مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا: «قازاقستان – زايىرلى مەملەكەت. ازاماتتاردى ار-وجدان بوستاندىعىمەن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، مەملەكەت قوعامعا ءوز بەتىنشە ءبىزدىڭ ءداستۇرىمىز بەن زاڭدارىمىزعا قايشى كەلەتىن الدەبىر قوعامدىق نورمالاردى تىقپالايتىن ارەكەتتەرگە وتە قاتاڭ قارسى تۇراتىن بولادى»، دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن. سول سەبەپتى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار مەن قازاقستان قوعامى الدىندا ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم نەگىزىندە زايىرلى، تولەرانتتى قوعامدى ءارى قاراي دامىتۋ مىندەتى تۇر.
وبلىستا ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم بوستاندىعى قۇقىقتارىن، ءارتۇرلى ءدىني سەنىمدەگى ءدىني بىرلەستىكتەر اراسىنداعى ءوز­ارا تۇسىنىستىكتى، توزىمدىلىكتى نىعايتۋ، ولاردىڭ مەملەكەتپەن ءوزارا ءىس-قيمىلىن قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى ىسكە اسىرۋ جۇمىستارى اتقىرىلۋدا. قوعامدى ءدىني ساۋاتتاندىرۋداعى، جالعان ءدى­ني اعىمدارعا اربالعاندارعا كومەك بەرۋدەگى تەولوگتاردىڭ الار ورنى ەرەكشە. بۇگىندە وبلىستا تەولوگ ماماندار سانى سەگىزگە جەتتى، وڭىردە ءدىني احۋال ءبىرقالىپتى دامۋدا. بۇل، ارينە، مەملەكەتتىڭ ءدىن سالاسىنداعى ساياساتىنىڭ، ونى جۇزەگە اسى­رۋداعى وڭتايلى جولداردى ءجۇ­زەگە اسىرا ءبىلۋىنىڭ ناتيجەسى ەكەندىگى انىق. ءدىني الاۋىزدىق پەن راديكاليزمنىڭ جولىنا توسقاۋىل قويىپ، ەكسترەميزم مەن لاڭكەستىك كورىنىستەرىنە جول بەرمەۋدە مەملەكەتتىك قۇ­زىرلى ورگاندار، ءدىني ءبىر­لەستىكتەر، قوعامدىق ۇيىمدار جۇمىلا قىزمەت ەتۋدە.
قازىرگى كەزدە باتىس قازاقستان وبلىسى اۋماعىندا 9 كونفەسسيا­نى قۇرايتىن 74 ءدىني بىرلەستىك قايتا تىركەۋدەن ءوتتى. وسىدان ەكى جىلداي بۇرىن قايتا تىركەۋدەن وتپەگەن ءدىني بىرلەستىكتەر ءتۇ­گەل تاراتىلىپ، ولاردىڭ قى­زمەتىنە توسقاۋىل قويىلدى. وسىعان بايلانىستى 2014 جىلدان بەرى 19 ادام اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. ال تىركەلگەن ءدىني ۇيىمداردىڭ مەملەكەتتىك بيلىك وكىلدەرىمەن ءوزارا قاتىناستارىنىڭ دايەكتى جولدارى مەن تەتىكتەرىنىڭ قا­لىپتاسقاندىعىن، كون­فەس­سياارالىق قاتىناستاردىڭ قا­لىپتى جولعا قويىلعاندىعىن اتاپ وتكەن ءجون. ناتيجەسىندە ادامدار اراسىندا ءدىني قاق­تىعىستار مەن ارازدىقتار كورىنىس بەرگەن جوق.
2011 جىلى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭ كۇشىنە ەندى. وندا العاش رەت حانافي باعىتىنداعى يسلامنىڭ جانە پراۆوسلاۆتىق حريستياندىقتىڭ حالىقتىڭ مادەنيەتىنىڭ دامۋى مەن رۋحاني ومىرىندەگى تا­ريحي ءرولى جانە قازاقستان حال­قىنىڭ رۋحاني مۇراسىمەن ۇيلەسەتىن باسقا دا دىندەردىڭ قۇرمەتتەلەتىندىگى اتالعان… باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ءدىن ىستەرى باسقارماسى ورىس پراۆوسلاۆيە ەپارحياسىمەن بىرلەسە وتىرىپ قوعام ءۇشىن ماڭىزدى شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. وتكەن جىلى اۋدان، اۋىل يمامدارىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن بەدەلىن ارتتىرۋ ماقساتىندا 7 كۇندىك ەكى وقىتۋ سەمينارى وتكىزىلدى.
پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ وكىلدەرى دە ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى قول­داۋعا جانە قوعامداعى كونفەس­سياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋعا باعىتتالعان ساياسات جۇرگىزىپ وتىر. ولار مەملەكەتتىك ورگاندار وتكىزگەن بارلىق ءىس-شاراعا بەلسەندى قاتىسۋدا. ارحيەپيسكوپ انتونيي وڭىردەگى تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىقتىڭ دامۋىنا جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ ۇلكەن ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقانىن ايتىپ، استانا جانە قازاقستان ءميتروپوليتى اتىنان وبلىس اكىمى ن.نوعايەۆقا «العىس» ور­دەنىن تابىستادى. ن.نوعايەۆ ءوز كەزەگىندە وبلىسقا ىسساپارمەن كەلگەن استانا جانە قازاقستان ءميتروپوليتى الەكساندردى قابىلداپ، ۇلتارالىق تاتۋلىقتى ساقتاۋ جولىنداعى دىندەردىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى پىكىر الماستى.
ارنايى مەكەمەلەردە جازاعا تارتىلعان تۇلعالارمەن تەو­لوگ مامانداردىڭ كەشەندى جەكە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە تەرروريستىك ىس-ارەكەتتەرى ءۇشىن جازاعا تارتىلعان ادامداردىڭ باسىم بولىگى ءداستۇرلى ءدىني باعىتقا قايتارىلدى. مىسالى، ورال قالاسىنداعى تۇزەتۋ مەكەمەلەرىندە 2013 جى­لى ءداستۇرلى ەمەس ءدىن جولىن ۇستانعان 25 ازامات بولسا، 2014 جىلى سونىڭ 8ء-ى حانافي مازحابىنا ورالدى. ساناسى ۋلانعان جاستارىمىز قاتارىمىزعا قوسىلۋ ارقىلى وزىمەن بىرگە اداسقان جاماعاتقا وڭ ىقپال ەتىپ جاتىر.
باتىس قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ شەشىمىمەن ناۋرىزدا بقو ءدىن ىستەرى باسقارماسى جانىنان «ءدىن ماسەلەلەرىن زەرتتەۋ ورتالىعى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى اشىلدى. مەكەمەنىڭ باستى ماقساتى – ەلدەگى ءدىن سالاسىنا قاتىستى مەملەكەتتىك ساياساتتى حالىق اراسىندا ناسيحاتتاۋ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى حالىقتى تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ىقپالىنان ساقتاندىرۋ، ولاردان زارداپ شەككەندەرگە كو­مەك كورسەتۋ، ءدىن سالاسىنا قا­تىستى الەۋمەتتىك-زەرتتەۋلەر، عىلىمي-تالداۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ. ورتالىققا جەر­گىلىكتى بيۋدجەتتەن 2014 جىلعا 78 ملن. تەڭگە قاراجات ءبولىندى. سونىڭ ىشىندە 52 ملن. تەڭگە ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋعا ارنالعان ءدىني-تانىمدىق كىتاپتار مەن اۋديو-بەينە ديسكىلەر شى­عارۋعا قاراستىرىلدى. ءنا­تي­­جەسىندە 114 ءتۇرلى 130 849 دا­نا باسپا ونىمدەرى، 8 ءتۇرلى 6 000 دانا اۋديوديسكىلەر وبلىس تۇرعىندارىنا تاراتىلدى. ورتالىقتىڭ تاپسىرىسىمەن ەلىمىزدەگى ءداستۇرلى ءدىني سەنىم جانە ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەت زاڭناماسىن تۇسىندىرۋگە باعىتتالعان «يسلام ءدىنىنىڭ تاريحى»، «ۆليانيە دەسترۋكتيۆنىح رەليگيوزنىح ناپراۆلەنيي»، «يستوريا ي يدەولوگيا تراديسيوننىح رەليگيي ي نەتراديسيوننىح ناپراۆلەنيي»، «قايىرسىز ءبىلىم» اتتى فيلمدەر ءتۇسىرىلدى.
