ق ر كونستيتۋسياسى كۇنى قارساڭىندا رەسەيلىك ساياساتكەر يۋريي سولوزۋبوۆ استانادا وتكەن اتا زاڭىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان كونفەرەنسيادا كونستيتۋسيانى – نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ اتىمەن اتاۋدى جانە وعان ءار قازاقستاندىقتىڭ انت بەرۋىن بەكىتۋدى ۇسىندى. بۇل تۋرالى «قامشى» پورتالى Tengrinews.kz-كە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

يۋريي سولوزۋبوۆ، رەسەيلىك ساياساتكەر،  رف ۇلتتىق ستراتەگيالار ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى:

-نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى كونستيتۋسيانىڭ تىرەگى، رەسپۋبليكانىڭ كەپىلى، ءادىل باسشى، جوعارعى اربيتر بولىپ كەلەدى. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ «جوعارعى كەڭەس» تارقاتىلعاننان كەيىن، قازاقستاندى دارا باسقارعانى جاسىرىن ەمەس. ول ءوزىنىڭ ساياسي بىلىكتىلىگىن حالىق يگىلىگى ءۇشىن ارنادى، قازاقستانداعى دەموكراتيالىق تۇسىنىكتەردىڭ قالىپتاسۋىنا ول عۇمىرىن ارنادى.  ءقازىر دە، ول مەملەكەتتەگى بارلىق كونستانتتار مەن ساياسي باستامالاردىڭ اۆتورى بولىپ تابىلۋدا. وسى رەتتە مەن قازاقستاننىڭ كونستيتۋسياسىنا ەكى وزگەرتۋ ەنگىزۋدى ۇسىنار ەدىم. ءبىرىنشىسى، قازىرگى قازاقستاننىڭ اتا زاڭىن – «نازاربايەۆ» دەپ اتاۋ. ونسىز دا حالىق اراسىندا وسىنداي الىپ-قاشپا اڭگىمەلەردىڭ بار ەكەنى راس. ونىڭ ۇستىنە نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى بۇل اتاققا ابدەن لايىقتى دەپ ويلايمىن. ال ەكىنشىسى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا قاتىستى، تاريحي دەرەكتەرگە وزگەرتۋلەر ەنگزۋ.  مىنە، مىناۋ كونستيتۋسيا. مەن ونى «نازاربايەۆ» دەپ اتاۋدى ۇسىنامىن. بۇل كەلەشەك ۇرپاقتىڭ فۋندامەنتى بولىپ تابىلادى. مەملەكەتتەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ ۇشقىر ءارى ۇتىمدى جولى.

سونداي-اق،  رەسەيلىك ساياساتكەر يۋريي سولوزۋبوۆ مىرزا قازاقستاندى كوپحالىقتى ۇلتقا اينالدىرۋدى دا ۇسىنىپتى. ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل ءوز كەزەگىندە ۇلتارالىق قاقتىعىستاردىڭ الدىن الاتىن بىردەن ءبىر جول بولىپ تابىلادى-مىس. ونىڭ پىكىرىنشە، كەزىندە باستاما بولىپ كوتەرىلگەن «قازاقستاندىق ۇلت» يدەياسىن قايتا كوتەرۋ كەرەك.  سوندا ءبارى ءبىر ۇلت بولىپ شىعا كەلەدى دە، ۇلتارالىق جانجال دەگەن اتىمەن ۇمىتىلادى ەكەن.

ءيا، ايتپاقشى ساياساتكەر يۋريي مىرزا، تەك كونستيتۋسيانى «نازاربايەۆ» دەپ اتاپ قانا قويماي، ءاربىر قازاقستاندىق وعان انت بەرۋدى دە ۇسىنعان ەكەن.

«قازاقستان وتە كەرەمەت مەملەكەت. ول الەمدەگى بوسقىندار ءۇشىن ساياسي باسپانا دا بولا الادى.  ول-ۋنيتارلى. الەمدە  تەك ءۇش مەملەكەت – يزرايل، گەرمانيا جانە قازاقستان عانا ءوز ازاماتتارىن كەز كەلگەن جەردە رەپاترياسيالاي الادى»،-دەيدى.

