رەجيسسەر قۋاندىق بەيسەك قوعامداعى زورلىق-زومبىلىق پەن ءداستۇردى سيپاتتايتىن تولىقمەتراجدى كارتيناسىن جىل سوڭىندا كورەرمەنگە ۇسىندى. كورەرمەن ءفيلمنىڭ يدەياسىن ءبىرى ماقتاپ، ءبىرى داتتاپ، ءبىرشاما رەزونانس تۋدى.
ءفيلمنىڭ اتاۋى – «ءداستۇر». ءفيلمنىڭ وزەگى ەتىپ الىنعان ءداستۇردى اركىم ءارتۇرلى ءتۇسىندى. بىرەۋ زورلىق جاساعان ادامعا قىزىن قوسپايتىن، ونداي ءداستۇر بولماعان دەسە، ەندى بىرەۋ ماسەلەنىڭ ءبارىن اقشامەن شەشۋ قانىمىزعا ءسىڭىپ بارا جاتقان «ءداستۇر» دەگەن ويدى العا تارتادى.
شيەلەنىس تۋدىرعان سيۋجەت – قىزدىڭ زورلانۋى. بار وقيعا وسىدان ءوربيدى. ەكى تاراپ اراسىنداعى قايشىلىق، وشپەندىلىك پەن كۇرەس ەمەس، كۇشتىنىڭ الدىنداعى السىزدىك تە ەمەس، دۇنيەقورلىق پەن اقشاعا دەگەن اراننىڭ اشىلعانى سيپاتتالادى.
ديانا – زورلاۋشىنىڭ، اتا-انا، قوعام الدىندا تەك ءجابىر كورگەن السىزدىكتىڭ وبرازى. ول ماحرگە سۇراعان ەركىندىگىنە تەك ءولىم ارقىلى جەتەدى. جارقىن بولاشاقتى اڭساعان، وزىندەي تۇلەپ ۇشقان جاس بالانى سۇيگەن، دومبىرانى كۇمبىرلەتكەن قازاق قىزىنىڭ بەينەسى. ءبىراق دومبىرانىڭ قورقىنىشتى بولىپ كورسەتىلگەنىنە نارازى ادامدار بار.
«فيلمدەگى ەڭ قورقىنىشتى نارسە – دومبىرانىڭ ءۇنى ەكەن. ەڭ قورعان بولاتىن نارسە – اراب سوزدەرى ەكەن. ونى اسىرەلەپ، اڭىراتىپ ءتىپتى اۋەزدەتىپ جەتكىزگەن»، دەيدى الەۋمەتتىك جەلىدە جاستاردىڭ ءبىرى. ونىڭ ويىنشا، بۇل فيلمدە زورلىقتى قارالاۋ ءداستۇردىڭ بۇرمالانۋىن كورسەتۋدى ەمەس، ءدىندى ۋاعىزداۋدى ماقسات تۇتقان.
الاساپىران ورناعان شاڭىراقتا قۇتقارۋشى تەك يمامنىڭ دۇعاسى دەپ قابىلداعان. انىعىندا اياتۋل-كۇرسى دۇعاسى تەك يمامنىڭ وزىنە عانا قورعانىش دەتالى بولىپ قالعان. سول دۇعا وقىلعان جىگىتتىڭ اناسى جىنويناققا تاپ بولادى، اكەسىنە دە جازاسى كەلەدى. ءدىن وكىلى جىندى شىعارا دا، يگەرە دە المايدى. دەمەك، رەجيسسەردىڭ يدەياسىندا بۇل دۇعا ەمەس، قارعىس.
قارعىس ءدىن تۇسىنىگى بويىنشا جىندار ارقىلى جۇزەگە اسادى جانە ول جاندى نارسە رەتىندە سيپاتتالادى. الايدا، وقيعانىڭ بۇل جەلىسى كوپشىلىكتىڭ ايىزىن قاندىرمادى. جۇرت ەڭ بولماعاندا كوگىلدىر ەكراننان بولسا دا، ادىلدىكتىڭ جەڭىسىن كورگىسى كەلدى. ال فيلمدە شيەلەنىسكەن ماسەلە شەشىمىن تاپپايدى. جابىرلەنۋشى سول قالپىندا، زاڭ دا جايىنا قالىپ، تەك تيراننىڭ رۋحاني، پسيحولوگيالىق تەرەڭ داعدارىسىمەن اياقتالادى. كورەرمەن كۇتكەن ادىلەتتىك ورنامايدى. كەرىسىنشە، كۇشتىنىڭ الدىنداعى السىزدىكتى، ءولىم عانا اراشا بولعانىن اسىرەلەۋ ارقىلى بۇگىنگى قوعامنىڭ سيپاتى ءدوپ باسىلعان.
