الەۋمەتتىك جەلىدە رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ تاعى ءبىر دەپۋتاتى ەۆگەنيي فەدوروۆتىڭ قازاقستان جەرىنە بايلانىستى ايتقان داۋلى مالىمدەمەسىنىڭ ۆيدەوسى تاراپ جاتىر. ول "بەلارۋس ينفو" ۋoutube ارناسىنا بەرگەن سۇقباتتا "قازاقستان رەسەيگە ءوز اۋماعىن قايتارۋعا ءتيىس" دەپ، قازاقستان تەرريتوريا رەسەي تاراپىنان جاسالعان سىيلىق ەكەنىنە مەڭزەپ، ونى سىيعا بەرىلگەن كولىكتىڭ مىسالىندا تۇسىندىرۋگە تىرىستى. بۇعان دەيىن 12 جەلتوقسان كۇنى رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى جانە "بولشايا يگرا" باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى ۆياچەسلاۆ نيكونوۆ "پەرۆىي كانال" مەملەكەتتىك تەلەارناسىنىڭ ەفيرىندە "قازاقستان اۋماعى – رەسەي تاراپىنان جاسالعان سىي" دەپ مالىمدەگەن بولاتىن.
العاشقى مالىمدەمەگە قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى نازار اۋدارىپ، ۆياچەسلاۆ نيكونوۆقا نارازىلىق نوتا جاريالاعان. دەپۋتاتتىڭ ءوزى مالىمدەمەگە قاتىستى Telegram-كانالىندا "قازاق كسر شەكاراسى ايقىندالعاندا قازاقستاننىڭ بارلىق مۇددەسى ەسكەرىلدى دەپ سانايمىن. بۇل كەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى شەكاراسىنا اينالدى" دەپ جازعان.
رەسەي دۋماسىنداعى تمد ىستەرى، ەۋرازيالىق ينتەگراسيا جونىندەگى كوميتەت ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ۆيكتور ۆودولاسكيي ۆياچەسلاۆ نيكونوۆتىڭ مالىمدەمەسىنەن كەيىن تۋعان كەلىسپەۋشىلىك شەشىلەتىنىن ايتىپ، رەسەي قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىن تولىقتاي مويىندايتىنىن، ەكى ەل بىر-بىرىمەن بارلىق سالادا بەرىك دوستىق جانە سەرىكتەستىك بايلانىستار ورناتقانىن اتاپ وتكەن.
ساياساتتانۋشى، بۇرىنعى ديپلومات قازبەك بەيسەبايەۆ ارادا ەكى كۇن وتكەندە جاعداي قايتانىپ وتىرعانى "وتە تۇسىنىكسىز"، ماسەلەگە پرەزيدەنت توقايەۆ ارالاسپاسا بولمايدى دەگەن پىكىردە.
– باسىندا ۆياچەسلاۆ نيكونوۆتىڭ مالىمدەمەسىن اۋمەسەر ادامنىڭ ايتقانى دەپ قابىلعانان ەدىم. ەندى مىنە، قاتارىنان ەكىنشى دەپۋتات وسىلاي دەپ وتىرعاننان كەيىن ويىم وزگەرىپ تۇر. بۇل – ديپلوماتيالىق تۇرعىدا سوراقى نارسە. جاعداي وتە تۇسىنىكسىز. مەنىڭشە، ەندىگى كەزەكتە ماسەلەگە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ەمەس، تىكەلەي پرەزيدەنت ارالاسۋى كەرەك. پۋتينمەن سويلەسىپ، ناقتى سۇراقتار قويىلىپ، ناقتى جاۋاپ الىنۋى كەرەك. قازاقستان مەن رەسەي تمد-عا، ەۋرازيالىق وداققا، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىنا مۇشە. بىر-بىرىنە ۇنەمى "دوس، سەرىكتەس ەلمىز" دەپ ايتادى. وسى جاعدايدا مۇنداي ءسوزدىڭ ايتىلۋى وتە تۇسىنىكسىز. دوس، سەرىكتەس مەملەكەتتەر "جەردى سىيلىققا بەرگەنبىز"، "ءبىزدىڭ جەر" دەگەن سوزدەردى ايتپايدى. بۇل – ازاماتتارىمىزدىڭ نامىسىنا تيەدى، – دەيدى ەكس-ديپلومات.
قازبەك بەيسەبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، وسى سىندى سوزدەردىڭ ايتىلۋىنا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە بيلىكتىڭ ءوزى دە كىنالى.
– ءبىز كوپ جاعىنان رەسەيگە تاۋەلدىمىز. ەكونوميكالىق، اقپاراتتىق تۇرعىدا بولسىن، كەيبىر ساياسي ماسەلەلەر بويىنشا سولتۇستىك كورشىگە تاۋەلدىمىز. سوندىقتان ولار بىزگە ىقپالى ءجۇرىپ تۇرعانىن تۇسىنەدى، – دەپ اتاپ ءوتتى قازبەك بەيسەبايەۆ.
ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ تا "ەگەر قازاقستان ءوزىن قۇرمەتتەمەسە، وزگەلەر دە قۇرمەتتەۋدى قويادى" دەپ سانايدى.
– قازاقستان بيلىگى جيرينوۆسكيي، ليمونوۆ، سولوۆيەۆ، نيكونوۆ سەكىلدى رەسەيلىك ساياساتكەرلەر، جۋرناليستەر يا ساراپشىلاردىڭ سوزدەرىن جانە رەسپۋبليكامىزدىڭ ىشكى، سىرتقى ساياساتىنا، ونىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىنا قاتىستى ارانداتۋشىلىق مالىمدەمەلەرىن ساياسي ازىلدەردىڭ شۋلى اسەرى دەپ قاتە قابىلداپ كەلدى. شىن مانىندە، ازىلدەر كوبىنەسە پاتشانىڭ ويىنداعىس بىلدىرەدى. ديپلوماتيا الەمىندە بەلگىلى ءبىر ماسەلە بويىنشا ءوز ۇستانىمىن ناقتى كورسەتۋدىڭ كوپتەگەن قۇرالدارى بار. ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە رەسەي باسشىلىعى جوعارى كرەمل مۇناراسىنان تۇكىرىپ جاتقان ديپلوماتيالىق نوتالاردان باسقا قۇرالدارعا كوشەتىن كەز كەلدى. ماسەلەن، قازاقستانعا، ونىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىنا، تاريحىنا، تىلىنە جانە ت.ب. ارانداتۋشىلىق جانە قورلاۋ شابۋىلدارىنا جول بەرگەن بارلىق ادامداردى رەسپۋبليكامىزعا كەلۋىنە تىيىم سالۋدى رەسمي ەنگىزۋ سياقتى قۇرالداردىڭ ءبىرىن قولداناتىن ۋاقىت جەتتى. بۇل ارانداتۋشىلاردىڭ كوبى قازاقستانعا كەلمەيتىنى تۇسىنىكتى. ءبىراق بۇل جەردە ديپلوماتيالىق پرەسەدەنتتىڭ ءوزى ماڭىزدى، وندا تىزىمگە جيرينوۆسكيي نەمەسە نيكونوۆ سياقتىلار كىرەر ەدى. مۇنداي ءتىزىمدى جاساۋ رەسەيلىك شەنەۋنىكتەرگە سىن بولار ەدى. ولاردا تەك ەكى جول عانا قالادى. نە وسى "كلوۋنداردى" اشىق تۇردە قولدايدى. نە ولاردىڭ بارلىعىن قازاقستان حالقى الدىندا كەشىرىم سۇراۋعا ءماجبۇر ەتەدى. سونداي-اق مۇنداي ءتىزىمنىڭ پايدا بولۋى نەمەسە بولماۋى ءبىزدىڭ بيلىككە دە سىن. ولار شىنىمەن دە مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرىن قورعاي ما، الدە سىڭاي تانىتقان بولىپ ءپۋتيننىڭ قاھارىنان قورقا ما؟ وسى ايقىندالادى، – دەدى ول.
رەسەي شەندىلەرى تاراپىنان وسى سارىنداس اڭگىمەلەر ايتىلعاندا ەل ىشىندە رەسەي اگرەسسياسى، رەسەيدىڭ قازاقستانداعى سولتۇستىك وبلىستارعا كوز الارتۋى تۋرالى ءتۇرلى اڭگىمە تارايدى. جۋرناليست، اسكەري ساراپشى امانگەلدى قۇرمەت مۇنداي قاتەردى جوققا شىعارۋعا بولمايتىنىن ايتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي اڭگىمەلەر رۋسوفوبيانى قوزدىرۋ ەمەس، شىندىققا تۋرا، بايسالدى قاراۋ.
– 2008 جىلدارى گرۋزيا مەن رەسەي قاقتىعىسقاندا، رەسەي "ابحازياداعى ازاماتتارىمىزدى قورعايمىز" دەگەن سىلتاۋمەن اسكەري قيمىلدارعا بارعانى بەلگىلى. قىرىم وقيعاسىن ەسكە الىڭىز. وسى وقيعالار رەسەيدىڭ ءالى دە اگرەسسياعا قۇمار ەكەنىن بايقاتتى. اگرەسسيا جاساۋ ءۇشىن ءتۇرلى-تۇرلى سەبەپتەردى پايدالانادى. رەسەي ساياساتكەرلەرى ارا-تۇرا قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وبلىستارى تۋرالى ءتۇرلى اڭگىمەنى كوتەرىپ، حالىقتى سول ارقىلى ەلەڭدەتىپ قوياتىنىن بىلەمىز. رەسەيدىڭ اقپاراتتىق ىقپالىندا وتىرعاننان كەيىن مۇنداي اڭگىمەلەردىڭ اسەرى بولماي قويمايدى. سول سەبەپتى رەسەيدىڭ سولتۇستىك وبلىستارىمىزدى باسىپ الۋ ءقاۋپى، ارانداتۋعا بارۋى بەلگىلى ءبىر مولشەردە ىقتيمال دەپ باعالايمىن. ارينە تىكەلەي اسكەري كۇشپەن باسىپ الا المايدى. ءبىراق الەۋمەتتىك كيكىلجىڭدەر، جاسىرىن ديۆەرسيالار ۇيىمداستىرۋ ارقىلى ءبىزدىڭ مازامىزدى قاشىرۋى مۇمكىن، – دەدى ساراپشى.
ال قازبەك بەيسەبايەۆ قازاقستان رەسەيمەن شەكارا ماسەلەسىن تولىق شەشكەندىكتەن، مۇنداي ءقاۋىپ جوق دەگەن پىكىردە.
– قازاقستاننىڭ رەسەيمەن شەكاراسى زاڭدى تۇردە بەكىتىلگەن. ەگەر رەسەي قاندايدا ءبىر ارەكەتكە بارسا، وندا ول باسقىنشىلىق رەتىندە باعالانادى. ءيا، رەسەي گرۋزيا، ۋكراينا ەلدەرىنە جاساعان ارەكەتى ارقىلى اگرەسسياعا جاقىن ەكەنىن كورسەتتى. ءبىراق ءبىزدىڭ جاعدايىمىز بولەك جاعداي. ەكى ەل اراسىنداعى شەكارا مويىندالعان، بۇۇ-عا ۇسىنىلعان زاڭدى شەشىمىن تاپقان ماسەلە، – دەپ اتاپ ءوتتى ەكس-ديپلومات.
پىكىر قالدىرۋ