ءجا، ەندى ساراپتالىق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭى -  20 جىل بۇرىن رەفەرەندۋم نەگىزىندە قابىلدانعانى بەلگىلى. بۇگىندە نىعايعان، ءتۇرلى مازمۇندىق وزگەرتۋلەر ەنگىزىلگەن تولىققاندى مەملەكەتتىك قۇجات. ەندى ونىڭ اتاۋىن كەنەتتەن وزگەرتۋ تۇرماق، ىشكى مازمۇنىنا قول سۇعۋدىڭ ءوزى قىلمىس بولىپ تابىلۋى ءتيىس ەمەس پە؟  

ءبىز ماسەلەنى مىنادان باستايىق. بىرىنشىدەن، كونستيتۋسيانىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ-ونى  قاندايدا ءبىر ساياسي تۇلعا نەمەسە اتاقتى ادامنىڭ ەسىمىمەن اتاۋ قانشالىقتى اقىلعا قونىمدى؟  الەم مەملەكەتتەرىندە مۇنداي ءۇردىس جوق ەكەنىن ەسكەرسەك –  بۇل رەسەيلىك ساياساتكەردىڭ ءبىزدى «جاعىمپازدىقتىڭ شەگى مىناداي بولادى دەپ» مازاققا اينالدىرعانى ما؟ اقيقاتى، ۇسىنىس مازاق جانە قازاقستاندىقتاردىڭ باتىلى بارىپ ايتا المايتىن مۇنداي قولاپايسىز ۇسىنىستى رەسەيلىك ساياساتكەردىڭ ايتۋى قالاي؟

ەكىنشى ماسەلە، رەسەيلىك ساياساتكەردىڭ قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسۋىنا كىمدەر قۇقىق بەرىپ وتىر ؟ ونىڭ ۇستىنە بوتەن ءبىر مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسۋ ءۇشىن ول سول ەلدىڭ ازاماتى بولۋى ءتيىس نەمەسە شەكتەۋلى مولشەردە ۇسىنىس، ءوتىنىم ءبىلدىرۋى ءۇشىن مەملەكەتارالىق ساياسي قىزمەتكەر (ەلشى ت.ب.) بولۋى ءتيىس ەمەس پە؟  ەسكى ءھام جاڭا وداقتاسىمىزدىڭ وكىلدەرى اشىقتان-اشىق ىشكى ساياساتىمىزعا ارالاسىپ، اقىلعا قونىمسىز ۇسىنىستارىمەن حالىقتى مازاققا اينالدىرعانى  قاي باسىنعانى؟ وسىعان وراي زاڭگەر الماس جۇماعالي مىرزا مەن ساياساتكەر جاسارال قۋانىشالين مىرزا ارنايى «قامشى» پورتالىنا پىكىرلەرىن بىلدىرگەن بولاتىن.

الماس جۇماعالي، زاڭگەر:

-تۇبەگەيلى قارسىمىن. ءبىز مونارحيا داۋىرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جوقپىز. قالاي بولعاندا دا نورماتيۆتىك - قۇقىقتىق اكتىلەردى ادامنىڭ اتىمەن اتاۋ كەلمەسكە كەتكەن. ءارى- بەرىدەن سوڭ ول رەفەرەندۋم ارقىلى قابىلدانعان قۇجات. كەيىن پارلامەنت وزگەرىستەر ەنگىزۋ ارقىلى بيلىكتى ءبىر قولعا شوعىرلاندىرعانى بولماسا. كونستيتۋسيانىڭ اتاۋى - كونستيتۋسيا. ونىڭ اتىن بىرەۋگە تەلۋ دەگەن ەشكىمنىڭ تۇسىنە دە كىرمەگەن. دە-فاكتو - پرەزيدەنت قالاي يلەيمىن دەسە دە، جاساپ وتىر. ال دە-يۋرە وزگەرتە الاتىن، ياعني زاڭشىعارۋشىلىق قۇزىرەتكە يە بولا الاتىن ەرەكشە جاعدايلار كونستيتۋسيادا قاراستىرىلعان. وسىلاي ءار زاماننىڭ زامانعا كۇيلەگەن جاماندارى شىعىپ، قۋىرشاق زاڭگەرلەر سايراپ، حالىق ءوزى قولدان قۇداي جاساپ الادى.

جاسارال قۋانىشالين، ساياساتكەر:

- و زامان دا بۇ زامان، كونستيتۋسيانى ادام اتىمەن اتاعاندى كىم كورىپتى؟ مۇنداي داراقى ۇسىنىستى شىنداپ جاسايتىنداي سولوزۋبوۆ سونشالىقتى ناقۇرىس ەمەس بولار. ول دا سول باعىتتاعى ۇسىنىس. ويتكەنى، بۇعان دا نەگىز بەرگەن - نازاربايەۆتىڭ ءوزى. اتاپ ايتقاندا،  قازاقستاندى كونستيتۋسيا بويىنشا دا، ءىس جۇزىندە دە (دە-يۋرە جانە دە-فاكتو) ءبىر ۇلتتى ۋنيتارلىق مەملەكەتتى، اۋىزدارىن اشسا بولدى، "كوپۇلتتى" دەپ سايرايتىن ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ءوزى.  قىسقاسى، بۇل دا سول تىلەپ العان اۋرۋدىڭ زاردابى...

نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى