حاندىقتىڭ مەرەكەسى – حالىقتىڭ بەرەكەسى
جامبىل جەرىندە، تاراز تورىندە  قازاق حاندىعىنىڭ  550 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالار ۇلكەن تابىسپەن ءوتتى
ەلىمىز ءوز تاۋەلسىزدىگىن العالى بەرى قۋاتتى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسىپ، الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى ەلدەرىنىڭ ساپىنا ەنۋ جولىندا تالاي بەلەستەردى باعىندىردى. تامىرى تەرەڭگە بويلاعان ءتول تاريحىمىزدىڭ جاڭا بەتتەرى اشىلدى. سان قيلى زاماندى باستان كەشىرگەن حالقىمىز ءوزىنىڭ ەلدىگىن جوعالتقان جوق. وزگەنىڭ الدىندا تىزە بۇكپەي، نامىس­تى قولدان بەرمەگەن قازاق حالقى شىنايى ەرلىكتىڭ باي شەجىرەسىن جازىپ قالدىردى.
مىنە، كونە تاراز تورىندە كەڭىنەن تويلانىپ جاتقان قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەكەسىنىڭ ماقساتى – سول ءتول تاريحىمىزدى تەرەڭىنەن تانىپ، ارىستان جۇرەك حاندارى بار، جولبارىستاي ەرلەرى بار، تەرەزەسى وزگە جۇرتپەن تەڭ بولعان قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن سالتىن، باتىر بابالارىمىزدىڭ ەرلىك ىستەرىن وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ بولعانى انىق. ەل ومىرىنە ەرەكشە سەرپىلىس بەرگەن بۇل ءدۇبىرلى توي ىرگەتاسىن جانىبەك پەن كەرەي قالاعان قازاق حاندارىنىڭ ەل باسقارۋداعى ەرەن ەڭبەگى مەن تۇلعاسىن اشىپ، ەلباسىمىز بەن مەملەكەتىمىزدىڭ بۇگىنگى سايا­ساتىن، ەلىمىزدىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن پاش ەتتى.

ۇلت تاريحى ۇلىقتالعان كۇن
كەشە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جۇمىس ساپارىمەن جامبىل وبلىسىندا بولدى
كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەن اۋەجاي
ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ التىن دىڭگەگى ۇلتتىق تاريحىمىزدا جاتىر. ال ۇلتتىق تاريحىمىز – حالقىمىزدىڭ ماڭگىلىك بويتۇمارى! جالپى، قازاق حاندىعىنىڭ مەرەيتويىنا بايلانىس­تى وبلىستا جىل بويى كوپتەگەن ءىس-شارالار اتقارىلدى. عىلىمي كونفەرەنسيالار، اكسيالار، تاريحي ساباقتار سياقتى 500-دەن اسا ءىس-شارا ءوتىپ، توي قارساڭىندا 8 اۆتوردىڭ كىتاپتارى باسىپ شىعارىلدى. ەلىمىزدىڭ 14 وبلىس-قالاسى كومەككە كەلىپ، كونە قالانىڭ توي وتەتىن جەرلەرىن ابباتتاندىرۋ، جاڭارتۋ، كوركەيتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى مىندەتتەرىنە الىپ، شاھار تىپتەن قۇلپىرىپ شىعا كەلدى. مىنە، تاريحىمىزدىڭ التىن دىڭگەگى – تاراز قالاسى مەرەيتويعا وسىنداي بەرەكەلى بىرلىگىمەن، تياناقتى تىرلىگىمەن، ەلدەن ەرەك اسەم كوركىمەن جەتىپ وتىر.
ال مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ وڭىرگە ساپارىن «اۋليە اتا» حالىقارالىق اۋەجايىنىڭ جولاۋشىلارعا ارنالعان جاڭا تەرمينالىنا بارۋدان باستادى. «اۋليە اتا» اۋەجايى كەشەنى كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ، جولاۋشىلارعا جاڭا كەيىپتە قىزمەت ەتىپ جاتقانىنا از عانا ۋاقىت ءوتتى. اۋەجاي كەشەنى اەروۆوكزالدى، اەرودرومدى، اۆياسيالىق-تەحنيكالىق بازانى قامتيدى. سونداي-اق، وندا ۇشۋدى راديو قۇرالدارى كومەگىمەن جانە جارىقپەن قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان قۇرىلعىلار، ءتۇرلى تەحنيكالار جانە باسقا دا جابدىقتار بار.
08-10-02جاستارىمىزدىڭ تاريحي ساناسىن جاڭعىرتتى
وسىدان كەيىن ەلباسى تاراز قالا­سىنداعى «قازاق حاندىعى» مونۋمەنتىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىستى.
ەل تاريحىنىڭ وشپەس تابى قالعان، ەجەلگى وردامىزدىڭ شاڭىراعى كوتەرىلگەن كونە تاراز جەرىندە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان ەرەكشە مونۋمەنت بوي كوتەردى. «قازاق حاندىعى» مونۋمەنتىنىڭ بيىكتىگى 30 مەتردى قۇرايدى. اۋماعى 3،5 گەكتاردى الىپ جاتقان بۇل كەشەننىڭ ەڭ ەرەكشە ارحيتەكتۋرالىق شەشىمى، ارينە، قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعان كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ تاقتا وتىرعان ءساتىنىڭ بەينەلەنۋى بولدى. بۇل كۇنى مونۋمەنت ماڭىنا ەلۋگە جۋىق كيىز ءۇي تىگىلىپ، ساحنا، التىباقان، سپورتتىق الاڭدار، تايقازاندار جانە باسقا دا نىساندار ورناتىلىپ، ءوز الدىنا ادەمى ەتنواۋىل ورىن تەپتى.
– وتكەن تاريحىمىزدى زەرتتەپ، مالىمەت جيناۋ ءۇشىن تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە ەكسپەديسيالار ۇيىمداستىرىلدى. ءبىزدىڭ تاريحىمىز باستاۋىن ساق، عۇن، تۇركىلەردەن الىپ، كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ شۋ الابىنا كوشىپ، قازاق حاندىعىنىڭ تۋىن كوتەرۋىمەن جالعاسادى. ءبىز بۇل مەرەكەنى تاريحىمىزدىڭ تەرەڭ ەكەندىگىن بۇكىل الەمگە تانىتۋ ءۇشىن، وسكەلەڭ ۇرپاق­قا جەتكىزۋ ءۇشىن وتكىزىپ وتىرمىز. مەرە­كەگە وراي تاراز قالاسىنىڭ دا كەلبەتى جاڭاردى. بۇعان قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىسى اتسالىستى، سول ءۇشىن ولارعا العىس بىلدىرەمىز. وسىنىڭ ءبارى – ۇرپاقتىڭ اتا-بابالار اماناتىنا ادالدىعىنىڭ، ۇلى دالا تاريحىنا تاعزىمىنىڭ نىشانى. 17 ەلدەن كەلگەن قوناقتارعا العىس ايتامىن، – دەپ ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جينالعان قاۋىمعا اق تىلەگىن جولدادى.
