ماسكەۋ "تاليبانمەن" بىرىگە مە؟

گەرمانيانىڭ DW باسىلىمى رەسەي-تاليبان اراسىنداعى كەلىسىمدەر مەن ساياساتتار تۋرالى قىسقاشا ساراپتاما ماقالا جاريالادى. قامشى ءتىلشىسى نەمىس باسىلىمىنىڭ تالداۋىن اۋدارىپ نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى. بۇعان دەيىن تالىپتەر مەن قىتايدىڭ ورتاق مۇددەسى تۋرالى گەرمانيالىق باق-تىڭ ساراپتاماسىن جاريالاعان بولاتىنبىز.

رەسەي اۋعانستانداعى بيلىكتىڭ اۋىسۋىنا جىلدام دايىن بولدى. تالىپتەردىڭ اۋعانستاندى باقىلاۋعا الۋىنا ماسكەۋ باتىس ەلدەرىنەن گورى جاقسى دايىندالعان. رەسەي ءتىپتى تەرروريستىك توپتىڭ باسشىلىعىن مويىنداۋى مۇمكىن.

"ءبىز الاڭدامايمىز". رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ اۋعانستان بويىنشا ارنايى وكىلى سامير كابۋلوۆتىڭ بۇل تۇسىنىكتەمەسى ماسكەۋدىڭ ونداعى بيلىكتىڭ اۋىسۋىنا رەاكسياسىن قورىتىندىلايدى. جەكسەنبىدە كابۋلوۆ رەسەي-1 مەملەكەتتىك تەلەارناسىندا بۇل ۇستانىمدى اقتاپ، رەسەيدىڭ بۇرىنعى اۋعانستان ۇكىمەتىمەن دە، تاليبانمەن دە "جاقسى قارىم-قاتىناستا" ەكەنىن ايتتى. ءبىر قىزىعى، تەرروريستىك ۇيىم رەسەيدە تىيىم سالىنعان.

رەسەي ەلشىلىگى كابۋلدا قالادى

باتىس تاليبان قوزعالىسىنىڭ جىلدام قارقىنىنا تاڭ قالعانىن جاسىرمادى. اقش جانە ەۋپروپالىق ەلدەر مىڭداعان باتىس ازاماتتارى مەن اۋعاندىق گۋمانيتارلىق قىزمەتكەرلەردى كابۋلدان شىعارىپ اكەتۋگە تىرىسۋدا، ءبىراق رەسەي ءۇنسىز قالدى.

اۋعانستان استاناسىنداعى رەسەي ەلشىلىگى ەۆاكۋاسيالانبايتىن وكىلدىكتەردىڭ ءبىرى. رەسەيدىڭ كابۋلداعى ەلشىسى دميتريي جيرنوۆ "ەحو موسكۆى" راديوستانسياسىنا بەرگەن سۇحباتىندا ەلشىلىكتىڭ قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى تۋرالى كەلىسسوزدەردە ولاردىڭ كوزقاراسى "جاقسى، ءپوزيتيۆتى، ىسكەرلىك" ەكەنىن ايتتى.

باتىسقا قاراعاندا ماسكەۋ سوڭعى وقيعالارعا جاقسى بەيىمدەلگەن سياقتى. بۇل تۋرالى اۋعان ساراپشىسى، ايگىلى ماسكەۋ مەملەكەتتىك حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتىنىڭ (ممحقي) تالداۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى اندرەي كازانسيەۆ "رەسەي باسقالارعا قاراعاندا جاقسى دايىندالدى" دەيدى.

كازانسيەۆتىڭ ايتۋىنشا، ماسكەۋ كەڭەس وداعىنىڭ 1989 جىلدارداعى تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، اۋعانستانعا باسىپ كىرمەيدى. دەگەنمەن، ول ورتالىق ازياداعى بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردى قورعاۋعا دايىن ەكەنىن مالىمدەدى.

ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى، مىسالى تاجىكستان، رەسەيمەن ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمى ارقىلى وداقتاس. "ول جەردە اسكەري جاتتىعۋلار بولدى. ءتۇرلى تەرروريستىك توپتاردىڭ شەكاراعا ەنۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن ءتۇرلى سەنارييلەر سىنالدى" دەدى كازانسيەۆ نەمىس باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

سەيسەنبىدە رەسەي تاجىكستاندا جاڭا اسكەري جاتتىعۋلارىن باستادى. بۇل بىرنەشە اپتا ىشىندە رەسەيدىڭ ايماقتا قاتىسقان ءۇشىنشى جاتتىعۋى. بۇرىنعى بارلىق كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ ىشىندە تاجىكستان اۋعانستانمەن ەڭ ۇزىن شەكاراسى بار. شەكارانىڭ ۇزىندىعى 1300 شاقىرىمنان استام.

ماسكەۋدىڭ اۋعانستانعا قاتىستى "ەكى ءتۇرلى ستراتەگياسى"

كازانسيەۆ رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ءوز كەزەگىندە "قارۋ كۇشىمەن ورتالىق ازيانى قورعاۋدىڭ قاجەتتىلىگىن بولدىرماۋ ءۇشىن" جۇمىس جاساپ جاتقانىن، سونىمەن قاتار "جۇڭگو، يران، پاكىستان جانە ءۇندىستان سياقتى نەگىزگى ايماقتىق ويىنشىلارمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتقانىن" ايتادى. ول ديپلوماتيالىق بايلانىستار ماڭىزدى ەكەنىن ءتۇسىندىردى، ونىڭ ويىنشا، جاڭا ازاماتتىق سوعىس باستالىپ، رەسەي مەن ورتالىق ازياعا ۇلاسىپ كەتۋ ءقاۋپى بار.

وتستاۆكاداعى پولكوۆنيك، بەرليندەگى حالىقارالىق جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى جونىندەگى نەمىس ينستيتۋتىنىڭ (SWP) اعا دوسەنتى ۆولفگانگ ريحتەر رەسەيدىڭ جاعدايىن ءتۇسىندىردى. ونىڭ پىكىرىنشە، ماسكەۋ اۋعانستاندا ايەلدەر قۇقىن قورعايتىن دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ تۋرالى باتىستىڭ "يلليۋزياسىمەن" ەشقاشان بولىسپەيدى.

باتىس رەسەي تاليبانمەن "جاقىن قارىم -قاتىناستا" دەگەن كوزقاراسقا كەلدى. رەسەي مەن تالىپتەر اراسىندا ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى بايلانىستار بولدى، مىسالى، شىلدەدە ماسكەۋ تاليبان وكىلدەرىن قابىلدادى.

سوعان قاراماستان، ريحتەر تاليباننىڭ جەڭىسى ماسكەۋدى شىنىمەن دە جايباراقات ەتەتىنىنە سەنبەيدى. ول اۋعانستانعا قاتىستى رەسەي "ەكى ءتۇرلى ستراتەگيا" ۇستانادى دەپ ويلايدى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ورتالىق ازيادا "ال-كايدانىڭ" ءىس-قيمىلدارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن رەسەي تاليبانمەن كەلىسىمگە كەلۋگە تىرىسادى. ول ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ شەكاراسىندا قاقتىعىستار بولسا، شەكارلار قىمتالا تۇسەتىنىن ايتادى.

ريحتەردىڭ پىكىرىنشە، رەسەي ءۇشىن باستى ماسەلە "تاليباندار يسلامدىق اۋعاندىق امىرلىك قۇرۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبامەن شەكتەلىپ قالا ما، الدە 20 جىل بۇرىنعىداي يسلامدىق جيھاد كۇشتەرىمەن ىنتىماقتاسا ما؟" دەگەن سۇراق بولۋى مۇمكىن.

رەسەي تاليباندى قاشان مويىنداۋى مۇمكىن؟

ماسكەۋلىك ساراپشى اندرەي سەرەنكو تاليبانمەن كەلىسىمگە كەلۋ رەسەيگە وڭايعا تۇسپەيدى دەپ ويلايدى. ونىڭ پايىمداۋىنشا، تاليبان "ال-كايدا" جانە يم قۇرىلىمدارىمەن كۇرەسەدى، بۇل تۋرالى رەسەيلىك ديپلوماتتار وپتيميستىك كوزقاراستا. سەرەنكو "اۋعانستانداعى تاليبان مەن يم اراسىنداعى شەكارا وتە ماڭىزدى" دەيدى.

