قازاقستاندا اەس سالۋدىڭ ورىندىلىعى تۋرالى جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋمعا دايىندىق بارىسىندا حالىقپەن ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.

ەنەرگەتيكا ءمينيسترى الماسادام ساتقالييەۆ ۆەدومستۆونىڭ كەڭەيتىلگەن القاسىندا 2023 جىلعى جۇمىستى قورىتىندىلاپ، 2024 جىلعا ارنالعان مىندەتتەردى ايتتى.

ونىڭ ايتۋىنشا، جەر قويناۋىن پايدالانۋ سالاسىنداعى قىزمەت مەملەكەت باسشىسى مەن ۇكىمەتتىڭ رەسۋرستىق بازانى ۇلعايتۋ، گەولوگيالىق بارلاۋدىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ جانە مۇناي-گاز سالاسىنداعى جاڭا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى تاپسىرمالارىن ورىنداۋعا باعىتتالعان. بۇگىنگى تاڭدا كومىرسۋتەكتەر مەن ۋراندى بارلاۋعا جانە وندىرۋگە 341 كەلىسىمشارت بار.

"جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى" كودەكسكە مىنالاردى كوزدەيتىن وزگەرىستەر قابىلداندى:

- گەولوگيالىق بارلاۋعا ينۆەستيسيالار تارتۋدى ىنتالاندىراتىن نورمالار. جىل سايىن قوسىمشا 200 ملرد تەڭگەگە دەيىن تارتۋ كۇتىلۋدە؛

- سارقىلاتىن (جەتىلگەن) كەن ورىندارىن ودان ءارى يگەرۋدى ىنتالاندىراتىن نورمالار جەتىلگەن كەن ورىندارىندا مۇناي ءوندىرۋ كولەمىن 2045 جىلعا قاراي 60 ملن تونناعا دەيىن ارتتىرۋعا (2023 جىلى – 20،2 ملن توننا)، سونداي-اق جۇمىس ورىندارىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛

- "قاعاز جۇزىندە كەلىسۋ" مەرزىمى 2 ەسەدەن استام قىسقارتىلدى (120 كۇننەن 50 كۇنگە دەيىن) جانە جوبالىق قۇجاتتاردى مەملەكەتتىك ساراپتاۋ ءراسىمىن 8-10 ايعا وڭتايلاندىرۋ.

2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا شامامەن 9 9 ملرد ينۆەستيسيا سوماسىنا 5 جاقسارتىلعان مودەلدىك كەلىسىمشارت جاسالدى.

"وتكەن جىلى بارلاۋ كەزەڭىنەن مۇناي بويىنشا الىناتىن قورلاردىڭ كولەمى – 115،6 ملن توننا، گاز بويىنشا – 25 ملرد تەكشە مەتر بولاتىن 30 كەن ورنىن وندىرۋگە اۋىستىرىلدى. ءۇش جىل ىشىندە بۇل كەن ورىندارى ونەركاسىپتىك يگەرۋگە كىرىسەدى. جەر قويناۋى ۋچاسكەلەرىنە تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى، 2023 جىلى مىندەتتەمەلەردى بۇزعان 22 كەلىسىمشارت بۇزىلدى، ءوندىرىپ الۋ پروسەسىندە تاعى 26 كەلىسىمشارت بار. جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ اتىنا 12 ملرد تەڭگە سوماسىنا 158 حابارلاما قويىلدى، ونىڭ 4،4 ملرد تەڭگەسى وتەلدى. 3 كەن ورنىندا (روجكوۆسكوە، وڭتۇستىك اقساي، اناباي) 31 ملرد تەكشە مەتردەن استام گاز قورى وندىرىلە باستادى"، — دەدى مينيستر.

سونداي-اق، كومىرسۋتەكتەر بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋ قۇقىعىن بەرۋگە وتكىزىلگەن اۋكسيونداردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا (شىلدە، قازان جانە جەلتوقسان) 2023 جىلى 6،5 ملرد تەڭگە سوماسىنا قول قويۋ بونۋسىمەن جانە گەولوگيالىق بارلاۋعا ەڭ از ينۆەستيسيالارمەن 22،5 ملرد تەڭگە 25 جەر قويناۋى ۋچاسكەسى ساتىلدى.

بۇدان باسقا، 2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ساتىپ الۋلارىنداعى قازاقستاندىق قامتۋ ۇلەسى 60،8% نەمەسە 4،1 ترلن تەڭگەنى قۇرادى (2022 جىلى-3،4 ترلن تەڭگە سوماسىنا 59،7%).

2023 جىلى جەر قويناۋى تۋرالى كودەكسكە قابىلدانعان تۇزەتۋلەر جەر قويناۋىن پايدالانۋعا ارنالعان كەلىسىمشارتتاردا ساتىپ الىناتىن تاۋارلارداعى قازتۇتىنۋدىڭ ەڭ از ۇلەسى بويىنشا مىندەتتەمەلەردىڭ مىندەتتى تۇردە بولۋىن بەلگىلەيدى.

"بۇگىنگى تاڭدا ۇلگىلىك كەلىسىمشارتتارعا، ساتىپ الۋ ەرەجەلەرىنە، جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ەسەپتىلىگىنە ءتيىستى ولشەمشارتتاردى ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. مينيسترلىك ءىرى جوبالاردىڭ جەرگىلىكتى قامتۋىن دامىتۋ باعدارلامالارىن قايتا قاراۋ، سونداي-اق "ينۆەستيسيالار ورنىنا كەلىسىمشارت"قاعيداتى بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتار جاساسۋ تەتىگىن ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىستى باستادى. ءبىز جاڭا وتاندىق وندىرىستەردى لوكاليزاسيالاۋدىڭ جانە ءىرى مۇناي-گاز جوبالارىن ساتىپ الۋدا قازىنانى ۇلعايتۋدىڭ نەگىزگى باعىتىن كورىپ وتىرمىز: سالاداعى بارلىق ساتىپ الۋلاردىڭ 70% - ى ءۇش ءىرى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىعا تيەسىلى. قازتۇتىنۋدى وقشاۋلاۋ جانە دامىتۋ ءۇشىن 12 تاۋار توبى بويىنشا ەلەۋلى الەۋەت بار، ولاردىڭ ۇلەسىنە ءىرى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ بارلىق ساتىپ الۋلارىنىڭ 60% — ى تيەسىلى"، - دەپ اتاپ ءوتتى ا.ساتقالييەۆ.

ول وتاندىق ينجينيرينگ ۇلەسىن ارتتىرۋ ۆەدومستۆونىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا جوبالىق جۇمىستاردى جۇزەگە اسىراتىن قازاقستاندىق جانە الەمدىك ينجينيرينگتىك كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن ءبىرقاتار بىرلەسكەن كاسىپورىندار جۇمىس ىستەيدى.

2024 جىلعا ارنالعان جوسپار:

- ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان "جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى" ق ر كودەكسىنە وزگەرىستەر ەنگىزۋ؛

- جاڭا وندىرىستەردى وقشاۋلاۋ ارقىلى جەر قويناۋىن پايدالانۋ ساتىپ الۋلارىنداعى قازاقستاندىق قامتۋ ۇلەسىن 61،8% - عا دەيىن ۇلعايتۋ.

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى مۇناي سالاسىنداعى ناتيجەلەرگە توقتالدى. 2023 جىلى 90 ملن توننا مۇناي ءوندىرىلدى، بۇل 2022 جىلعى كورسەتكىشتەن 6،9% - عا جوعارى.

قاراشىعاناقتا ءوندىرۋ پولكىن جىلىنا 10-11 ملن توننا دەڭگەيىندە ۇستاۋ جوبالارى شەڭبەرىندە تيىسىنشە 2025 جانە 2028 جىلدارى اياقتالۋ مەرزىمى بار بەسىنشى (قۇنى 9 970 ملن) جانە التىنشى (قۇنى 7 734،6 ملن) كومپرەسسورلاردىڭ قۇرىلىسى باستالدى.

مۇناي ەكسپورتى دا ءوسىپ، 70،5 ملن توننانى نەمەسە 109،6%–. قۇرادى (2022 ج. - 64،3 ملن توننا).

"كقك قازاقستاندىق ۋچاسكەسىندەگى كەدەرگىلەردى جويۋ جوباسى اياقتالدى. بۇل وتكىزۋ قابىلەتىن جىلىنا 72،5 ميلليون تونناعا دەيىن ارتتىردى. قازاقستاندىق مۇنايدى "ترانسنەفت" جاق جۇيەسى ارقىلى "شۆەدت" ءموز باعىتىنداعى درۋجبا مۇناي قۇبىرى ارقىلى گەرمانياعا 1 ملن توننا كولەمىندە تاسىمالداۋ قامتاماسىز ەتىلدى. قازاقستان مۇنايىن باكۋ-تبيليسي-دجەيحان جۇيەسى ارقىلى 1 ملن توننا كولەمىندە تاسىمالدادى، بۇل اقتاۋ پورتى ارقىلى ماحاچكالى جانە باكۋ باعىتىنداعى مۇناي ەكسپورتىن 3،4 ملن تونناعا دەيىن نەمەسە 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 52% — عا ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەردى"، - دەدى ەنەرگەتيكا ءمينيسترى.

قازاقستاندىق مۇنايدىڭ قىتايعا ەكسپورتى 1،2 ملن توننا كولەمىندە، وزبەكستانعا ت/ج بويىنشا 0،065 ملن توننا كولەمىندە قامتاماسىز ەتىلدى. رەسەي مۇنايىنىڭ ەل اۋماعى ارقىلى قىتايعا ءترانزيتى 10 ملن توننانى، وزبەكستانعا – 0،15 ملن توننانى قۇرادى. درۋجبا جۇيەسى بويىنشا 1،2 ملن توننا كولەمىندە، سونداي-اق باكۋ-تبيليسي – دجەيحان باعىتىندا 2024 جىلعا 1،5 ملن توننا مۇناي تاسىمالداۋ جونىندە ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى.

ججم ءوندىرۋ جانە تاراتۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋدىڭ كەشەندى جوسپارى ىسكە اسىرىلدى.

"سوڭعى جىلدارى العاش رەت بارلىق ءۇش ءىرى موز-دە جوسپارلى جوندەۋ جۇمىستارى تولىق كولەمدە اياقتالدى، بۇل 17،7 ملن توننا مۇنايدى قايتا وڭدەۋگە مۇمكىندىك بەردى. مۇناي ونىمدەرىن ءوندىرۋ 14،2 ملن توننانى قۇرادى"، - دەپ اتاپ ءوتتى ا. ساتقالييەۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، اۆتوبەنزين مەن ديزەل وتىنىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەلەرى شەشىلىپ، جەتكىلىكتى قورلار جيناقتالعان.

2024 جىلعا ارنالعان جوسپار:

- جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ىشكى نارىققا مۇناي ساتۋدان تابىستىلىقتى ءادىل الۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارعا سالىق سالۋ تەتىگىن نەمەسە "سالىق مانيەۆرىن" رەفورمالاۋ؛

- مۇناي وڭدەۋ سالاسىنىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ؛

- شىمكەنت ءموز قۋاتىن 6 ملن توننادان 12 ملن تونناعا دەيىن ۇلعايتۋ جوباسى بويىنشا تەن مەن قىتايمەن ۇكىمەتارالىق كەلىسىمدى ازىرلەۋ؛

- پاۆلودار موز-دە مۇنايدى تەرەڭ وڭدەۋ جانە CaspiBitum جول بيتۋمىن ءوندىرۋدى ۇلعايتۋ جوبالارىن ىسكە اسىرۋدىڭ باستالۋى.

ۆەدومستۆو باسشىسى ءوز بايانداماسىندا گاز سالاسى بويىنشا وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىلارىن دا كورسەتتى. ماسەلەن، 2023 جىلى گاز ءوندىرۋ 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 11،1% - عا ءوسىپ، 59،1 ملرد تەكشە مەتر گازدى قۇرادى. تاۋارلىق گاز ءوندىرىسى 7،2% - عا نەمەسە 29،8 ملرد تەكشە مەترگە ۇلعايدى. تمد ءوندىرىسى 2،9 ملن توننانى قۇراپ، 2022 جىلعا قاراي 1،4% - عا ءوستى.

"ەلدى گازبەن جابدىقتاۋ مينيسترلىكتىڭ باسىم مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. 2023 جىلى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 81،4 ملرد تەڭگە ءبولىندى، بۇل ەل حالقىنىڭ 60%—. گازبەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى"، - دەپ اتاپ ءوتتى بايانداماشى.

گاز تاسىمالداۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ بويىنشا ۇلكەن جۇمىس اتقارىلدى، كاپيتالدى كوپ قاجەت ەتەتىن جوبالار ىسكە اسىرىلدى:

- "بەينەۋ-جاڭاوزەن" مگ ەكىنشى جەلىسىن سالۋ (180،1 ملرد تەڭگە)؛

- "ماقات-سولتۇستىك كاۆكاز" مگ لۋپينگىنىڭ قۇرىلىسى (99،8 ملرد تەڭگە)؛

- "سارشا" جەرىن جانە "جىلى جاعاجاي" كۋرورتتىق ايماعىن گازداندىرۋ (8،3 ملرد تەڭگە)؛

- "بەينەۋ-جاڭاوزەن" مگ ءبىرىنشى تىزبەگىن، "جاڭاوزەن-اقتاۋ" مگ جانە "ورتا ازيا-ورتالىق" مگ ءۇش تىزبەگىن قايتا جاڭارتۋ (72،4 ملرد تەڭگە).

وتكەن جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن ەلىمىزدىڭ اۋماعى ارقىلى وزبەكستانعا جىلىنا 3 ملرد تەكشە مەترگە دەيىنگى كولەمدە رەسەيلىك گاز ءترانزيتى ىسكە قوسىلدى (2026 جىلدان باستاپ ءترانزيتتى جىلىنا 11 ملرد تەكشە مەترگە دەيىن ۇلعايتۋ جوسپارلانۋدا).

2024 جىلعا ارنالعان جوسپارلار:

– اقتوبە قالاسىندا مگ ءۇشىنشى ءجىپ (43،4 ملرد تەڭگە)، "الماتى-بايسەركە-تالعار" مگ ەكىنشى ءجىپ (31 ملرد تەڭگە)، "جاڭاوزەن-اقتاۋ" مگ ءتورتىنشى ءجىپ (31،6 ملرد تەڭگە)قۇرىلىسىن اياقتاۋ؛

– وڭىرلەردىڭ گازعا قوسىمشا قاجەتتىلىكتەرىن جابۋعا باعىتتالعان "بەينەۋ – بوزوي-شىمكەنت" مگ ەكىنشى جەلىسىن سالۋ، "سارىارقا" مگ ءتورتىنشى كەزەڭىن سالۋ جانە "اقتوبە-قوستاناي" مگ سالۋ جوبالارىنا تەن ازىرلەۋدى اياقتاۋ؛

– جەتىسۋ وبلىسىندا" ءتالدىقورعان-ۇشارال " مگ قۇرىلىسىنىڭ باستالۋى (131،7 ملرد تەڭگە).

قاشاعان كەن ورنىندا قۋاتتىلىعى 1 ملرد تەكشە مەتر ىلەسپە گازدى وڭدەۋ بويىنشا جوبانى ىسكە اسىرۋ باستالدى. اياقتالۋ مەرزىمى-2026 جىل.

"وسى كەن ورنىنىڭ الەۋەتىن ەسكەرە وتىرىپ، 2030 جىلعا دەيىن اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىرعان 2،5 ملرد تەكشە مەتردى قايتا وڭدەۋ كولەمىمەن ءموز قۇرىلىسى كەلىسىلەدى. قاراشىعاناق اكسيونەرلەرىمەن بىرلەسىپ قۋاتتىلىعى جىلىنا 4 ملرد تەكشە مەترگە دەيىنگى ءموز سالۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا تۇجىرىمدامالىق شەشىمدەرگە قول جەتكىزىلدى. ىسكە قوسۋ 2028 جىلعا جوسپارلانعان. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 2026 جىلعا دەيىن تاۋارلىق گاز وندىرەتىن قۋاتى 750 ملن تەكشە مەتردەن اساتىن قازگوز زاۋىتىن سالۋ جوباسى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى"، — دەپ اتاپ ءوتتى مينيستر.

تمد ىشكى نارىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى بويىنشا-2023 جىلى ىشكى نارىقتا تۇتىنۋ 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 400 مىڭ تونناعا (نەمەسە 28% - عا) ءوستى جانە 2،2 ملن توننانى قۇرادى.

بۇگىنگى كۇنى تمد-عا بەلگىلەنگەن شەكتى كوتەرمە باعا ونى ءوندىرۋ قۇنىنان تومەن. گاز ءوندىرىسىنىڭ رەنتابەلدىلىگىنە بايلانىستى سالا شىعىنعا ۇشىرايدى، تۇراقتى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلمەيدى جانە جاڭعىرتۋعا قاراجات سالىنبايدى.