىندار بار، - دەيدى ج. مالىبەكوۆ. – ال، جاقسىلاپ ۇڭىلسەك، ەلتاڭبامىزدىڭ بەتىندە ۇلكەن تاريح جاتىر. ەندەشە، مەملەكەتتىك رامىزدەردى ءبىلۋ – ءوزىڭنىڭ تاريحىڭدى ءبىلۋ، قۇرمەتتەۋ دەگەن ءسوز. مىسالى، ءبىزدىڭ ەلتاڭبامىزدا  ءۇش مىڭ جىلدىق تاريحىمىز بەينەلەنگەن. ول قانداي تاريح؟ مىسالى، قازاق تايپالارىنىڭ تاڭبالارى، قۇرىلىمدىق بەلگىلەرى، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جيىنتىعى ەلتاڭبامىزدا بار. الايدا، وسىنى ءالى دە ءوز دەڭگەيىندە ناسيحاتتاي الماي كەلەمىز. ءاربىر قازاقستاندىق ءوزىنىڭ ءۇيىنىڭ تورىنە كوك بايراعىمىزدى ءىلىپ قويسا قانداي عاجاپ! نەمەسە تاۋەلسىزدىك كۇنى، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى سياقتى ۇلكەن مەيرامداردا ءاربىر وتباسى ءوز ءۇيىنىڭ بالكونىنا شىعارىپ تۋىمىزدى ءىلىپ قويسا، ول دا كورگەن ساتتە ماقتانىش، ءسۇيىنىش سەزىمدەرىن وياتادى ەمەس پە؟!». ەلتاڭبامىزدىڭ اۆتورىنىڭ پىكىرىنشە، «مەملەكەتتىك رامىزدەر تۋرالى» زاڭىمىزعا تۇزەتۋ ەنگىزىپ، رامىزدەردى قورلاعان ادامداردى قاتاڭ جازالاۋ كەرەك. «ءبىزدىڭ زاڭىمىز قاتال ەمەس، - دەيدى ول. – سوندىقتان، تۇزەتۋلەر ەنگىزۋىمىز كەرەك. جەر بەتىندە تاڭباسى، تۋى جوق مەملەكەتتەر قانشاما... ءتىپتى، مەن تاۋەلسىزدىگى جوق، تۋى مەن ەلتاڭباسى، ءانۇرانى جوق ەلدەردىڭ جاستارىنىڭ قالاي جاسىق بولاتىنىن ءوز كوزىممەن كوردىم. سوندىقتان، ءبىز قانشالىقتى رامىزدەرىمىزدىڭ دارەجەسىن كوتەرسەك، سونشالىقتى مارتەبەمىز بيىكتەي بەرەرى ءسوزسىز»، - دەيدى ول.

            ارينە، تاريح دەگەنىمىز – ول ازاتتىق، بوستاندىق، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەستىڭ تاريحى. ولاي بولسا، ءبىز اتا-بابالارىمىز قانشاما عاسىرلار بويى اڭساعان تاۋەلسىزدىك زامانىندا ءومىر سۇرەتىن باقىتتى ۇرپاقپىز! ال، وسى باقىتىمىزدى باياندى ەتەمىز دەسەك، ۇلتتىق تاريحىمىزدى تەرەڭىنەن ءبىلىپ، وتانشىلدىق سەزىمىمىزدى شىڭداي ءتۇسۋىمىز كەرەك. سەبەبى، ەلباسىمىزدىڭ ءوزى ايتقانداي، ۇلت بولىپ ۇيىسىپ، ەل بولىپ تۇتاسىپ ءومىر سۇرگەندە عانا بىرلىگىمىز بەكەم، تاۋەلسىزدىگىمىز تۇعىرلى بولادى.

تاڭاتار تابىن ۇلى.