–تاعى ءبىر ماسەلە تاليباننىڭ رەسەيدە تەرروريستىك ۇيىم رەتىندە تانىلۋى. ماسكەۋگە تاليباندى بۇدان بىلاي نەگە ءقاۋىپتى دەپ ساناماۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىرۋ وتە قيىن بولادى،– دەيدى سەرەنكو. ول رەسەيلىك ديپلوماتتاردىڭ "تاليباندى" ماقتاۋى ولاردى "تانۋعا دايىندىق" دەپ سانايدى، ءبىراق رەسەي مۇنداي شەشىم ءۇشىن قىتايمەن كەلىسەدى جانە ولار، مۇمكىن، ورتاق مالىمدەمە جاسايدى دەپ ويلايدى.

اندرەي كازانسيەۆ تاليباننىڭ رەسەيدەگى مارتەبەسىن، اتاپ ايتقاندا، تەرروريستىك ۇيىمنىڭ ستاتۋسىن "تەحنيكالىق دەڭگەيدە الدەقاشان جويىلۋى ءتيىس اناحرونيزم" دەپ سيپاتتايدى.

الايدا، ول مۇنى كابۋلداعى جاڭا ۇكىمەتتى مويىنداۋمەن قاتار جۇزەگە اساتىنىن ايتتى. "رەسەي بۇل ءۇشىن شارتتار قويۋى مۇمكىن: مىسالى، تاليبان رەسەيدى نىساناعا العان تەرروريستىك توپتاردى قولدامايتىنىنا كەپىلدىك بەرۋى مۇمكىن،  ورتالىق ازيا قاۋىپسىزدىگى تۋرالى كەپىلدىك توڭىرەگىندە شارتتار بولۋى ىقتيمال" دەيدى كازانسيەۆ.

ۆولفگانگ ريحتەر رەسەي تاليباندى مويىنداۋ نەمەسە مويىنداماۋ ءۇشىن ۋاقىت قاجەت دەپ سانايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي كەز كەلگەن قادام تالىپتەردىڭ بۇرىنعى "قاتال ورتاعاسىرلىق بيلىككە" ورالۋىنا دا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.

رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ اۋعانستان بويىنشا ارنايى وكىلى سامير كابۋلوۆ "روسسيا-24" تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تاليباندى تەرروريستىك ۇيىمدار تىزىمىنەن الىپ تاستاعان كەزدە ماسكەۋ دە سولاي ىستەيتىنىن ايتتى. تاليباننىڭ قانشالىقتى "وركەنيەتتى" بولعانىنا قارايتىنىن مالىمدەدى. رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ تا سەيسەنبىدە سونداي كوزقاراس ءبىلدىردى.

ماسكەۋدىڭ كۇردەلى كوزقاراسى 

تۇتاستاي العاندا، تاليباننىڭ جەڭىسى ماسكەۋدە ءارتۇرلى كوزقاراستاردى تۋدىردى. كەڭەس داۋىرىنەن بەرى ماسكەۋدىڭ اۋعانستان ماسەلەسىنەن العان جەكە جاراقاتى بار.

اندرەي كازانسيەۆتىڭ ايتۋىنشا، باتىس اقپارات قۇرالدارى باتىستىڭ جەڭىلىسى دەپ باعالاعان سوڭعى وقيعالار ماسكەۋدە "ەكىنشى ۆەتنام" رەتىندە قابىلدانۋدا. الايدا ول كرەملدىڭ الاڭداۋشىلىعىن ارتتىرادى، ويتكەنى تاليباننىڭ جەڭىسى بۇكىل الەمدەگى يسلاميستىك توپتارعا ۇلگى بولا الادى.

اندرەي سەرەنكو سونىمەن قاتار تاجىك نەمەسە رەسەيلىك تاليبان بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى جانە جاڭا ميفتەر ويلاپ تابىلىپ جاتقانىن ەسكەرتەدى، ال بۇلارمەن كۇرەسۋگە ءالى ەشكىم دايىن ەمەس.