"تاليبان" راديكالدى ۇيىمىنىڭ اۋعانستان بيلىگىنە قايتا ورالۋى ەلدەگى قىز بالالار مەن ايەلدەردىڭ ۇرەيىن تۋعىزىپ وتىر. ولار شاريعات زاڭدارى بويىنشا ايەلدەردى كوشەنىڭ ورتاسىندا ءولىم جازاسىنا كەسۋ، قامشىمەن ساباۋ سياقتى قاتاڭ جازالار قايتادان باستالاتىنىن ايتىپ دابىل قاعۋدا. 

تاليبانعا دەيىن جانە ودان كەيىن اۋعانستانداعى ايەلدەردىڭ قوعامداعى مارتەبەسى قالاي وزگەردى؟ تاليباننىڭ قايتا ورالۋى ايەلدەرگە قانداي ءقاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر؟

تارىپتەر ايەلدەر شاريعات ەرەجەلەرىنە باعىنىپ، پارانجامەن (ايەلدەردىڭ ءجۇزىن جاسىرىپ تۇراتىن جامىلعى – رەد) تۇمشالانىپ جۇرەتىن بولسا، ولارعا تيىسپەي، "قۇرمەتتەيتىنىن" حابارلاعان. الايدا اۋعان ايەلدەرى مەن قىزدارى بۇل مالىمدەگە كۇمانمەن قارايدى.

ويتكەنى تاليبان ۇيىمى 1996 جىلى اۋعانستان استاناسى كابۋلدى باسىپ العاننان كەيىن ايەلدەردىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنە شەكتەۋ قويعان. ماسەلەن، ايەلدەرگە ەر ادامسىز ۇيدەن شىعۋعا، ساياساتپەن اينالىسۋعا، كوپشىلىك الدىندا سويلەۋگە، شاشى مەن دەنەسىن اشىپ جۇرۋگە تىيىم سالىنعان. مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بارلىعى ەر ادام بولعاندىقتان، ايەلدەر ەر ادامسىز اۋرۋحاناعا بارىپ ەمدەلۋى دە مۇمكىن ەمەس جاعدايعا جەتكەن.  

تالىپتەر شاريعاتى زاڭى بويىنشا كۇندەلىكتى ومىردە ايەلدەرگە قاتاڭ جازالار قولدانادى. دەنەسىنىڭ ەڭ كىشكەنتاي بولىگى پارانجادان كورىنىپ تۇرسا، ايەلدەردى كوشەنىڭ ورتاسىندا سابايدى. مەكتەپكە بارعىسى كەلەتىن قىز بالا دا سوققىنىڭ استىندا الىنادى.  

نەكە ادالدىعىن بۇزعان ايەلدەردى كوشەنىڭ ورتاسىندا تاسپەن ۇردى. تاليبان جاۋىنگەرلەرى 1996 جىلى تىرناقتارىن بوياعان ايەلدىڭ باس بارماعىنىڭ ۇشىن كەسىپ تاستاعان.

سول كەزدەرى اۋعانستاندا ايەلدەر مەن قىزدارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق وتە ءجيى بولاتىن.

2001 جىلى اقش اۋعانستانعا باسىپ كىرگەننەن كەيىن، تاليبان ەلدەگى بيلىگىن جوعالتىپ، ايەلدەردىڭ كۇندەلىكتى ومىردە ءبىرقاتار ەركىندىككە قولى جەتتى.

قىز بالالار مەكتەپكە بارىپ ءبىلىم الا باستادى

2003 جىلى ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى كونستيتۋسيامەن كەپىلدەندىرىلىپ، 2009 جىلى ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىقپەن كۇرەس تۋرالى زاڭ ەنگىزىلدى.

ايەلدەر جۇمىس پەن ساياساتقا  ارالاسۋعا مۇمكىندىك الدى.

كەيىنگى كەزەڭدە ايەلدەر پوليسيا مەن اسكەرگە تارتىلا باستادى.

مينيسترلىكتەردە، ەلشىلىكتەردە جانە گۋبەرناتورلىقتاردا جوعارى لاۋازىمعا كوتەرىلگەن اۋعان ايەلدەرى ەلدىڭ بولاشاعى بويىنشا پىكىر ايتۋ قۇقىعىن يەلەندى.

تاليبان بيلىكتەن كەتكەننەن كەيىن اۋعانستانداعى ەڭ ۇلكەن پروگرەسس ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا بولدى.

تاليبان بيلىگى كەزىندە، 2001 جىلى مەكتەپكە باراتىن قىزداردىڭ سانى نولگە تەڭ بولسا، مەكتەپكە باراتىن ۇلدار سانى 1 ميلليون ەدى. 2012 جىلعى مالىمەت بويىنشا مەكتەپكە باراتىن قىزدار سانى 3 ميلليوننى، مەكتەپكە باراتىن قىزدار مەن ۇلداردىڭ جالپى سانى 7،8 ميلليوندى قۇرادى.

الايدا باستاۋىش سىنىپتان كەيىن مەكتەپكە باراتىن قىزداردىڭ سانى ءالى كۇنگە دەيىن  شەكتەۋلى.

سوڭعى جىلدارى قىزداردى ەرتە تۇرمىسقا بەرۋ باسەڭدەي باستاعان ەدى. 

وسىنداي جەتىستىكتەرگە قاراماستان، اۋعانستان 2011 جىلى ايەلدەر ءۇشىن "الەمدەگى ەڭ ءقاۋىپتى ەل" اتاندى.

اۋعانستان ۇكىمەتىنىڭ 2014 جىلى جاريالانعان مالىمەتتەرى ءسۋيسيدتىڭ 80 پايىزىن ايەلدەر جاساعانىن كورسەتەدى. ايەلدەردىڭ وز-وزىنە قول جۇمساۋى ەرلەرگە قاراعاندا جوعارى بولاتىن ساناۋلى ەلدەردىڭ ءبىرى – اۋعانستان. 

15 تامىزدا تالىپتەر كابۋلدى باسىپ العاننان كەيىن، ەلدەگى ايەلدەر مەن ايەلدەر قۇقىعى جونىندەگى ماماندار بۇرىنعى قاتاڭ شەكتەۋلەر قايتا ورالا ما دەپ قاتتى الاڭدايدى.