"الماتى ما، الما-اتا ما؟". وسى ساۋال توڭىرەگىندە گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتى حەربەنك زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋشىسى، تاريحشى، كارتوگراف نۇرلان كەنجەاحمەت پىكىر ءبىلدىردى. تاريحشى الماتى قالاسىنىڭ تاريحي اتى "المالى" نەمەسە "المالىق" ەكەنىن ايتتى. بۇل تۋرالى كارتوگراف ءوز Facebook پاراقشاسىندا جازدى. 

"تاريح ادام ساناسىنا باعىنبايدى، باعىندىرام دەسەڭ دە، ونىڭ سالدارى ءوز ويلاعانىڭنىڭ كەرىسى بوپ شىعادى. كولۋمبىنىڭ باتىسقا كەتىپ جاڭا قۇرىلىقتى تابۋى ونىڭ كوزدەگەن ماقساتى ەمەس ەدى، ماقساتى بىرەۋ عانا: شىعىستىڭ بايلىعىن، التىنىن ەۋروپاعا اكەلىپ بايۋ! ەكى اي تەڭىزدە ەش باعدارسىز جۇزگەن كەمەشىلەر كولۋمبىنىڭ جاعاسىنان الىپ ارتقا قايتامىز دەپ شۋ كوتەرگەندە، جەلكەننىڭ ۇستىندە تۇرعان باعدارشىنىڭ "انە تاۋ" دەگەن داۋىسى كەمەدەگىلەردى ەلەڭ ەتكىزەدى. "قۇرىلىقتى كورگەن ءبىرىنشى ادامعا سىياقى بەرىلەدى" دەگەن ۋادەسىندە تۇرماعان كولۋمب، "قۇرىلىقتى ءبىر كۇن برىن ءوزىم كورگەم، سەندەرگە ايتپاي سىياقى وزىمە جازىپ قويعام" دەپ باعدارشىنى سىياقىدان قاعىپ تاستايدى. جاڭا قۇرىلىق وسىلايشا كەزدەيسوق تابىلادى. ادامزات تاريحى جاڭا داۋىرگە اياق باسادى. كولۋمبىنىڭ جاڭا قۇرىلىقتان تاپقان ءبىرىنشى التىنى ءوزى "ءۇندى" دەپ اتاعان ادامنىڭ قۇلاعىنداعى سىرعاسى بولدى. ونىڭ ەكىنشى ولجاسى ەۋروپاعا تەمەكىنى اكەلدى. كولۋمبىنىڭ سەرىكتەسى امەريگو ۆەسپۋسسي ءوز الدىنا امازون ساعاسىنا دەيىن ءجۇزىپ بارعان سوڭ، وزدەرى تاپقان قۇرىلىقتىڭ جاڭا قۇرىلىق ەكەنىن 1504 جىلعى ءبىر حاتىندا جازادى. بىرنەشە جىلدان سوڭ باسپادان شىققان پتولەمەيدىڭ دۇنيە ءجۇزى كارتاسىنداعى ازيا قۇرىلىعىنا جاپسارلاستىرا ورنالاستىرعان وسى جاڭا قۇرىلىققا امەريگونىڭ قۇرمەتىنە امەريكا دەپ ات قويىلادى.
ءالقيسا، جوعارىداعى اڭگىمە الماتى اتاۋىمەن قاتىسسىز بولسا دا، تاريحي تالكەك جاعى ءبىر. وسى جازباما كەي "ۇلتشىلدار" ىزا بولۋى مۇمكىن. قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستالۋ زاڭدىلىعى بويىنشا الماتى "المالى" بولىپ دىبىستالۋى كەرەك. المالى دەگەن جەر نەمەسە وزەن الماتى وڭىرىندەگى كونە جەر اتى، قازىرگە دەيىن قولدانىلىپ كەلەدى. جۇڭعار يمپەرياسى قۇرىلعان سوڭ، ونىڭ يەلىگىندەگى تۇركىلىك جەر اتتارى تۇگەلدەي جۇڭعارشا اتالا باستادى. جىلاندى--موعايتى، اقسۋ--ساعان-ۋسۋ، ت.ب. ونىڭ ۇستىنە قازاق-جۇڭعار تىلدەرىنە ورتاق 3000 نان استام ءسوز بار، وسى سوزدەر جەر اتتارىندا كەڭىنەن قولدانىلعان. جۇڭعارشا ما، قازاقشا ما، پارىقتاۋ قيىن. قازاقتار جەرىن جۇڭعاردان ازات ەتكەن سوڭ، بۇرىنعى تۇركىلىك اتاۋلار قالپىنا كەلە باستادى، مىسالى 18 عاسىر كارتاسىندا ساعان-ۋسۋ دەگەن وزەن اقسۋ [تالدىقورعاننىڭ شىعىسىندا]، موعايتى جىلاندى دەپ قالپىنا كەلدى.
18 عاسىرداعى جۇڭعار، مانجۋ كارتالارىندا الماتى جۇڭعارشا دىبىستالۋى بويىنشا ءاليمۋتۋ دەپ اتالدى (تومەندەگى كارتا no. 121)، المالى دەگەن ماعىنادا. جەتىسۋداعى كوپ جەر-سۋ اتتارى جۇڭعارشا اتاۋى بويىنشا قازىرگە دەيىن اتالىپ كەلەدى: بىجى، التىن ەمەل، قاسكەلەڭ، بورالداي، ت.ب. الماتى ءاليمۋتىنىڭ وزگەرگەن ءتۇرى، الما-اتا الماتىنىڭ قۇبىلعان ءتۇرى، تۇپكى قاينارى جۇڭعارشا، ال تۇركىلىك اتالۋى المالى ەمەسە المالىق" دەپ جازدى تاريحشى.