قازاق حالقى قاشاندا ءوز تىنىشتىعىن قادىرلەگەن ەل. دەسەك تە، حالىق ميتينگكە ەرىككەننەن شىقپايدى عوي، ادىلەت اياققا تاپتالىپ، حالىقتىڭ مۇڭى ەسكەرۋسىز قالعاندا، قىمباتشىلىق ايازداي قارىپ قىسقاندا، باسقا امالى قالماعاننان شىعۋعا ءماجبۇر. قاراپايىم حالىق ۇكىمەتتەن ەشقاشان جوقتى تالاپ ەتكەن ەمەس. اتا-بابامىزدىڭ ەتىگىمەن قان كەشىپ، جانىن پيدا ەتىپ، امانات قىلىپ قالدىرعان جەرىمىزدىڭ قويناۋى تۇنىپ تۇرعان قازىنا. اتادان بالاعا ميراس سول يەن بايلىقتىڭ قىزىعىن كىمدەر كورۋدە، ۇلان بايتاق جەرىمىزدىڭ قازىناسى نەگە تىستەگەننىڭ اۋزىندا، ۇستاعاننىڭ قولىندا نەگە كەتىپ جاتىر؟! مەملەكەت نەگە دارمەنسىز؟ ماسەلە سوندا. حالىق سوعان اشىنادى. ەل تىزگىنىن ۇستاعاندار تەك ءوز باسىنىڭ قامىن كۇيتتەيدى. بىرەۋلەر ەسكى قازاقستاندى «كەلمەسكە كەتىرىپ» جاڭا قازاقستان قۇرامىز دەپ، جار سالدى. دۇرىس دەلىك. وعان دا ءۇن قوسۋعا قاقىمىز بار! سودان ناقتى نە وزگەردى؟
جاڭا قازاقستاننان بۇرىن قىمبات قازاقستاندى كوردىك. تەڭگەڭ تيىنعا اينالۋدا. ەسكى قازاقستاننىڭ «جاڭا كادرلارى»، كوزبوياۋ قىلىپ اتاۋىن وزگەرتكەنى بولماسا، سۇيەگى ساۋدىراعان «ەسكى پارتيا وكىلدەرى». «ءبىز جاڭاردىق» دەگەن قۇرعاق ۇرانمەن ەشتەڭە وزگەرمەدى. سول ەسكى سۇرلەۋدە جۇرگەندەيمىز، تالاپ تاۋداي بولعانىمەن وزگەرىستى قالامايتىن قارسىلىق كوپ.
قاڭتار كوتەرىلىسى گازدىڭ قىمباتتاۋىنان باستالدى دەيدى. ەندى گاز عانا ەمەس، بارلىق نارسە قىمباتتاپ كەتتى، حالىق تيىن ساناپ ءجۇر. ەگەر ميتينگكە تەك قانا قىمباتشىلىق سەبەپ بولسا، حالىق ەندىگى نەشە رەت كوشەگە شىعار ەدى عوي. حالىق تىنىشتىقتى قالايدى. قاڭتار وقيعاسى قىمباتشىلىقتى جەلەۋ ەتىپ قولدان ۇيىمداستىرىلدى. قاڭتار كوتەرىلىسىنە حالىقتىڭ جاي-كۇيىن پايدالانىپ وت قويعان ەسكى قازاقستاننىڭ بيلىككە ۇمتىلعان داۋلەتتى ادامدارى تۇرعانى بۇگىندە كوزى قاراقتى ءاربىر جانعا بەلگىلى. بۇل جوسپارلى تۇردە ۇيىمداستىرىلعان ارانداتۋ بولدى دەپ سانايمىن. ارينە، جەكە پىكىرىم.
ءقازىر دە ول ءقاۋىپ تولىق سەيىلدى دەپ ايتا الماس ەدىم، ويتكەنى بيلىكتى اڭساعان بيلىكقۇمار ادامدار ەشتەڭەدەن تايىنبايدى. ولار ءۇشىن قىمباتشىلىق، تۋىندايتىن نارازىلىقتار بيلىككە جەتۋدىڭ تىكەلەي قۇرالى. شىدامنىڭ دا شەگى بار، قىمباتشىلىق دەر كەزىندە اۋىزدىقتالماسا، بۇل تەرىس پيعىلداعى ادامداردىڭ قولىنداعى «ءقاۋىپتى قارۋعا» اينالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن.
سوندىقتان قازىرگى وسال تۇسىمىز – جاپپاي قىمباتشىلىق، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ تومەندەۋى. سىرتقى كۇشتەر تاراپىنان قاساقانا جاسالىپ وتىرۋى دا كادىك. جامان ايتپاي جاقسى جوق، ەگەر وڭىرلەردە قاڭتارداعىداي ءىرى تولقۋلار تۋىنداپ كەتىپ جاتسا، اۋزى كۇيگەن حالىق بەلسەندىلەرى ارانداتۋشىلارعا جول بەرمەۋگە بارىن سالىپ تىرىساتىنى انىق. دانىشپان اباي «كوپتە اقىل جوق، ەبىن تاپ تا، جونگە سال» دەيدى. ءبىراق ەلىرگەن كوپ ءسوز تىڭدامايتىن توبىرعا اينالسا، يە بولا الا ما؟ ميتينگ ۇيىمداستىرۋشىلار وسى جاعىن قاتتى ەسكەرۋى ءتيىس.