بۇگىندە ءدىننىڭ ماسەلەلەرى تەك قانا ءدىننىڭ ماسەلەلەرى بولۋدان قالعانى راس. ويتكەنى، وعان ساياسات، ساياسات بولعاندا دا ۇلكەن ساياسات ارالاسىپ كەتتى. سول سەبەپتى قوعامدا تۋىنداپ جاتقان ءدىننىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن ءار مۇسىلمان ءدىني ساۋاتىنا قوسا ساياسي ساۋاتى بولۋى قاجەت. بۇل ءدىندى ساياسي مۇددەلەرى ءۇشىن پايدالانۋعا تىرىساتىن كەيبىر ساياساتكەرلەردىڭ لاس ويىندارىنىڭ قۇربانى بولىپ كەتۋدەن ساقتانۋ ءۇشىن اۋاداي قاجەت. وسى ماقساتتا ۇستىمىزدەگى جىلى ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم ماسەلەلەرىنىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان اقپاراتتىق ناسيحات توپ مۇشەلەرىنە ارنالعان وقىتۋ سەمينار ءوتتى. سەميناردا تەولوگ عالىم، «نۇرلى ءبىلىم» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى رۇستەم سىزدىقوۆ ءۇش كۇن بويى ءدارىس وقىدى. ءدىني ساۋاتىن اشقان 120 اقپاراتتىق ناسيحات توبىنىڭ مۇشەسى تەستىلەۋدەن ءوتىپ، ارنايى سەرتيفيكاتتارعا يە بولدى. بۇگىندە قۇرامىندا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ماماندارى، ءدىنتانۋشىلار جانە تەولوگتار ەنگەن 26 اقپاراتتىق ناسيحات توبى ەلدى مەكەندەردى ارالاپ، حالىق اراسىندا تۇسىنىك جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. ولار وتكىزگەن شارالارعا 65 مىڭنان استام ادام قاتىستى. باتىس قازاقستان وبلىستىق قازاق دراما تەاترى جالعان ءدىني اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەن جاس جىگىتتىڭ قيلى تاعدىرى تۋرالى «ءجاننات» اتتى قويىلىمدى دۇنيەگە اكەل­ءدى. وبلىس اۋداندارىنىڭ بار­لىعىندا كورسەتىلگەن قويى­لىم حالىققا وڭ اسەر ەتۋدە.
قۇرامىنا ءدىن ىستەرى كومي­تەتىنىڭ ءدىن ماسەلەلەرى ءجو­نىندەگى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تالداۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى ا.ءابدىراسىل قىزى بار رەسپۋبليكالىق اقپاراتتىق-ناسيحات توبى وبلىسقا كەلىپ، بۇگىنگى كۇننىڭ باستى ماسەلەلەرىن قامتىعان بىرنەشە شاراعا قاتىستى جانە جارتىلاي بوستاندىققا شىققان تۇلعالارمەن، جۇمىس ىستەۋ مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەسىپ، راديكالدى ءدىني توپ­تاردىڭ سيپاتتارىن كەڭ كولەمدە اشىق ءتۇسىندىردى.
تۇرعىنداردىڭ ءدىني ساۋاتىن ارتتىرۋ جانە راديكالدى يدەيالارعا قارسى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ماقساتىندا قمدب-نىڭ وبلىس بويىنشا وكىلدىگىنىڭ اقپاراتتىق-اعارتۋشىلىق www.oral-islam عالامتور رەسۋرسى قۇرىلىپ، بۇگىنگى تاڭدا وبلىس اۋماعىندا ءوزىنىڭ تۇراقتى تۇتىنۋشىلارىن تاپتى. وسى رەسمي سايتتا كوپ­تەگەن پايدالى ماتەريالدار ورنالاستىرىلعان جانە ونىڭ تۇتىنۋشىلارىنىڭ سانى بۇگىندە 188 945 ادامدى قۇرايدى. سونداي-اق، باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ءدىن ىستەرى باسقارماسىنىڭ سايتى www.din-zko.gov.kz اشىلدى. قالا، اۋدان ورتالىقتارىنداعى مەشىتتەرگە بەينەباقىلاۋ، مونيتورلار قويىلىپ، ارنايى باعدارلامالار ارقىلى بىر-بىرىمەن بايلانىس ورناتىلدى. تەولوگتار «سكايپ» باعدارلاماسى ارقىلى اۋداندارداعى جاما­عاتتارعا ونلاين دارىستەر ءجۇر­گىزۋدە. مەشىت يمامدارىنا جا­سالعان مۇنداي جاعدايلاردىڭ ناتيجەسىندە ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ ساپاسى دا جاقسارىپ، ءتارتىپ ورناتىلدى دەپ ايتۋعا بولادى.
