“Ándijanda bir ápkem bar, budan da ótken soraqy” – degen maqal eriksiz esime túsip ketti. Sý jańa Din isteri jáne azamattyq qoǵam mınıstri Nurlan Ermekbaevtyń “meshitterde ýaǵyz orys tilinde aıtylýy kerek” degen málimdemesin oqyǵanda, budan basqa oı kelýi de qıyn-aý… Iá, Táýelsizdigine shırek ǵasyr – 25 jyl tolyp otyrǵan Qazaqstannyń mınıstri Reseıdiń memlekettik tilinde sóılep turyp, meshitterde de ýaǵyz Reseıdiń memlekettik tilinde ótýi kerek dep soqsa, qaıta jyndanyp ketpeı, aman qalǵanyńa qudaıǵa myń da bir shúkirshilik aıtyp, sol meshitke baryp eki rákat namaz oqyp, oryssha ýaǵyz tyńdap kelý kerek shyǵar…
Buryn qazaq nanyn jep júrgen qazaq mınıstri qazaq parlamentiniń aldynda qasqaıyp turyp: “Mıymdy aýystyrmasańdar, qazaq tilin qaqpaımyn”- dep málimdegenin kórgende de, ólmegen qazaq meshitterde orys tilinde ýaǵyz aıtý kerek degende de, ólmeı aman qaldy… Ol kezde, ınternet pen Feısbýk bolmap edi, endi búgin áleýmettik jelide áleýmet teńselip tur… Meshit týraly da mesheý oılaýǵa bolady eken-aý-á!..
Keshe ǵana qasıetti áýlıelerimiz, handarymyz ben bılerimiz jatqan kıeli Túrkistanǵa zıarat etýge baryp turyp, zıanyn tıgizip kete jazdaǵan vıse-premerimiz “Áziret Sultan kesenesinde nege orys tilinde jazylmaǵan” dep aıdy aspanǵa shyǵarsa, búgin Din mınıstri “meshitterde nege orys tilinde ýaǵyz aıtylmaıdy” dep, endi jekeshelenbeı qalǵan jalǵyz dúnıe – adamnyń nanym-senimi men ımanyna da quzyrlaryn júrgizgisi kelip jatsa, bilim mınıstri ” jaratylystaný bilimin alýǵa qazaq tiliniń keregi joq, dúnıeniń tarıhyn oryssha oqımyz” -dep suńqyldasa, ne isteý kerek? “Qazaqstanda bári de bola beredi” degen mátelge aınalyp ketken qanatty sózdiń bosqa aıtylmaǵanyna kýá bolasyz.
Din mınıstri bola salysymen til janjalyn týdyrǵan sý jańa mınıstrdiń túsinigin tyńdap kórińizder:
“Sebebi meshitterge jastar kóptep kelýde, úlken kisiler de bar, aýylda turatyndar da bar. Olardyń ishinde ımamdardyń qazaq tilinde oqıtyn ýaǵyzdaryn túsinbeıtinder de bar. Qala jastary ǵana emes, aýyldan kelgen jastar da bar. Al din tili jáne turmystyq til bul – eki bólek másele. Sonda qazaqsha túsinbeıtinder qaıda barady? Olardyń dinge degen qyzyǵýshylyǵy bar, biraq meshitte aıtylatyn máselelerdi túsinbegennen keıin destrýktıvti aǵymdardyń jeteginde ketý qaýpi bar. “
Sonda Ermekbaevqa memlekettik til ermek bolǵany ma? Osyndaı túsiniktegi adam mınıstr bolsa, onda biz qaıda bara jatyrmyz? Shırek ǵasyr boıy memlekettik qyzmetkerler memlekettik tildi túsinbeıdi dep, Reseı tilinde is qaǵazdaryn júrgizip kele jatsaq, 25 jyl boıy Úkimet pen parlament, memlekettik organdar Reseı tilinde sóılep kele jatsa, endi “25 jyl boıy meshitke kelgender qazaq tiline túsinbeıdi” -dep, ýaǵyzdy da Reseı tilinde ótkizetin bolsaq, onda Táýelsizdiktiń 25 jylyn qaı betimizben, bylq etpeı toılamaqpyz?