«جاقسى ءسوز – جارىم ىرىس» دەگەن، اسىرەسە، ەلباسى ءوڭىردىڭ دامۋ ءۇردىسىن جوعارى باعالاپ، ماقتاپ جاتسا، وسى ەلدىڭ، وسى جەردىڭ مەرەيى، ىرىسى ەمەس پە؟ ەلباسىنىڭ: «جامبىل وبلىسى جاقسى دامىپ كەلەدى. بيىل 170 مىڭ شارشى مەتر باسپانا سالىندى. جىل باسىنان 7 مەكتەپ، 3 بالاباقشا، اۋرۋحانا پايدالانۋعا بەرىلدى. يندۋستريالاندىرۋدىڭ ءبىرىنشى بەسجىلدىعى اياسىندا 33 نىسان ىسكە قوسىلدى، ەكىنشى ونەركاسىپتىك بەسجىلدىقتا 27 نىساندى ىسكە قوسىپ، 6مىڭ جۇمىس ورنىن اشۋ قاراستىرىلعان. تاراز قالاسىنىڭ ىرگەسىنەن حالىقارالىق كولىك ءدالىزى ءوتىپ جاتىر. بۇل كۇرە جولدىڭ وبلىس ورتالىعىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە تىڭ سەرپىن بەرەتىنى انىق. الداعى ۋاقىتتا جامبىل وبلىسى تالاي بيىك بەلەستەرگە قول جەتكىزەتىنىنە سەنىمىم مول. جامبىل وبلىسى – مەنىڭ ەڭ جاقسى كورەتىن ءوڭىرىم. تاريح تۋرالى ءسوز بولا قالسا، كونە تارازدى ايتپاي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. وڭىردە تالانتتى جاستار ءوسىپ كەلەدى. كوپ شارۋالار ىستەلدى»، دەپ اعىنان جارىلۋى جامبىل جۇرتىنىڭ توبەسىن كوككە جەتكىزگەنى انىق.
ەلباسى، سونداي-اق، ءبىز كەز كەلگەن مەرەكەنى حالىققا كوبىرەك يگىلىك جاساۋ ءۇشىن پايدالانامىز. الەمدە تۇراقسىزدىق، قاقتىعىستار مەن سوعىستار بولىپ جاتىر، ال ءبىزدىڭ ەلدە ءبارى تاتۋ ءارى ءوزارا سىيلاستىق نەگىزىندە ءومىر سۇرۋدە. قازاقستاندى الەمنىڭ وزگە ەلدەرى بىلەدى، قۇرمەتتەيدى. ەلىمىز قاقتىعىستاردى شەشۋ ىسىندە اراعايىندىق جاساپ، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىن وتكىزىپ كەلەدى. وسىنىڭ بارىنە حالقىمىزدىڭ بىرلىگى ارقاسىندا قول جەتكىزدىك، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل سوزدەرى ەلدىڭ ىنتىماعى، بىرلىگى مەن تىرلىگىنە بەرىلگەن وڭ باعا ەكەنى ءسوزسىز.
08-10-03
مادەني مۇرا – ەل تاريحىن تۇگەندەيدى
بۇدان كەيىن ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «كونە» تاراز» تاريحي-مادەني ورتالىعىندا بولىپ، وسىنداعى ارحەولوگيالىق ساياباقتا اتقارىلعان جۇمىستارمەن تانىستى.
ءاربىر مەملەكەتتىڭ وركەنيەتتىلىگىن ونىڭ مادەني مۇراعا دەگەن كوزقاراسىنا قاراي تانىپ-باعامداۋعا بولادى. قازاق ەلىنىڭ تاريحى كونەدەن كەلە جاتقان قۇندى مۇرالارعا تولى. تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، ورتاعاسىرلىق تاراز قالاسى قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ ءىرى ساياسي، مادەني، ساۋدا، اكىمشىلىك ورتالىعى بولعان. وسىناۋ اۋليەلى ولكەدە ەجەلگى داۋىرلەردەن، ورتا عاسىرلاردان، كەيىنگى تاريحىمىزدان جەتكەن ۇزىن-سانى 1000-نان اسىپ جىعىلاتىن تاريحي-مادەني مۇرالار بار. ساۋلەت ونەرىنىڭ ورتاعاسىرلىق ءىنجۋ-مارجانى ايشا ءبيبى، قاراحان، داۋىتبەك كەسەنەلەرى، كيەلى تەكتۇرماس، اقىرتاس ساراي كەشەنى، قالي ءجۇنىستىڭ «شىعىس مونشاسى» سەكىلدى باعا جەتپەس جادىگەرلەر تاراز قالاسىنا ەرەكشە كورىك بەرىپ، جىلدان-جىلعا تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ كەلەدى.
قازاق حالقىنىڭ عاسىردان-عاسىرعا اسىرعان وسىناۋ قۇندى ەسكەرتكىشتەرى مەن تاريحي مۇراعاتتارى قازاق ۇلتىنىڭ عانا ەمەس، الەم مادەنيەتىنە ۇلەس قوسۋشى جادىگەرلەر ەكەنى انىق. سونىڭ دالەلىندەي، قازاق حالقىنىڭ ىرگەلى تاريحي ەسكەرتكىشتەرى حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلىپ كەلەدى. اۋليە اتا وڭىرىندەگى بۇل كەشەندەردىڭ ءبىرازى يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مادەنيەت مۇراسى تىزىمىنە ەنگەنى ولاردىڭ تەك قازاقستان نەمەسە ورتالىق ازيا ايماعى عانا ءۇشىن ەمەس، بۇكىل الەمدىك قوعامداستىق ءۇشىن ماڭىزى زور مادەني-تاريحي نىسان ەكەنىن دالەلدەپ تۇر.
مىنە، وسىدان كەيىن تاراز قالاسىندا ارنايى تاريحي-مادەني ورتالىق پەن ارحەولوگيالىق ساياباقتىڭ اشىلۋ كەرەكتىگى تالاسسىز زاڭدىلىق ەدى. وتكەنىمىزگە ىزەت، بۇگىنگى ۇرپاققا زور ماقتانىش بولعان بۇل «كونە تاراز» تاريحي-مادەني ورتالىعى مەن ساياباق – ءدۇبىرلى تويدىڭ باستى سىيلىعى بولدى. كونە شاھاردىڭ، شەجىرەلى ولكەنىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن بۇل ساياباقتىڭ قۇرامىنا اشىق اسپان استى مۇراجايى، «دوستىق ءۇيى»، شولۋ مۇناراسى مەن «مىڭبۇلاق» سكۆەرى كىرەدى. نىساننىڭ جالپى اۋماعى 9،4 گەكتاردى قۇرايدى. جىل باسىندا ۇكىمەت قورىنان 2،9 ميلليارد تەڭگە ءبولىنىپ، بۇل قارجىلار «قازاق حاندىعى» مونۋمەنتى، «كونە تاراز» تاريحي-مادەني ورتالىعى، دوستىق ءۇيى سەكىلدى قۇرىلىستارعا جانە وبلىستىق دراما تەاترىن كۇردەلى جوندەۋگە جۇمسالدى.
كونە قالا ورنىندا قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتقان ارحەولوگتار كوپتەگەن جادىگەرلەردى توپىراق استىنان ارشىپ الدى. جاقىندا عانا ايەلدىڭ اشەكەي بۇيىمدارى سالىنعان قۇمىرا مەن باسقا دا باعالى زاتتار تاپتى. «قازارحەولوگيا» عىلىمي ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ورتا عاسىرداعى قالادان كۇنى بۇگىنگە دەيىن قولدانىستا بولعان ويۋ-ورنەكتەر مەن دايەكتى دەرەكتەر تابىلىپ جاتقانىن ايتادى. بۇل تابىلعان جادىگەرلەردەن كوشپەندىلەردىڭ قولتاڭباسىن تايعا تاڭبا باسقانداي انىقتاۋعا بولادى.
