Qazaqstan halyqaralyq saıasatta bedeli bar el, kóptegen ıntegrasıalyq birlestikterdiń bastamashysy retinde tanylyp júr. 1992 jyly Birikken Ulttar Uıymyna múshe bolǵannan keıin eń iri álemdik jáne aımaqtyq deńgeıdegi uıymdarǵa múshe atandy. Iadrolyq qarýdy qarýdy taratpaý salasynda elimiz búkil álemge úlgi kórsetti, Búginde Qazaqstan Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq, Shanhaı yntymaqtastyq uıymy, Islam yntymaqtastyq uıymy, Azıadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary keńesi jáne t.b. halyqaralyq uıymdardyń beldi múshesi. Astanada álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń sıezerin, EQYU samıtin, ekonomıka, sport, saıasat salasyndaǵy talaı forýmdar men mańyzdy kezdesýler ótkizdi. Aldaǵy josparlar da az emes. 2017 jyly elordada EKSPO halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesi ótedi, 2017-2018 jyldary Qazaqstan BUU-nyń Qaýipsizdik keńesine turaqty emes múshe bolyp saılanbaq nıette. Bıylǵy jyly syrtqy saıasat salasynda qandaı jumystar atqarylyp jatyr. «QazAqparat» Qazaqstannyń halyqaralyq arendaǵy qyzmeti jónindegi eń qyzyqty materıaldaryna sholýdyń besinshi bólimin usynady.
***
Elbasy jáne Qazaqstannyń syrtqy saıasaty
1991 jyldan bastap syrtqy saıasat pen halyqaralyq qatynastar salasynda kóptegen sharalar iske asyryldy. Qazaqstan óziniń barlyq kórshilerimen, negizgi áriptes memleketterimen baıypty jáne boljaýǵa bolatyndaı baısaldy qarym-qatynastar ornatty. Syrtqy saıasattyń negizgi dińgegi - kópvektorlyq jol, ıaǵnı kóp baǵyttylyq. Ol - elimizdiń geosaıası jaǵynan ornalasýyna baılanysty ómirdiń ózi talap etip otyrǵan qalypty jaǵdaı. Ótken ýaqyt ishinde Qazaqstan Respýblıkasyn dúnıe júziniń 180-nen astam memleketi tanydy. Qazaqstan 120-dan astam elmen dıplomatıalyq qatynastar ornatty. Shet elderde 40-tan astam dıplomatıalyq jáne konsýldyq ókildikter ashyldy. Al Almaty men Astanada 50-den astam sheteldik elshilik pen mısıa, halyqaralyq jáne ultaralyq uıymdardyń ondaǵan ókildigi jumys isteıdi.
Bul turǵyda, Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń atqarǵan eńbegi ushan-teńiz. Elbasymyzdyń kóregen, sarabdal saıasatyn tórtkúl dúnıe moıyndap otyr. Sonyń bir mysaly, Senat Marshalynyń aıtýynsha, Polsha N.Nazarbaevtyń tamyz aıyna elimizge josparlaǵan saparyna úlken mańyz beredi. Bul týraly Polsha Respýblıkasy Senatynyń Marshaly Stanıslav Karchevskıı QR Parlamenti Senatynyń Tóraǵasy Qasym-Jomart Toqaevpen kezdesýinen soń málim etti.
«Biz Qazaqstandy osy óńirdegi ekonomıkalyq jáne saıası yntymaqtastyq máseleleri jáne saýda men ınvestısıalar úshin mańyzdy strategıalyq áriptes memleket retinde sanaımyz. Men osy saparymyzdyń eki eldiń arasyndaǵy yntymaqtastyq pen ózara baılanystarǵa oń áser etetinine senimdimin. Sonymen qatar, biz Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń aǵymdaǵy jyldyń tamyz aıyna josparlanǵan elimizge saparyna úlken mańyz beremiz. Bul Polsha Prezıdenti Andjeı Dýda myrza men barsha poláktar kútip otyrǵan asa mańyzdy sapar bolady degen senimdemiz», - dedi S.Karchevskıı.
