ءبىز «جەتىمىن جىلاتپاعان، جەسىرىن قاڭعىتپاعان قازاقپىز» دەپ كەۋدە كەرۋشى ەدىك بۇرىن. ءقازىر بۇلاي دەۋگە اۋىز بارمايدى. جانىبەكتىڭ بەلگيادان قازاقستانعا كەلىپ، اياداي عانا ارقالىقتان اناسىن شارىق ۇرىپ ىزدەپ، اقىرىندا تابا الماعانى بار قازاقتىڭ جانىنا باتتى. بۇل – ءبىر عانا شەتەلگە ساتىلعان قازاق بالاسىنىڭ تاعدىرى دەپ ىشتەن تىنۋعا بولار ەدى. ءبىراق رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، شەتەلگە ساتىلعان بالالاردىڭ سانى 25 مىڭنان اسادى.

دەمەك، 25 مىڭ بالانىڭ تاعدىرى 25 مىڭ ءتۇرلى بولدى دەگەن ءسوز. جانار بايسەمىزدىڭ «شەتەلدەگى قازاق بالالارى» اتتى باعدارلاماسىنىڭ ءار سانىن كوزگە جاس الماي كورۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىرىن وگەي انا مەن وگەي اكە قۇلشا جۇمساپ، بالالىق شاعىنان ۇيدەگى بار اۋىر تىرلىكتى اتقارسا، ەندى ءبىرى پسيحولوگيالىق زورلىق-زومبىلىقتى جىلدار بويى باستان كەشىپ كەلگەن.

مۇحيت اسقان ماقسات ايتبايەۆ ەسىمدى 21 جاستاعى جىگىت اقش-تا وز-وزىنە قول جۇمساپ، قازا تاپتى. سەبەبى ماقسات جىلدار بويى تۋعان اناسى مەن تۋعان جەرىن ساعىنىشپەن اڭساعان. ال امەريكالىق اناسىنىڭ ايتۋىنشا، ماقسات امەريكاداعى ومىرىندە ءوزىن تابا الماعان، ناتيجەسىندە قالىڭ كۇيزەلىسكە تۇسكەن، دەيدى تەحاس شتاتىنىڭ Star Teligram گازەتى 2009 جىلى جاريالاعان اقپاراتتا.

ارينە، شەتەلگە ساتىلعان قازاق بالالارىنىڭ وسى سەكىلدى تاعدىرلارىن جىپكە ءتىزۋ – تىم اۋىر. ءبىز ءۇشىن ولار جاقسى وتباسىعا بارىپ، باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ كەتتى دەپ ويلاي سالعان وڭاي سەكىلدى كورىنەدى. ءبىراق وندايدان شىندىق شىڭىراۋدا قالادى. ءبىز نەگە 25 000 بالانىڭ (مۇمكىن ودان دا كوپ) ءوز ەلىندە، اتا-اناسىنىڭ جانىندا ىستىق مەيىرىمىنە بولەنۋى ءتيىس ساتتەرىن جوقتامايمىز؟ ءبىز نەگە كىنالىلەردى تاۋىپ، جازالامايمىز؟

شەتەلدىكتەر بالالاردى زورلاعان

الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ اگەنتتىكتەرىنىڭ ەسەپتەرىنە سايكەس، اقش-تاعى بالا اسىراپ العان اتا-انالاردىڭ كەم دەگەندە ۇشتەن ءبىرى بالالاردى ءۇي جۇمىسىنا قۇل رەتىندە ۇستاۋ نەمەسە جىنىستىق قاتىناس ءۇشىن پايدالانعان. قازاقستاندىق بالالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى، شامامەن 75%-ى اقش-قا ساتىلعان. اقش-قا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اكەلىنگەن جەتىمدەردىڭ ءومىرىن زەرتتەگەن ماماندار ادام شوشىرلىق ايعاقتار تاپقان. بالا اسىراپ العان وتباسىلار قاراۋىنداعى سابيلەر ۇناماسا عالامتور ارقىلى وزگەلەرگە سىيعا تارتىپ كەلگەن. ەشكىم قاراۋىنا الۋعا قۇلىق بىلدىرمەگەن جاسوسپىرىمدەردى قوراعا قاماپ، جانۋارلارمەن بىرگە ۇستاعان. قورلىق كورگەن بالعىنداردىڭ كوبى قازاقستان، رەسەي، جۇڭگو مەن ۋكراينادان اسىراپ الىنعاندار.

اعزا بيزنەسى

اقش-تا بالا اسىراپ العانداردىڭ 25%-ى بالالاردان «ايىرباستاۋ» ارقىلى قۇتىلۋعا تىرىسادى، دەيدى ranking.kz. ياعني، بۇل بەلگىسىز توپتارعا، اسىرەسە قارا نارىقتا ادام اعزاسىن ساتۋمەن اينالىساتىندار ءۇشىن تاپتىرماس ولجا. سۇراۋى جوق جۇزدەگەن، بالكىم مىڭداعان قازاق بالاسى قارا نارىقتىڭ قۇربانىنا اينالدى مى ەكەن؟

وزگە ەلدەر بالا ساتۋعا قالاي قارايدى؟

رەسەيدە 2010 جىلعا دەيىن دەنساۋلىعىندا كىناراتى بار بالالاردى ساتۋعا رۇقسات ەتەتىن زاڭ بولعان. الايدا ارتەم ساۆەليەۆ ەسىمدى بالانى اسىراپ العان اقش-تاعى اتا-اناسى 1 جىلدان كەيىن بالانى جالعىز ماسكەۋگە ۇشاققا سالىپ جىبەرگەن. بالانىڭ ايتۋىنشا، اسىراپ العان اناسى ونى ۇرىپ-سوعىپ، شاشىن جۇلعان. وسىدان كەيىن رەسەي ورىس بالالارىن شەتەلدىكتەردىڭ اسىراپ الۋىنا تىيىم سالۋ ماسەلەسىن كوتەردى. بالا ساتقانى ءۇشىن 15 جىلعا سوتتاۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى.

قىتايدا بالا اسىراپ الۋ ءۇشىن جىلدار بويى قۇجات جيناپ، پسيحولوگيالىق ساۋلىعىڭدى، جاعدايىڭنىڭ جاقسى ەكەنىن دالەلدەۋىڭ كەرەك.

قازاقستاندا 2020 جىلى بالا ساتۋ دەرەگى 57 رەت تىركەلسە، 2023 جىلى بۇل كورسەتكىش مۇلدەم ازايعان. ءبىراق حالىقارالىق اگەنتتىكتەرىنىڭ پىكىرىنشە، بۇل دەرەكتەردىڭ ايزايعانى ەمەس، جاسىرىلعانى. قىسقاسىن ايتقاندا، شەتەلدەگى قازاق بالالارىنىڭ شىرىلداعان كۇيىن كورىپ، بىزگە دە تۇبىمەن تىيىم سالاتىن زاڭ قاراستىرۋ كەرەك-اۋ دەگەن ويعا قالاسىڭ...

بۇل عالامدا قازاقتىڭ قازاقتان باسقا ەشكىمگە كەرەگى جوق. «ءار قازاعىم جالعىزىم»، ساناۋلى عانا قازاعىمىزدى قورعاي بىلەيىك. جەردە جەتىم جىلاسا، كوكتە پەرىشتە كۇڭىرەنەدى ەمەس پە؟