كونەدەن جەتكەن بۇل جادىگەرلەر شىنىندا ەل تاريحىن تۇگەندەۋدە، تولىقتىرۋدا، كەيبىر كۇماندى تۇستاردى تەرەڭىرەك زەرتتەۋگە، انىعىراق بىلۋگە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزۋدە. تاعى ءبىر ايتارى، بۇل ءىس تەك تاريحىمىزدى تەرەڭدەتىپ قانا قويماي، تارازدا تۋريزم ءتۇتىنىنىڭ ءتۇزۋ ۇشۋىنا، كەڭ قانات جايۋىنا تىكەلەي اسەر ەتپەك. وسىدان كەيىن تاراز ءتۋريزمىنىڭ جاڭا ءبىر كەزەڭى، جاڭا ءبىر ءداۋىرى باستالعالى تۇر دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. سوندىقتان، مۇنى ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىنە دايىندىق دەسەك تە بولادى. ەندى كونە تاراز قالاسىنىڭ ورنىن تۋريستىك ورتالىققا، ءتۋريزمنىڭ «مەككەسىنە» اينالدىرۋ مىندەتى تۇر. شىنىندا ەلباسى ايتقانداي، «باتىس ەۋروپا – باتىس جۇڭگو» ءاۆتودالىزى قالا ىرگەسىنەن وتەدى. دەمەك، تۋريستەردىڭ اعىلىپ كەلۋىنە قولايلى جاعداي بار. ياعني، ەندىگى مىندەت – ءتۇرلى داۋىرلەردەگى ۇلى جىبەك جولىنىڭ ءبىر پۇشپاعى – تارازدىڭ بەت-بەينەسىن مادەني قاباتتاردى ارشۋ ارقىلى جارقىراتا كورسەتىپ، ونىڭ بار بولمىسىن حالىققا قاۋىشتىرۋ.
ونىمگە سۇرانىس – ىلگەرىلەۋگە باس­تار جول. ەلباسى بۇل كۇنى «اراي­ستروي­ماركەت-2003» ءجشس-نىڭ اليۋمينيي رادياتور شىعاراتىن زاۋ­ىتىندا بولدى. مەملەكەت باسشىسى زاۋىتتى ارالاپ كورىپ، اليۋمينيي رادياتور شىعارۋ جونىندەگى ينۆەستيسيالىق جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسىمەن تانىستى. سونداي-اق، قازاقستان پرەزيدەنتىنە وبلىستىڭ يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋى تۋرالى دا باياندالدى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ زاۋىتتىڭ ەڭبەك ۇجىمىمەن اڭگىمەلەسىپ، ولار وندىرەتىن ونىمگە سۇرانىس بار ەكەنىن ايتتى. كاسىپورىن نەگىزىنەن اليۋمينييدەن ەۋروپالىق ساپاداعى اليۋمينييلىك جانە بيمەتالدىق، وزگە دە پىشىندەگى رادياتورلار جاساۋمەن اينالىسادى. ەلدىڭ ىشكى نارىعىمەن قوسا، كورشى ەلدەر دە بۇل ءونىمنىڭ نەگىزگى تۇتىنۋشىسى بولىپ سانالادى. زاۋىتتىڭ جوبالىق قۋاتى جىلىنا 250 مىڭ دانا ءونىم شىعارۋعا لايىقتالعان.
08-10-06بىرلىگى بار ەلدىڭ بوساعاسى بەرىك
قازاق حالقىنىڭ تەرەڭنەن تامىر تارتاتىن باي تاريحى بار. مىڭداعان جىلدار بويى قازاقستان الۋان ءتۇرلى وركەنيەتتەردىڭ دامۋ جولى توعىسقان مەكەن بولدى. مۇندا حالىقتاردىڭ ۇلى كوشتەرىنىڭ ءىزى جاتىر. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويى – حالقىمىزدىڭ تاريحي ءتۇپ-تامىرىن ەسكە ءتۇسىرۋدىڭ يگى ونەگەسى ەكەنى انىق. مىنە، وسى ورايدا ۇلى جىبەك جولىن قايتا جاڭعىرتۋ ماقساتىمەن قىتايدىڭ سيان قالاسىنان شىققان كەرۋەن ءبىر جىلدان استام ۋاقىت جول ءجۇرىپ، قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىندا جامبىل وبلىسىنىڭ جەرىنە اياق باسقان-دى. مىنە، قازاق-قىتاي دوستىعىن پاش ەتىپ، ەكى ەلدىڭ ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتكەن بۇل كەرۋەن ءدال توي كۇنى تاراز قالاسىنىڭ قاقپاسىنان ەنىپ، تۇڭعىش پرەزيدەنت ساياباعى قاسىنان ءوتتى. قۇددى ءبىر باياعى زامانعا تاپ بولعانداي كۇي كەشىپ، ماڭ-ماڭ باسقان تۇيەلەر كەرۋەنى كونە زاماندى ەسكە تۇسىرگەنى انىق. وسىلايشا، باعالى جۇك ارتقان 136 تۇيە، 8 اتاربا جانە 100-دەن استام قاراۋىلى بار بۇل كەرۋەن بابالارىمىزدىڭ جۇرگەن جولىن جاڭعىرتىپ، ساپارلارىن كونە قالادا تۇيىندەدى.
