Jaqynda bolǵan Joǵary Radadaǵy aıqaı-shý taǵy da til máselesinen shyqty. Orys tiline arnaıy mártebe berýdi kózdegen Aımaqtar partıasynyń ókilderi Vadım Kolesnıchenko men Sergeı Kıvalov «Memlekettik til saıasaty negizi týraly» zań jobasyn daıyndap, áriptesteriniń qaraýyna usynǵany sol-aq edi, kútpegen oqıǵa oryn aldy. Jobanyń negizgi ustanymy Ýkraınany Iýshenko basqaryp turǵan tusta orys tilin qoǵamnan yǵystýrǵa baılanysty túrli sharalar qolǵa alynǵan edi. Tipti sol kezdegi premer-mınıstr Tımoshenko eldegi bilim oshaqtarynda ustaz qaýymynyń tek memlekettik tilde sóıleý kerektigi jóninde buıryq ta shyǵarǵan bolatyn. Alaıda halyq prezıdenttik saılaýaldy baǵdarlamasynda «orys tiline mártebe beremin» degen Ianýkovıchti tańdady. Biraq orys tilin jaqtaýshy top onyń bılikke kelgen soń ýádesinen taıqyp ketkenin jıi aıtyp júr. Jaqynda bolǵan Joǵary Radadaǵy aıqaı-shý taǵy da til máselesinen shyqty. Orys tiline arnaıy mártebe berýdi kózdegen Aımaqtar partıasynyń ókilderi Vadım Kolesnıchenko men Sergeı Kıvalov «Memlekettik til saıasaty negizi týraly» zań jobasyn daıyndap, áriptesteriniń qaraýyna usynǵany sol-aq edi, kútpegen oqıǵa oryn aldy. Jobanyń negizgi ustanymy – Ýkraınanyń 14 aımaǵynda orys tilin ýkraın tilimen qatar, memlekettik túrde qoldaný. Tipti zań jobasynda «ýkraın tilin qoldaný mindetti emes» degen de baptar bar eken. Zań jobasy avtorlarynyń aıtýynsha, bul orys tilin bilim oshaqtarynda, medısınalyq mekemelerde, sot oryndarynda, jalpy qoǵamda memlekettik til – ýkraın tilimen tepe-teń qoldanýǵa múmkindik beredi. Alaıda ondaǵy «Eger orys tilin turǵyndardyń 10 paıyzy týǵan tili retinde sanasa, oǵan aımaqtyq mártebe berý kerek» degen mátin joldary ultshyl depýtattardyń namysyna tıgen sıaqty. Zań jobasyna qarsy top «Ýkraın tilin joıý – Otandy qurtý» degen urandy sózder arqyly narazylyqtaryn jáı ǵana bildirip qoıǵan joq, Joǵary Radany qyzý shaıqastyń alańyna aınaldyryp jiberdi. Tipti Tımoshenko blogynan (BÚT) saılanǵan depýtat Nıkolaı Petrýktiń basy jarylyp, aýrýhanaǵa tússe, zań jobasynyń avtory Vadım Kolesnıchenkonyń kıiminiń saý-tamtyǵy qalmaǵan. Sóıtip Radadaǵy opozısıa depýtattary minberdi jaýyp, zań jobasyn qaraýdy kún tártibinen alyp tastaýdy talap etti. Olardyń «Biz bul máseleniń parlament qabyrǵasynda qaralmaýyn suraımyz» degen ótinishine Rada spıkeri Vladımır Lıtvın bul zań jobasyn qaraıtyn ýaqyt jetkende ony qarastyrmaý jóninde daýysqa salatyndyǵyn aıtyp, ýáde berdi. Sóıtip Radada osymen besinshi ret talqyǵa salynǵan zań jobasynyń bireýi de qaralmady. Sońǵy ret ol byltyrǵy naýryzda talqylaýdan ótpeı qalǵan bolatyn. Ultshyl-depýtat Andreı Parýbııdiń pikirinshe, kóptildilik ýkraın tiliniń tasyn órge domalatpaıdy. «Eń bastysy, biz bul zań jobasynyń qabyldanýyna jol bermedik. Bul bizdiń ǵana emes, búkil Ýkraınanyń jeńisi», – deıdi ol. Árıne, bul kezde til dese, janyn salatyn Iýlıa Tımoshenko da únsiz qalmady. Harkov aýrýhanasynda