ناسيحات جۇمىستارىنىڭ ەكىنشى باعىتى – تەرىس ءدىن جولىندا جۇرگەن ازاماتتارمەن ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ. باتىس قازاقستان وبلىسى ءدىن ىستەرى باسقارماسىنىڭ ءدىن ءما­سەلەلەرىن زەرتتەۋ ورتالىعى 2015 جىلدىڭ قاڭتار-ماۋسىم ايلارى ارالىعىندا وبلىستاعى ءدىني اعىمداردان جاپا شەككەن ازاماتتارعا كومەك بەرۋ جانە تەرىس ءدىني اعىم جولىنداعى ازاماتتارمەن وڭالتۋ باعىتىندا ءبىرقاتار جۇمىستار اتقاردى. 270 ادامدى قۇراعان ءدىن ۇستانۋشى جەكەلەگەن تۇلعالارمەن بەيرەسمي كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلدى. كەزدەسۋلەردە سيريا، يراك ەلدەرىندەگى ءدىني ءفاناتيزمنىڭ جەتەگىندە جۇرگەن سودىرلاردىڭ ىس-ارەكەتتەرى ەشقانداي دا دجيحاد ەمەس ەكەندىگى تۋرالى، سوندىقتان مازحاب ۇستانۋ كەرەكتىگى جونىندە، ادامداردى ءدىني نەگىزدە ءبولىپ قوعامنىڭ بىرلىگىنە جىك سالۋعا بولمايتىندىعى جايىندا ماسەلەلەر قوزعالىپ جاتىر.
يسلام ءدىنىنىڭ تەك قانا مەيىرىمدىلىككە شاقىراتىنى، تاكفير يدەولوگياسىنىڭ دۇرىس ەمەستىگى، ناماز وقىمايتىن مۇ­سىلماندى كاپىر دەۋگە بولمايتىنى تۋرالى حاديستەردەن قۋاتتى دالەلدەر كەلتىرىلىپ، دارىستەر وقىلۋدا. ناتيجەسىندە ساناسى مىقتاپ ۋلانعان ءبىرقاتار ازامات ءداستۇرلى حانافي مازحابىنا قايتارىلدى. وبلىستا تەرىس اعىم مۇشەلەرىنە ىقپال ەتۋ ماقساتىندا بىرنەشە جاماعاتتىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن «امانات كلۋبى» قۇرىلدى. وسى ازاماتتار جانە حانافي جولىنداعى جاماعات وكىل يمام الدىندا بىرىكتىرىلىپ، ولاردىڭ اۋىزبىرشىلىگى نى­عايتىلۋدا.
ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – ازاماتتاردىڭ بويىندا راديكالدى يدەولوگيالارعا قارسى تۇرا الاتىن يممۋنيتەتتى قالىپ­تاستىرىپ، وبلىستاعى ءدىني احۋالدى باقىلاۋدا ۇستاۋ جانە وبلىس اكىمدىگى جانىنداعى ءدىني بىرلەستىكتەرمەن بايلانىس­تار جونىندەگى كەڭەس جۇمىسى ءجا­نە تەرروريزمگە قارسى كۇرەس كوميسسياسىنىڭ جۇمىسى ارقىلى باقىلاۋ تالاپتارىن كۇشەيتىپ، وبلىستاعى ءدىني ماسەلەلەردىڭ وڭ شەشىمىن تابۋىنا ىقپال ەتۋ.

دەرككوز: ەگەمەن قازاقستان