ارنايى تاپسىرما الاتىن ارانداتۋشىلار «ءوز ىستەرىنە» بىلەك سىبانا كىرىسەدى عوي، ماسەلەنىڭ كۇردەلىلىگى سوندا. ونىڭ ۇستىنە ەلىمىزدە بەل العان ءتۇرلى ءدىني اعىمدار، سىرتقى جانە ىشكى جاسىرىن كۇشتەردىڭ ۇرىمتال ءساتتى قۇر جىبەرمەي ءوز پايدالارىنا شەشۋگە، بيلىكتىڭ قوماقتى بولىگىنە قول جەتكىزۋگە بارىن سالاتىنى انىق. بۇل جەردە ولاردى قولداپ وتىرعان ۇلكەن كۇشتەر ارالاسادى، ويتكەنى قاراجاتسىز ەشتەڭە شەشىلمەيدى. تاقاۋدا ءدىني اعىمداردىڭ ۇكىمەتكە ازۋ كورسەتىپ، ءتۇرلى تالاپتار قويا باستاۋى ءبىراز نارسەنى اڭعارتسا كەرەك قوي...
ەگەر حالىق اراسىندا ونداي ەكىگە بولىنگەن تەكەتىرەس تۋىنداپ كەتسە، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن ناعىز ءقاۋىپ سول بولادى. ميتينگ ەرىككەنىڭ ەرمەگى ەمەس، اسا اباي بولعان ءجون، اشىنعان حالىق ەندى كوتەرىلسە ەشكىمدى ايامايدى.
«اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەمەكشى، ءبىز تۋىنداعان قيىندىقتاردىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋدى ادەتكە اينالدىرىپ الدىق، ال ونىڭ شىعۋ سەبەبى نەدە، وعان اسا باس قاتىرعىمىز كەلمەيدى. ءورتتىڭ تۇتانۋى وڭاي، ءوشىرۋ قيىن، زاردابى اۋىر، سوڭىندا قاسىرەت تارتىپ جىلاپ قالاتىن الدانعان حالىق بولادى. حالىقتىڭ تۋعان جەرىنەن باسقا بارار جەرى، باسار تاۋى جوق، ءوز جەرىندە تىنىش، باقۋاتتى، لايىقتى ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. باستى قۇندىلىعى – تاتۋلىعىن، بەرەكە-بىرلىگىن قاستەرلەگەن ازعانتاي عانا ەلمىز، قازىرگى الماعايىپ زاماندا باستى قۇندىلىق سول عوي.
ادىلەتتى قوعام ورناماي، ءبارى بەكەر ەكەنى اقىماققا دا ايان، قازىرگىدەي ءسوز جۇزىندەگى داۋرىقپا ەمەس، ءىس جۇزىندەگى ادىلەتتى قوعام كەرەك. ۇكىمەت ءقازىر «ەكسپەريمەنت» ءجۇرىپ جاتىر، تام-تۇمداپ ەركىندىك بەرىلىپ، ازىن-اۋلاق حالىقشىل دەپۋتاتتاردىڭ ۇندەرى ەستىلىپ جاتىر.
يدەولوگيا اقساپ تۇر، وڭىرلەردە تەك جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىققان جاعىمپازدار ماراپاتتالىپ تورگە شىعۋدا، ال شىندىقتى ايتقان ادامداردى شەتتەتۋ ەلدىڭ نارازىلىعىن، ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمسىزدىك تۋدىرادى. قيىرشىقتان تاۋ، تامشىدان تەڭىز قۇرالاتىنى سياقتى ءار جەردەگى نارازىلىقتار جينالا بەرسە، داۋىل تۇرادى.
جاڭا قازاقستاندى شىن نيەتپەن قۇرعىمىز كەلسە، شەنەۋنىكتەر شىندىققا تۋرا قاراۋدى ادەتكە اينالدىرىپ، ايتىلعان سىندى دۇرىس قابىلداپ، اناليز جاساپ، قارا باسىنىڭ قامىن ەمەس، حالىقتىڭ جاي-كۇيىن ەسكەرىپ، ءوز مىندەرىن تۇزەگەنى ءجون. اركىم ءوز ورنىندا وتىرۋى ءتيىس.
حالىقتىڭ كوپشىلىگى ءالى دە ۇكىمەتكە ۇمىتپەن قاراپ، ادىلدىك كۇتۋدە، ول ادىلدىك – ەلدى 30 جىل توناپ، شەتەل اسقان جوعارى لاۋازىم يەلەرىنىڭ حالىق الدىندا جاۋاپقا تارتىلۋى! بۇل حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمىن ۇلعايتادى.
ازىرشە، مەملەكەت تاراپىنان ونداي بەلسەندىلىك وتە باياۋ. ءبىز ونسىز دا 30 جىلدى تەككە وتكىزىپ الدىق. حالىقتى «شىداي تۇر، پالەن جىلدان سوڭ جاعداي جاقسارادى» دەگەن كۇلبىلتەلەگەن ەرتەگىمەن الداۋدى دوعارۋ قاجەت!
قۇرمەتپەن، ەرلان شاياحمەت ۇلى،
سەمەي تۇرعىنى،
سەمەي قالاسى گەربىنىڭ اۆتورى