سوسىن ءبىزدىڭ كورەرمەن تەك جەڭىل ازىلگە نەگىزدەلگەن كينو كورەدى دەگەن ءسوز جوققا شىقتى. ءار سەانستا كينوتەاتر زالىندا ينە شانشار ورىن جوق. بيلەتتەر بۇرقىراي ساتىلىپ جاتىر.
ادىلدىك ورناماعان، جاناما كەيىپكەرلەردىڭ وبرازى تولىق اشىلماعانىنا قاراپ، كوپشىلىك ءفيلمنىڭ جالعاسى بولۋى مۇمكىن دەپ وتىر. ءبىراق رەجيسسەردىڭ كوزىمەن ءفيلمنىڭ ەكىنشى بولىمگە سۇرانىپ تۇر ما، بەلگىسىز.
– فيلمنەن ءداستۇر ەمەس، "وتباسى" تاقىرىبى كوتەرىلگەنىن بايقادىم. ءداستۇر دەگەن قىزدىڭ زورلاعان ادامعا تۇرمىسقا شىعۋى ەمەس. ءداستۇر دەگەن مۇلدەم باسقا ۇعىم. ءداستۇر مەن قانىمىزعا سىڭگەن "ۇيات بولادىنى" شاتاستىرىپ العان سياقتى. دەگەنمەن، بۇل فيلم قوعامداعى ءبىر جاڭالىق بولدى، سەبەبى نورما دەپ سانالاتىن كەيبىر تۇسىنىكتەردىڭ بىزگە زيان كەلتىرىپ جاتقانىن جەتكىزە الدى.
ءفيلمنىڭ باسىندا باستى رولدەگى جىگىتتىڭ اكەسىنىڭ سىرت بەينەسى ايقىندالا كورسەتىلەدى. ونىڭ ىشىمدىككە جاقىن ەكەنى، "مەن كوممۋنيستپىن" دەپ ءوزىنىڭ ءدىن-يماندىلىقتان الىس ەكەنىن كورسەتۋ ارقىلى ونىڭ بالاسى بولاتتىڭ دا ار-ۇياتتان جۇرداي، وزىنەن كىشىگە كۇش كورسەتەتىنىن، بويىندا ادامگەرشىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، جىلۋلىق، مەيىرىمدىلىك سەكىلدى اسىل قاسيەتتەر جوقتىعىن ءار قيمىلىنان كورسەتەدى. فيلمدەگى ءبىر بولات ارقىلى قازاق وتباسىنداعى ەر بالاعا دەگەن قاتىناستى بايقاۋعا بولادى. ەر بالاعا جىلاۋعا، وزىنەن ۇلكەن جىگىتتەر كۇش كورسەتسە، ول تۋرالى ايتۋعا تىيىم سالىنادى.
فيلمنەن بايقالعان ەكىنشى ماسەلە – قوعامدا ەر ادامداردىڭ قىزعا سەكسۋالدى وبەكت رەتىندە قاراۋى. قىز بالاعا تىيىمداردى كوپ ايتامىز، ال ەر بالاعا شە؟ مەكتەپتە، جۇمىستا، قوعامدىق ورتادا، اۆتوبۋستا قىزعا حاراسسمەنت جاسالىپ جاتقانىن بايقايمىز. ەر ادامنىڭ قىزعا تيمەك تۇگىلى "سەن بۇگىن تارتىمدى، ەرەكشە سۇلۋ بولىپ تۇرسىڭ" دەگەن ءسوزىنىڭ ءوزى جەكە شەكارانى بۇزۋ. ءبىراق قوعامدا مۇنداي ارەكەتتەرگە جول بەرىلەدى جانە وعان قىزدى كىنالاپ قويادى. كۇيەۋى ۇرسا، وعان ءوزى كىنالى دەپ جىلى جاۋىپ قويامىز. فيلمدە سونى كورسەتكەن. ەگەر بۇكىل اۋىل بولىپ بار كىنانى قىزعا ارتپاعاندا، زورلاعاندى جازاعا تارتۋدى تالاپ ەتكەندە، ديانانىڭ اكە-شەشەسى ونى تۇرمىسقا بەرمەس ەدى، – دەيدى فيلم تۋرالى پىكىرىمەن بولىسكەن پسيحولوگ اۋەز اقديدار.
پىكىر قالدىرۋ