بۇل كەرۋەننىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى – اۋليە اتا جەرىنەن شاي ءۇيىن اشۋ. قىتايدىڭ شەنسي پروۆينسياسى الەمگە ايگىلى «فۋچا» ەمدىك شايىنىڭ وتا­نى بولىپ سانالادى. قىتايدان شىعىپ، قازاق جەرىنە اياق باسقان كەرۋەنگە وسىناۋ ەمدىك شاي مولىنان ارتىلىپتى. شىنىندا، تىرشىلىگى قىم-قۋىت قىتايدان ءبىزدىڭ ۇيرەنەرىمىز، الارىمىز كوپ. سوندىقتان، قازاق پەن جۇڭگو قالا­لا­رى­نىڭ باۋىرلاستىعى ىسكەرلىككە جول اشىپ، بەرەكەگە باستايدى دەگەن سەنىم مول.
بۇل كۇنى قالانىڭ بىرنەشە جەرلەرىندە تاريحي تويدىڭ مەرەكەلىك ءىس-شارالارى كەڭىنەن تويلانىپ جاتتى. تۇڭعىش پرەزيدەنت ساياباعىنداعى «قازاق الەمى» تاريحي-ەتنوگرافيالىق باعدارلاماسى بويىنشا قازاقستان بيلەۋشىلەرى وردالارىنىڭ تاريحي كومپوزيسياسى تىگىلىپ، بالالاردىڭ ەتنوگرافيالىق الاڭقايى اشىلادى. تەاترلاندىرىلعان قويىلىمدار جانە ساندىك-قولدانبالى ونەر بۇيىمدارىنىڭ كورمەسى ءوتتى. بۇعان قوسا، كەشەندە ءارتۇرلى تانىمدى ويىن-ساۋىق ءىس-شارالارى وتكىزىلىپ، ايەلدەردىڭ ەل ومىرىندەگى بەت-بەينەسى ءتۇرلى سۋرەتتەر مەن قولونەر شەبەرلەرىنىڭ قولىنان شىققان ءتۇرلى تۋىندىلار ارقىلى بەينەلەنىپ، قوناقتاردىڭ نازارىنا ۇسىنىلدى. سونداي-اق، «قازاق الەمى» تاريحي-ەتنوگرافيالىق كەشەنى، «جادىگەر» جىلجىمالى مۇراجاي ەكسپوزيسياسى، ۇلتتىق قولدانبالى ونەر بۇيىمدارىنىڭ كورمە-جارمەڭكەسى، «التىن ساقا» – ۇلتتىق ويىندار سايىسى، كيىز بۇيىمدار قويىلعان بالالار الاڭقايى، قازاقتاردىڭ عۇرىپتىق جىرلارىن ناسيحاتتايتىن «فولكلور جانە ءومىر» ءىس-شارالارى حالقىمىزدىڭ سالت-داستۇرلەرىن جاڭعىرتىپ، بىرەگەيلىگى مەن وزگەشەلىگىن دالەلدەدى.
ال «تاريح دوڭعالاعى» الاڭقايىندا كوشپەلى سيرك باعدارلاماسى، «كوك كۇيمە» الاڭقايىندا «ساقتاردان قازاقتارعا دەيىن» – «ارلان» كيىم ۇلگىسى تەاترىنىڭ تاريحي قويىلىمى، «دۋلىعا» الاڭقايىندا «ەر قارۋى – بەس قارۋ» – كوشپەندىلەردىڭ قارۋ-جاراقتارىمەن تانىستىرۋ جانە «كيىز كۇمبەزدەر» – قازاق كيىز ءۇيىنىڭ تاريحى، سىرى، ماعىناسى، تۇرلەرى تۋرالى ينتەراكتيۆتى-تانىمدىق باعدارلامالارى ۇلتىمىزدىڭ ءومىرىن، ەرلىگىن زەردەلەدى.
«اق شاتىر» ساحنا الاڭىندا «ماڭگىلىك سارىن» – مەملەكەتتىك اكادەميالىق سيمفونيالىق وركەسترىنىڭ باعدارلاماسى مەن «بەركىنىپ ساداق اسىنعان» – قازاقتىڭ باتىرلىق جىرلارىنداعى ەپيكالىق تولعاۋلاردان كونسەرت جانە قازاقتىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى، تۇركىتىلدەس حالىقتار مۋزىكاسى، ءداستۇرلى انشىلىك مەكتەبىنىڭ اندەرى، قازاقتىڭ جىر-تەرمەلەرى، باسقا دا ءبىرقاتار مەرەكەلىك ءىس-شارالار تويعا قاتىسۋشى قاۋىمنىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، ارمانىن اسقاقتاتتى.
قازاق حاندىعىنىڭ تورقالى تويى بارىسىندا الماتى قالاسىنىڭ، الماتى، وڭتۇستىك قازاقستان جانە قىزىلوردا، قاراعاندى وبلىستارىنىڭ ونەرپازدارى دا ايانىپ قالمادى. جامبىل وبلىسىنىڭ بارلىق اۋداندارىنىڭ ونەرپازدارى دا مەرەكەلىك تارتۋلارىن جاساپ، ان-كۇيدەن شاشۋ شاشتى.
جامبىل – ەجەلدەن ۇلتتىق بىرلىكتى سانادا ساقتاعان، تاتۋلىقتىڭ ورداسى بولعان ءوڭىر. تاراز تورىندە ءوتىپ جاتقان بۇل ءدۇبىرلى توي ەل تاريحىن تۇگەندەي ءتۇسىپ، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ بابالاردان قالعان مۇرالاردى قاستەرلەۋ، قادىرلەۋ جانە ۇلاعاتتى وسيەتتەرى مەن ىستەرىن جالعاستىرۋعا شاقىراتىنى انىق. ەندەشە، حالىق يگىلىگى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان وڭ تىرلىكتەردىڭ قارقىنى ەش تولاس­تامايدى، جالعاسىن تابا بەرەدى. «بىرلىگى بار ەلدىڭ بوساعاسى بەرىك»، دەپ ەلباسىمىز ايتقانداي، بىرلىك پەن ىنتىماقتىڭ المايتىن قامالى، شىقپايتىن شىڭى، اسپايتىن اسۋى جوق. ەلدىڭ ەكونوميكالىق ماسەلەلەرىندە كۇرمەۋى مول قيىندىقتار ءالى دە جەتكىلىكتى، ونىڭ ۇستىنە الەمدىك داعدارىس، كورشى ەلدەردەگى ءتۇرلى اۋمالى-توكپەلى جاعدايلار كۇشەيىپ تۇرعاندا – مەملەكەتىمىزدىڭ تاريحقا دەن قويۋى رۋحى مىقتى حالىق، ۇلت ەكەنىمىزدى سەزدىرەدى.
شىنىندا، تاراز قالاسىنىڭ 2000 جىلدىق تويىندا قاسيەتتى اۋليە اتا جەرىنە الىس-جاقىن شەتەلدەردەن قوناقتار كەلىپ، حالىقتىڭ رۋحى كوتەرىلىپ قالعانى ءالى ەستە. ەندەشە، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى حالقىمىزدىڭ ونەگەلى ءومىرى مەن ەرلىگىن زەردەلەپ، بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ، بارلىق ۇلتتاردىڭ ورتاق مەرەكەسىنە اينالدى دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. توي تويعا ۇلاسسىن، اعايىن!