Sonda 25 jyl boıy bizdiń memleket, bizdiń bılik ne istegen ? Reseı tilinde júrgizgen is qaǵazdaryna ketken qyrýar qarjy shyǵyndary men memlekettik tildi damytýǵa ketken mıllıardtardyń shyǵyny kimniń moınynda? Qazaq Úkimetiniń nemese Parlamenttiń , ne kez kelgen memlekettik organdar jıyndaryn telearnadan kórgende astyna tıtrdaǵy jazýlaryna jáne sóılep turǵandardyń rápattaryna qaramasań, Astanada emes, Reseıdiń bir gýbernıasynda ótip jatyr dep esh kúmánsiz oılaı beresiń… “Memlekettik tildi túsinbeıdi”-dep, shetel tilinde sóıleı beretin bolsaq, onda ne úshin Táýelsiz memleket bolyp júrmiz? Ata zańymyz ben til týraly basqa zańdarymyzdaǵy memlekettik til týraly baptar eldi aldaı salý úshin jazylyp qoıǵan ba sonda? Memlekettik tilimizdiń qazirgi ilákár ahýalyna qarasańyz, tek osylaı oılaýǵa týra keledi…
Qaı memlekette “Bizdiń memlekettik tilimizdi túsinbeıdi?”-dep, ózge tilde ımam daıyndap, ózge tilde ýaǵyz aıtqandy kórip edińiz, mınıstr myrza? Bundaı oı Táýelsiz eldiń mınıstrinde emes, quldyq sanaly eriksiz beıshara elde ǵana bolady! “Álemniń bar elin araladym. Biraq Qazaqstan sekildi óz tilinde sóılemeıtin beıshara eldi kórgenim joq” degen sheteldik saıahatshy endi bizdiń sý jańa mınıstrdiń sýy shylqyldap ketken sý jańa usynysyn estise ne bolady?
Sondaǵy “destrýktıvti aǵymdardyń jeteginde ketip qalady”-degen Din mınıstriniń qaýpi, sálafıtterden qaýip etkeni óte durys, biraq ol úshin memlekettik tildi shekteý degeniń – bizdiń jol salý úshin kópirdi buzyp tastaıtyn nemese kerisinshe isteıtin jol jóndeýshilerdiń zıankes tirligi sıaqty… Dinı jat aǵymdardan qaýiptenseńiz, myńdaǵan el zıalylary Elbasyǵa deıin Ashyq hat jazyp jatyr , jat aǵymdarǵa tyıym salatyn zań jasańyz. Dinge jaýap beretin mınıstrsiz ǵoı! Tilge jaýap beretin mınıstr bolmaǵanyńyzǵa qudaıǵa myń da bir shúkir…
Buǵan qoǵam qatty qarsylyǵyn kórsetýde. Onsyz da qaıran jerim, qaıda tilim, qandaı dinim dep, zorǵa shydap kele jatqan eldiń syzdaǵan jarasy jarylyp ketse, buǵan aýzyna ne kelse, sony qoıyp qalatyn, aıtyp alyp, sodan soń oılanatyn (keıbiri tipti oılanbaıdy da) sheneýnikter jaýap beredi me? Jalpy namazhan qaýym ne aıtady? Dinı basqarmamyz, Bas múftıimiz ne deıdi eken? Jamaǵattyń ımandy sózin aıta ma, jalp etip, jamyraı qostaı jónele me, kóp keshikpeı, ony da estip qalarmyz dep úmittenemiz.
Bul túrimizben biz Elbasymyz aıtqan Máńgilik El bolamyz ba, joq, memlekettik organdary túgili meshitinde de óz tili joq Máńgúrt el bolamyz ba?!.
Qazybek ISA,
“Qazaq úni” gazeti
