قازاقستانداعى ءاربىر ونىنشى بالانىڭ ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىكتەرى بار. پسيحولوگيالىق-مەديسينالىق-پەداگوگيكالىق كونسۋلتاسيالاردىڭ دەرەكتەرى بويىنشا ەلدە 235 مىڭنان استام بالالار بار. ونىڭ ىشىندە 100 مىڭنان استامى ينكليۋزيۆتى وقىتۋمەن قامتىلعان. بۇل جاي عانا ستاتيستيكا ەمەس –بۇل قوعامداعى جۇيەلى وزگەرىستەردىڭ كورسەتكىشى.

ەگەر 2011 جىلى "ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ" ۇعىمى تەك زاڭناماعا ەنسە، بۇگىندە ەلىمىزدەگى مەكتەپتەردىڭ 91% - ى جانە مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردىڭ 73% - ى ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىكتەرى بار بالالارعا جاعداي جاسالعان. تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە بۇل كورسەتكىش 85% قۇرايدى.

ساندار وڭ ناتيجەنى كورسەتىپ تۇر. 10 جىل بۇرىن كوپتەگەن وتباسى بالاسىنىڭ قۇرداستارىمەن بىرگە وقي الاتىنىنا سەنبەدى. بۇگىندە بۇل كوپشىلىك ءۇشىن شىندىققا اينالۋدا.

حالىقارالىق كونتەكست جانە مىندەتتەمەلەر

قازاقستان بيلىگى تەك ترەندتەردى عانا ەمەس حالىقارالىق مىندەتتەمەلەردى جۇيەلى تۇردە ورىندايدى. 2015 جىلدان باستاپ ەل بۇۇ-نىڭ مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنسياسىنىڭ قاتىسۋشىسى بولىپ تابىلادى جانە جەنيەۆادا ۇنەمى ەسەپ بەرەدى. 2024 جىلى بۇۇ مۇگەدەكتەر قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەتى قازاقستاننىڭ ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋىن اتاپ ءوتىپ، ءبىلىم بەرۋ ساپاسى مەن قولجەتىمدىلىگى سالاسىندا ودان ءارى جۇمىس ىستەۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ءرولى

بۇگىندە قازاقستاندا 508 ارنايى ۇيىم، مەكتەپتەر جانىنان 1000-نان استام قولداۋ كابينەتى، 29 مىڭنان استام مامان، ونىڭ ىشىندە 10 مىڭ دەفەكتولوگ، لوگوپەد جانە پەداگوگ-پسيحولوگ جۇمىس ىستەيدى. تەك سوڭعى بەس جىلدا ينكليۋزيۆتى ادىستەمەلەر بويىنشا وقىتۋدان وتكەن پەداگوگتاردىڭ سانى 10 ەسەگە ارتتى.

ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدىڭ قانداي پرينسيپتەرى بار؟

ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ كەلەسى پرينسيپتەرگە نەگىزدەلگەن: ءار بالا ەرەكشە. بارلىق بالالار ءوز قۇقىقتارىندا، دوستىقتا، ءبىلىم بەرۋدە، ۇيىرمەلەرگە، كونسەرتتەرگە جانە باسقالارعا قاتىسۋ قۇقىعىندا، سونداي-اق ودان ءارى الەۋمەتتىك دامۋ پەرسپەكتيۆالارىندا تەڭ. ءار بالا ءوز قارقىنىمەن داميدى، سوندىقتان ول جاقسارمايدى نەمەسە ناشارلامايدى. بالالار اراسىنداعى قارىم-قاتىناس مەيىرىمدىلىككە، جاۋاپتىلىققا، جاناشىرلىققا نەگىزدەلگەن. بالالاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى ولاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتەدى جانە اكادەميالىق ينتەللەكتتى دامىتادى.

بەيىمدەلگەن باعدارلامانىڭ ەرەكشەلىگءى – اقپاراتتى يگەرۋدىڭ جەكە ادىستەرى قولدانىلادى. ياعني، ستۋدەنت سىنىپتاستارىمەن بىردەي ءبىلىم الادى، ءبىراق سونىمەن بىرگە ونى يگەرۋگە ارنايى ادىستەر كومەكتەسەدى.

نۇرگۇل ۇلجەكوۆا دەنى ساۋ وقۋشىلاردىڭ اتا-انالارىن وقىتۋدىڭ ساپاسى سىنىپتا وP بار بالانىڭ بولۋىنان زارداپ شەگۋى مۇمكىن دەپ قورىقپاۋعا شاقىرادى.

"ءمۇعالىم بۇل بالاعا جەكە ءبىلىم بەرۋ تراەكتورياسىن تاڭداۋى كەرەك. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ەگەر ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىكتەرى بار بالا جالپى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنا توتەپ بەرە الماسا، وندا ونىڭ مۇمكىندىكتەرىنە قاراي ءوزىنىڭ جەكە وقۋ باعدارلاماسى (جوم) ازىرلەنەدى"، – دەيدى «تەڭ مۇمكىندىكتەر الەمى» اتتى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ اتا-انالارىنا ارنالعان قوعامدىق قوردىڭ ءتوراعاسى.

قازاقستانداعى ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ پەرسپەكتيۆالارى جانە الەمدىك تاجىريبە

ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ-قازىرگى ءومىردىڭ سۇرانىسى جانە حالىقارالىق ستاندارت. قازاقستاندا ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن 160 مىڭنان استام مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار بار. ولاردىڭ تەك 23% - ى عانا وسىنداي ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنە قاتىسادى.

ۋاقىتپەن ىلەسۋ ءۇشىن، ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدى ەنگىزۋ جولىندا قازاقستان قيىندىقتاردى ەڭسەرەدى جانە تۋىنداعان پروبلەمالاردى، ونىڭ ىشىندە حالىقارالىق تاجىريبەنى ەنگىزۋ ارقىلى شەشۋگە تىرىسادى:

• شەتەلدىك مەكتەپتەردىڭ ۇلگىسى بويىنشا قازاقستاندىق مەكتەپتەردە پەداگوگ-اسسيستەنت لاۋازىمى ەنگىزىلدى.
• ق ر پەداگوگتەرى بەيىمدەلگەن سپورت نەگىزدەرىن ۇيرەنەدى، فرانسۋز ارىپتەستەرىمەن بىرلەسىپ، بەيىمدەلگەن سپورتتى مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلامالار ازىرلەيدى.
• وقۋ باعىتى ينكليۋزيۆتى ويىندار ارقىلى داميدى، وعان قاراپايىم بالالار دا، ەرەكشە بالالار دا قاتىسادى.
• قايىرىمدىلىق ۇيىمدارى ينكليۋزيانى قولداۋ كابينەتتەرىن اشادى، وندا بالالار مىنەز-قۇلىقتى قولدانبالى تالداۋ ادىستەمەسى بويىنشا وقىتىلادى.