jatqan saıasatker óz pikirin áleýmettik jeli arqyly bildiripti. «Ýkraınada qazirdiń ózinde qostildilik basym. Orys tili – qylmystyń, sybaılas jemqorlyqtyń, kóleńkeli ekonomıkanyń tili. Ekinshiden, orys tiline memlekettik mártebe berý – bul Aımaqtar partıasynyń saılaýaldy bastamasy ǵana emes, bul Ýkraınaǵa, onyń halqy men tarıhyna qarsy jasalǵan qylmys», – degen Tımoshenko qazirgi bıliktiń jaltaqtyǵyn basa aıtqan. Shynynda da, saıasattanýshylar Joǵary Radadaǵy til soǵysynyń qaıta óris alýyn kúzde ótetin parlamenttik saılaýdan izdeıdi. Munyń astarynda kórshi Reseıdiń yǵyna jyǵylý saıasaty da jatyr. Ári qazirdiń ózinde Ýkraınada orys tiliniń shashbaýyn kóterip júrgen partıalar men uıymdar jeterlik. Olardyń ózinde aýyzbirshilik joqtyń qasy. Máselen zań jobasyn usynǵan Aımaqtar partıasy fraksıasynyń basshysy Aleksandr Efremov: «Elimizdiń konstıtýsıasynda ýkraın tili – memlekettik til retinde naqtylanǵan. Oǵan keletin qaýip-qater de joq. Al meniń emosıaǵa berilgen áriptesterim til máselesiniń sheshilýi úshin kúresip jatqan joq, olar buǵan saılaý aldyndaǵy reıtıńin kóterý úshin ǵana janyn salýda», – dep basa aıtty. Bul da múmkin. Biraq Aımaqtar partıasynyń ókilderi kezinde ózderi qoldap, daýys bergen prezıdent Vıktor Ianýkovıchke yzaly. Munyń astarynda «Orys tilin ekinshi memlekettik til mártebesine jetkizemin» degen prezıdenttiń búgingi tańda bul máseleni keıinge ysyryp qoıǵanyna ashýly toptyń narazylyǵy da jatyr. Qalaı desek te, ázirge bul zań jobasyna núkte qoıyldy. Alaıda, keıbir basylymdar zań jobasyna qoldaý bildirip, arnaıy maqala da jarıalady. «Moskovskıı novostı» gazetiniń sarapshysy Vıktorıa Kýzmınanyń pikirinshe, zań jobasy ýkraındendirý saıasatynyń qurdymǵa ketkendigin aıǵaqtaıdy. «Óıtkeni memlekette 20 jyl ishinde ýkraın tiliniń baǵyty aıtarlyqtaı bekigen joq». Saýalnama qorytyndysy boıynsha, ýkraın tilin turǵyndardyń 44 paıyzy, al orys tilin 40 paıyzy qoldanady eken. Qalǵandary eki tilde birdeı sóıleıdi. Maqala avtory Kýzmın: «Bul Batys Ýkraına men aýyldy jerde turatyndardyń esebi arqyly shyqqan paıyzdyq ólshem. Al shyn máninde Ýkraı­nadaǵy halyqtyń basym kóp­shiliginiń qarym-qatynas tili – orys tili», – deıdi. Dese de, qazirgi tańda Kıevtegi 400 mekteptiń tek 8-i ǵana orystildi. Al sońǵy 20 jylda Ýkraınada az ulttardyń tilinde bilim beretin 3 myńnan asa mektep jabylǵan. Sondaı-aq orys tilinde oqıtyn oqýshylar sany 7 esege azaıyp ketken. Eldegi kıno óndirisiniń de fılmderdi ýkraın tilinde dybystaýdy qolǵa alǵanyna biraz boldy. Demek, bázbireýlerdiń úreılenetindeı jóni joq. Sonymen, bul zań jobasy saılaýaldy naýqannyń áseri me, álde shyn máninde orys tiliniń mártebesin ósirgisi keletin toptyń maqsat-múddesi me? Tipti keıbir pikirlerge sensek, muny prezıdent Ianýkovıchtiń ózi uıymdastyrýy múmkin. Óıtkeni bul kúzde ótetin parlamenttik saılaýda Aımaqtar partıasynyń ókilderiniń jeńiske jetýine degen baspaldaq ispettes.