رەپرەسسيا جىلدارى اتىلعان قازاق قىزى: شاحزادا شونانوۆا جايلى نە بىلەمىز؟

/image/2023/05/31/crop-9_19_159x283_shahzada-foto-300x200.jpg

31 مامىر – اشارشىلىق پەن قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى. ستاليندىك ساياساتتىڭ كەسىرىنەن 1938 جىلدىڭ وزىندە عانا 25 مىڭ قازاق زيالىسى اتىلعان. ولاردىڭ ىشىندە اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن ايەلدەردەن بىزگە تەك ۇشەۋىنىڭ عانا ەسىمى بەلگىلى. ولاردىڭ العاشقىسى – شونانوۆا شاحزادا ارون قىزى.

اكەسى ارون قاراتايەۆ – ءابىلقايىر حاننىڭ ۇرپاعى، باقىتجان قاراتايەۆتىڭ تۋعان ءىنىسى بولسا، شەشەسى حۇسني-جامال نۇرالىحانوۆا – جاڭگىر حاننىڭ نەمەرەسى، قازاق ايەلدەرىنەن شىققان العاشقى ءمۇعالىم. ال شاحزادانىڭ جۇبايى قازاققا بەلگىلى ءتىلشى-عالىم، الاش قايراتكەرى تەلجان شونان ۇلى. تەلجان – احمەت بايتۇرسىننىڭ شاكىرتى، ۇستازىمەن بىرگە ب3رنەشە مەتوديكالىق وقۋلىق جازعان.

شاحزادا شونانوۆا حح عاسىردىڭ باسىنداعى كوزى اشىق ساناۋلى قازاق قىزدارىنىڭ ءبىرى بولعان ەدى. الاش ارىسى ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قىزى گۇلنار دۋلاتوۆا ءوز ەستەلىگىندە قازاق ادەبيەتىندەگى تۇڭعىش رومان، اكەسى جازعان "باقىتسىز جامالدى" العاش رەت شاحزادا شونانوۆانىڭ اۋزىنان ەستىگەنىن ايتادى.

شاحزادا شونانوۆا ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (تاشكەنت) مەديسينا فاكۋلتەتىنە، كەيىننەن الماتى مەديسينا ينستيتۋتىنا تۇسكەن. ءبىراق "تاپ جاۋىنىڭ قىزى" دەگەن ايىپ تاعىلىپ، ەكى وقۋدان دا شىعارىلعان.

1928 جىلى قىزىلورداعا اۋىسىپ، حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ مەكتەپكە دەيىنگى بالالار تاربيەسىنىڭ نۇسقاۋشىسى بولعان. پەداگوگيكالىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا جاۋاپتى حاتشى (ا. بايتۇرسىن ۇلى اشقان ينستيتۋت)، ۇلتتىق مادەنيەت عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا كىشى عىلىمي قىزمەتكەر، حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىندا عىلىمي قىزمەتكەر، باستاۋىش جانە ورتا مەكتەپ ءبولىمىنىڭ عىلىمي حاتشىسى، كەيىننەن ادىسكەر-كەڭەسشى بولىپ قىزمەت اتقارعان. 1936 جىلى 33 جاسىندا شاحزادا قازمۋ-دىڭ بيولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. ءبىراق ونى دا اياقتاي المايدى. وسى جىلدان باستاپ قۋعىن–سۇرگىنگە ۇشىرايدى. 

ءۇش رەت جوعارى ءبىلىم الۋعا تالپىنعان شاحزادا شونانوۆا وقۋىن اياقتاي المايدى. 1938 جىلدىڭ 27 اقپانىندا تەلجان شونانوۆ ودان ون كۇننەن كەيىن جۇبايى شاحزادا شونانوۆا اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن.

وعان "بۋرجۋازيالىق-ۇلتشىل ۇيىمدا بولدى، قازاقستاندى كەڭەس وداعىنان الاستاتۋدى كوزدەپ، ءسادۋاقاسوۆ، جۇرگەنوۆتەرمەن بايلانىستا بولعان، الماتى قالاسىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى عيماراتىن ورتەگەن" دەپ ايىپ تاعىلعان. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا، نكۆد وكىلدەرى ونى اشتىق جىلدارى قاڭىراپ قالعان ءالى اۋىلىنا اپارىپ كومگەن. ال كورشى اۋىلدارداعى تۇرعىندارعا "بۇل جەرگە ىندەتتەن ولگەن جىلقىلار كومىلىپ جاتىر" دەپ جاقىنداماۋعا بۇيرىق بەرگەن.

وسى قانتوگىسكە قاتىسقان جەندەتتىڭ ايتۋىنشا، ماشينادان شۇڭقىرعا مۇردەلەردى لاقتىرا باستاعاندا، كەنەتتەن ولاردىڭ ءبىرى ءتىرىلىپ، ايدالاعا قاشا جونەلىپتى. بۇل ايەل ادام ەدى. جەندەتتەردىڭ ءبىرى ونى سول ارادا اتىپ قۇلاتقان. وسى وقيعادان كەيىن ماشيناعا سالاردا اتىلعانداردىڭ اياعىنىڭ ءسىڭىرىن قيىپ جىبەرەتىن بولعان. ال سول كۇنى اتىلعانداردىڭ تىزىمىندەگى جالعىز ايەل قازمۋ ستۋدەنتى شاحزادا شونانوۆا ەدى.

 

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار