اتىراۋ وبلىسى يندەر اۋدانىنىڭ ەلتاي اۋىلىندا بەلگيانىڭ SoItech كومپانياسىنىڭ باس مەنەدجەرى ميشەل كاللەرامي مەن قازاقستان جاعىنان ۆيسە-پرەزيدەنت جەرام البانىڭ قاتىسۋىمەن «كۇن ەلەكتروستانساسى مەن جىلىجاي كەشەنى قۇرىلىسىنىڭ» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە تاياۋدا «SOLTECH قازاقستان» بىرلەسكەن كاسىپورنىن اشۋ جونىندەگى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. شەتەلدىك دەلاگاسيا وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمى باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆ كۇن ەنەرگياسى مەن اۋىل شارۋاشىلىعىن بىرىكتىرۋ باعىتىنداعى بۇل جوبا ەلباسى بەلگىلەگەن ەلىمىزدى ودان ءارى دامىتۋ ستراتەگياسىنا تولىق سايكەس كەلەتىنىن اتاپ كورسەتتى.
«بۇگىن ءبىز سىزدەرمەن ەستە قالارلىق وقيعا – اتىراۋ مەن بەلگيانىڭ اراسىندا بىرلەسكەن كاسىپورىن قۇرۋ تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويۋ ءۇشىن كەزدەسىپ وتىرمىز. وزدەرىڭىز بىلەتىندەرىڭىزدەي، قازاقستان – بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزگە قۇيىلىپ جاتقان ينۆەستيسيالاردى قورعاۋ ماقساتىندا قاجەتتى نارسەنىڭ ءبارىن جاساپ وتىرعان سەنىمدى ءارى سەرپىندى دامىپ كەلە جاتقان مەملەكەت. ءقازىردىڭ وزىندە ءبىزدىڭ ايماقتا ونداعان جوبالار جۇزەگە اسىرىلدى. ءبىز الەمنىڭ 50-دەن استام ەلىمەن ىنتىماقتاستىق قارىم-قاتىناستامىز. بۇگىنگى ىنتىماقتاستىعىمىز دا جەمىستى بولادى جانە الداعى ۋاقىتتا تاماشا ءناتيجەلەرگە قول جەتەتىنىنە سەنىمدىمىن» دەپ اتاپ كورسەتتى ايماق باسشىسى. ال ميشەل كاللەرامي بولسا، جاڭا جوبانىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مەن كۇن ەنەرگياسىن بىرىكتىرەتىندىگى وزدەرىن ايرىقشا قىزىقتىراتىنىنا توقتالدى. «SOLTECH قازاقستان» بىرلەسكەن كاسىپورنىنىڭ اشىلۋى ەكى باعىتتى: كۇن ەلەكتر ستانساسىن سالۋدى جانە جالپى قۇنى 92 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايتىن اۋىل شارۋاشىلىعى جوبالارى بويىنشا جەكەلەگەن بىرلەسكەن كاسىپورىنداردى قۇرۋدى كوزدەيدى. بۇعان قوسا، اۋىل شارۋاشىلىعى جوباسى جىلىجاي كەشەندەرىندە قىزاناق پەن الۋان ءتۇرلى كوكونىس ءداندى داقىلدارىن ءوندىرۋدى بالىقتىڭ مايشاباق ءتۇرىن ءوسىرۋدى، تۇيە ءسۇتىن قابىلدايتىن ورتالىقتى ۇيىمداستىرۋدى، الداعى ۋاقىتتا جالپى قۇنى 20 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايتىن تۇيە ءسۇتىن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە ەكسپورتقا شىعارۋدى كوزدەيدى» دەپ ءوز ويىن ءتۇيدى.
ءقازىردىڭ وزىندە ەلتاي وكرۋگىندە بۇل جوباعا 700 گەكتار ءتالىمدى القاپ ءبولىندى. الداعى ۋاقىتتا تاعى دا 500 گەكتار القاپ بولىنبەك. ساراپشىلار جوبانىڭ قۇنىنا ساراپ جاساپ بولعان سوڭ، كۇن ەنەرگياسى ستانساسى مەن جىلىجاي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ جوسپارلانۋدا. مۇنداعى جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرۋعا بىرنەشە مەردىگەر تارتىلماق. وسى جىلدىڭ قازان-قاراشا ايلارىندا قۋاتتىلىعى 20 مگۆاتتىق كۇن ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى باستالماق.
