بايى مەن كەدەيىنىڭ اراسى اسپان مەن جەردەي الشاقتاعان بۇگىنگىنىڭ ادامى، مىنا بىزدەر – قۋ دۇنيەگە كوپ الاڭداپ، سونىڭ سوڭىنان قۋامىز. ارانىمىزدىڭ اشىلعانى سونشالىق، 999،9-پروبالى سارى التىندى جازباي ايىراتىن كوزىمىز، كۇندە جانىمىزدا جۇرگەن اسىل ادامداردى كورمەيتىن بوپ بارادى...

ايتپاعىم، ءقازىر، قارىننىڭ قامى مەن قاراقان باسىمىزدىڭ كۇيىن كۇيتتەيمىز دەپ ءجۇرىپ، تۇتاس ۇلتتىڭ ۇلى قازانىنا ماڭداي تەرىمەن ەسەلەپ ۇلەس قوسىپ جاتقان جانداردى ەلەپ-ەسكەرۋ، ولاردى باعالاۋ تۋرالى ەدى.

سوزگە دە جىرعا دا اعىپ تۇرعان، اتادان الابوتەن ايرىقشا اسىپ تۋعان ءداستۇرلى جىرشى ءابىش ادىلبەك سونداي جانداردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى. ءومىرىن مال جيناۋمەن ەمەس، ار-ۇجدان، رۋحاني بايلىق جيناۋمەن ءماندى ەتىپ كەلە جاتقان ول – سانالى عۇمىرىندا پروكۋراتۋرادا، زاڭ سالاسىندا قىزمەت اتقارسا دا، قولىنان قارا دومبىراسىن تاستاماعان سيرەك بولمىس يەسى. ۇلتتىق ونەرگە ادالدىعى عوي. اتاسى ءنۇسىپالى، قازاق شەجىرەسىنە جەتىك، قۇراندى دا جاتقا بىلەتىن جادى كۇشتى قاري، سۇڭعىلا كىسى بولعان دەيدى. ءوز اكەسى بايمۇحانبەت اۋىل-ەل ىشىندەگى توي-تومالاقتا قىز-جىگىت ايتىستارىنا قاتىسىپ، قارسىلاسىنا ەسە جىبەرمەيتىن اعىپ تۇرعان اقىن بولعان.

ءابىش اعانىڭ ءوز باسىنا كەلسەك، قازاقتىڭ رۋحاني ءىنجۋ-مارجاندارى – عيبراتتى تەرمە-تولعاۋلارىن، تاريحي جىر-داستاندارىن تاڭدى-تاڭعا ۇرىپ جىرلايدى. جىرشى، تەرمەشى، جىراۋ، سازگەر، فولكلورشى، اقىن... ءبىر سوزبەن ايتقاندا، كوپ قىرلى تالانت يەسى!

بىلتىر "جىراۋلار ءسوزى – تاريحتىڭ كوزى" دەگەن كىتابى مەن "ەلدىك پەن ەرلىكتىڭ شەجىرە جىرلارى" اتتى اۋديو-ديسكىسى جارىق كوردى. ەڭ قىزىعى، رەسپۋبليكانىڭ ءار وڭىرىنە ءوز اياعىمەن بارىپ، تانىستىرىلىمدارىن وتكىزىپ، كىتابىن وبلىستىق كىتاپحانالارعا سىيعا تارتىپ كەلەدى.

باعاسىن بىلگەنگە، بۇل كىتاپ پەن ءوزى ورىنداعان تەرمە، جىر-داستاندار ديسكى-تاسپاسىنىڭ قۇنى – قۇيما التىننان ءبىر دە كەم ەمەس! ۇلت مادەنيەت-ونەرىنە قوسىلعان قۇندى دا قۇنارلى قازىنا!

كىتاپقا ءابىش ادىلبەكتىڭ ورىنداۋىندا 24 جىر-تەرمە توپتاستىرىلىپ، ماقام-نوتاسى قوسا بەرىلگەن. جانە مۇندا بۇرىن جاريا بولماعان، وسىعان دەيىن ەشكىم جىرلاماعان، كەيبىرەۋلەرىنىڭ اتىن ايتۋعا تيىم سالىنعان اقىن-جىراۋلاردىڭ تىڭ تۋىندىلارى ەنىپتى.

اۆتور ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرۋ مەن جاس ۇرپاقتىڭ تاريحي ساناسىن قالىپتاستىرۋ سىندى سىندارلى دا بيىك ماقساتتى كوزدەي وتىرىپ، تەرەڭ تاريح قاتپارلارىنا بويلاتاتىن تەرمە-تولعاۋلار مەن جىر-داستانداردى، ياعني: 8-عاسىرداعى تاسقا قاشالىپ جازىلعان يوللىع-تەگىننىڭ كۇلتەگىن باتىر جىرىن، 13-عاسىرداعى كەتبۇعا، زار زامان اسان قايعى، 18- عاسىرداعى سارشۋاش، قابان، سابدالى جىراۋلاردىڭ، 19- عاسىرداعى قۇلمامبەت، باقتىباي، جۇسىپبەك قوجا، بولتىرىك، كودەك، شارعىن سياقتى جىر جامپوزدارىنىڭ تىڭ تۋىندىلارىن توپتاستىرعان. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ولاردى جەكە-جەكە ءتول ماقامىمەن جىرلاپ، نوتالارىن قوسا ورنەكتەپ بەرگەن.

بۇل – اۆتوردىڭ ۇزاق جىلدار تالماي ىزدەنە ءجۇرىپ، سيرەك قولجازبالار قورى مەن جازبا مۇراعاتتاردان، اۋىل-ەل ارالاي ءجۇرىپ، قۇيما قۇلاق كونەكوز قاريالار اۋزىنان تام-تۇمداپ جيناپ-تەرگەن وراسان زور ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. "وشكەندى جاندىرىپ، ولگەندى ءتىرىلتۋ" دەگەن وسىنداي-اق بولار!

مىنە، وسىناۋ قۇندى ەڭبەك بۇگىندە قازاقستان كىتاپحانالارىنا تاراپ جاتىر.  

القىنىپ-اپتىقپاي، اقىرىن ءجۇرىپ-اق قازاققا، ەل رۋحانياتى مەن تاريحي-مادەني مۇراسىنا بەرىلە قىزمەت ەتىپ، جاس ۇرپاقتىڭ كادەسىنە جارارلىق بىرەگەي قۇندى ەڭبەك تۋدىرعان ءابىش ادىلبەك، سوڭعى ايلاردا جەتىسۋ ءوڭىرى مەن سوناۋ باتىستاعى اقتاۋ جانە كوكشەتاۋ وبلىستىق كىتاپحانالارىندا قىزىقتى كىتاپ تانىستىرىلىمدارىن وتكىزىپ قايتتى. ول ءوزىنىڭ مۇنداي جارقىن ىستەرىنىڭ ءالى دە جالعاسىن تاباتىندىعىنا سەنىمدى.

مارجان تۇرىسبەك قىزى