جاڭارتىلعان ەلەكتر ەنەرگياسىنا تىيىم سالۋ قاجەت پە؟
بەلگيالىقتاردىڭ الدىڭعى بۋىنى جاڭارتىلعان ەلەكتر ەنەرگياسى (ۆيە) جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا كۇردەلى پروبلەمالارعا كەزدەسكەنىن ايتۋىمىز قاجەت. بەلگيالىقتاردان بۇرىن «ەكوپروتەكت-قۇلسارى» ج ش س جىلىوي اۋدانىنداعى قۇلسارى قالاسىنىڭ ماڭىندا كۇن ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسىن باستاعان ەدى. قۋاتتىلىعى 10 مەگاۆاتتىق ستانسانى سالۋ جونىندەگى وسى يننوۆاسيالىق جوبانى مەملەكەت وتە جوعارى دەڭگەيدە قولدادى. ءتىپتى جوبانى قارجىلاندىرۋعا جۇمسالاتىن 5 ميلليارد تەڭگەنى شەتەلدىك ينۆەستورلار ءوز مويىندارىنا العان-دى. ءسويتىپ، ەلەكتر ەنەرگياسىن تاراتۋ ماسەلەسى شەشىلىپ، KEGOC اق ون بەس جىل بويى ەلەكتر قۋاتىنىڭ ءار كيلوۆاتىن 37 تەڭگەدەن ساتىپ الۋعا مىندەتتەلدى. ستانسانىڭ قۋاتى ءبىر مىڭ ۇيگە جەتۋى ءتيىس بولاتىن. ستانسانىڭ جۇمىس ءپرينسيپى قاراپايىم: فوتوەلەكترلى مودۋلدەر كۇننىڭ رادياسياسىن ەلەكترقۋاتىنا اينالدىرادى. ەنەرگيا اككۋمولياتورلاردا جينالىپ، جەلى ارقىلى جالپى جۇيەگە بەرىلەدى. اۋدان اكىمشىلىگى جوبا ءۇشىن 20 گەكتار جەر تەلىمىن ءبولدى. قازىرگى ۋاقىتتا تەحنيكالىق ەنەرگەتيكالىق ەسەپ (تەو) پەن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتار ازىرلەنۋدە. جوبا قۇرىلىسىنا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردان 150 ادام جۇمىسپەن قامتىلادى دەپ جوسپارلانعان. بۇعان قوسا، ينۆەستورلار قاجەتتى ماماندار وزىمىزدە جەتكىلىكسىز بولعاندىقتان، شەتەلدىك مامانداردى جۇمىسقا تارتۋعا دا ۋادە بەردى. ءسويتىپ، قۇرىلىستى 2016 جىلى اياقتاۋ بەلگىلەندى. كومپانيا قۇلسارىدا ستانسانى سالىپ بولعان سوڭ، ودان ءارى قىزىلقوعا اۋدانىندا تاعى ءبىر جوبانى قولعا الۋدى جوسپارلادى. كۇن، جەل جانە بيوگاز قوندىرعىلارى بار بۇل ستانسا ساعىز تەمىرجول ستانساسىن ەلەكتر قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس ەدى. جەرگىلىكتى اكىمشىلىكپەن جەر تەلىمىن ءبولۋ تۋرالى كەلىسسوزدەر دە باستالعان-دى. الايدا «ەكوپروتەكت-قۇلسارى» ج ش س ديرەكتورى اسقار سەكەربايەۆتىڭ حابارلاعانىنداي، قازىرگى كۇنى كۇن ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى توقتاپ تۇر. سەبەبى KEGOC اق جاڭارتىلعان ەلەكتر ەنەرگياسى قوندىرعىسىن قوسۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرىپ، زەرتتەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرىپ، موراتوريي جاريالادى. جالپى، مۇنداي جوبا بويىنشا وڭتۇستىك وڭىرىندە قوندىرعىلار وتە كوپ. ال مەنەدجەرلەر بولسا، «جەلى قۋاتتى كوتەرە الامايدى» دەپ قاۋىپتەنۋدە. «مىنە، وسىنداي زەرتتەۋلەردىڭ جۇرگىزىلۋى قاجەتتىلىگىنەن ءبىز قۋاتتى قوسۋعا رۇقسات الا الماي وتىرمىز» دەيدى اسقار سەكەربايەۆ.
تشو قابىلداعان قايتا ينۆەستيسيالاۋ مىندەتتەمەسى شەڭبەرىندە استانا قالاسىندا ءىرى جەل ەلەكتر ستانساسى (ۆەس) قۇرىلىسىن جوسپارلاۋ بارىسىندا «شيەۆرون» كومپانياسى دا ءدال وسىنداي قيىندىققا كەزىكتى. الايدا جەرگىلىكتى اكىمشىلىكپەن ءوزارا كەلىسكەن «شيەۆرون» ستانسانىڭ قۇرىلىسىن باستاپ كەتتى. اسىلىندە، التەرناتيۆتى ەنەرگيا كوزدەرى تۇراقسىز بولىپ كەلەدى. سەبەبى جەل بىردە بار، بىردە جوق. سول ءتارىزدى كۇندىز كۇن بار دا، تۇندە جوق... ال ستانسا توقتاپ قالعان كەزدەگى شىعىن ەلەكتر جۇيەسى قوجاسىنىڭ ەسەبىنەن وتەلۋى ءتيىس. ال ەلەكتر قۋاتىن «اۋىزدىقتاۋ» مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى قۋاتتىلىعى بەلگىلى ءبىر كولەمدەگى ەلەكتر قۋاتى جەلى بويىمەن ۇزدىكسىز ءجۇرۋى ءتيىس. ال ەلەكتر ستانساسىنىڭ جۇمىسىن توقتاتۋ ەلىمىزدى ەنەرگيا قۋاتىنسىز قالدىرۋمەن پارا-پار. سوندا قالاي، شاعىن ستانسانىڭ ءوزى ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق ءقاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن بولعانى ما؟ ەگەر ءسىز بۇل سالانىڭ مامانى بولماساڭىز، وندا كىمدىكى دۇرىس، كىمدىكى بۇرىس ەكەندىگىن پايىمداۋ وتە قيىن. كەدەرگى قولدان ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان جوق پا؟ اسقار سەكەربايەۆ تاجىريبە جيناپ قايتقان گەرمانيادا بۇل ماسەلە قالاي شەشىلۋدە؟ مۇنداي سۇراققا الداعى ۋاقىتتا جاۋاپ بەرۋگە تۋرا كەلەدى.
دەرەككوز: ايقىن-اقپارات