Sonymen qatar, meıman Senat Tóraǵasy Q.Toqaevpen kezdesý barysynda halyqaralyq qatynastar aıasyndaǵy Qazaqstan-Polsha yntymaqtastyǵyna baılanysty máseleler qozǵalǵanyn atap ótti. Aıta keterligi, bul sapar QR Parlamenti Senatynyń Tóraǵasynyń shaqyrýyna oraılastyrylyp otyr.
Elbasynyń aıtýynsha, 25 jyl ishinde Qazaqstanǵa 255 mlrd dollar kóleminde tikeleı sheteldik ınvestısıa tartylǵan. Astana ekonomıkalyq forýmynyń jalpy otyrysynda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev elimizdiń 25 jyldaǵy jetistikterin qorytyndylady. «Biz iri transulttyq kompanıalarmen tıimdi yntymaqtastyq ornata bildik. Táýelsizdik jyldarynda Qazaqstanǵa 255 mlrd dollar tikeleı sheteldik ınvestısıa tartylǵan. Sondyqtan, Qazaqstanǵa sengen barlyq kompanálarǵa alǵys aıtqym keledi», - dedi Memleket basshysy. Bul rette, Elbasy sheteldik ınvestısıa - Qazaqstan men Qazaqstandaǵy reformalarǵa degen úlken senimniń dáleli ekenin atap ótti.
Osy forýmǵa qatysý barysynda QR Prezıdenti «Jasyl» ekonomıkany damytý men tabıǵı resýrstardy utymdy paıdalanýdyń jol kartasyn ázirleýdi usyndy, dep habarlady aqordanyń baspasóz qyzmeti. Jalpy otyrys barysynda Qazaqstan Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵy aıasynda «Jańa ekonomıkalyq jaǵdaı: ártaraptandyrý, ınovasıa jáne bilim ekonomıkasy» taqyrybymen ótken bıylǵy forýmynyń qorytyndysy shyǵaryldy.
Otyrysqa sarapshylyq qoǵamdastyqtyń tanymal ókilderi, saıasatkerler, bıznesmender, iri qarjy qurylymdarynyń basshylary qatysyp, sóz sóıledi. Olardyń qatarynda Dúnıejúzilik saýda uıymynyń bas dırektory R.Azevedo, Eýropa qaıta qurý jáne damý bankiniń prezıdenti S.Chakrabartı, ınternet komersıasy salasyndaǵy AliBaba Group qytaı kompanıasynyń negizin qalaýshy D.Ma, Kolýmbıa ýnıversıteti Jer ınstıtýtynyń dırektory jáne brıtandyq The Economist jýrnalynyń tujyrymy boıynsha eń yqpaldy álemdik úsh ekonomısiń biri D.Saks, Massachýsets tehnologıa ınstıtýtynyń ekonomıka profesory, Djon Beıts Klark medaliniń 2005 jylǵy ıegeri D.Adjemoglý bar. Otyrys barysynda sondaı-aq Halyqaralyq valúta qorynyń basqarýshy dırektory K.Lagardtyń arnaýly beıne-úndeýi kórsetildi. Qazaqstan Prezıdenti otyrysta sóılegen sózinde «ınklúzıvti jahandaný» jolyn tańdaý qajettigine, onda ekonomıkalyq ósim árbir eldiń damýy men halqynyń ál-aýqatyn arttyrýǵa tıimdi transformasıalanatynyna nazar aýdardy.
- Álemdik ekonomıkanyń osyndaı ósimi ǵana ornyqty bolady, biz soǵan umtylýǵa tıispiz. Bul jahandyq deńgeıde birlesken kúsh-jiger jumyldyrýdy jáne ulttyq ekonomıka deńgeıindegi is-qımyldardy úılestirýdi qajet etetin uzaq, kúrdeli ári aýyr transformasıa joly, - dedi Memleket basshysy. Osyǵan baılanysty Nursultan Nazarbaev birqatar jahandyq bastamalar kóterdi. Atap aıtqanda, Memleket basshysy damýshy jáne kedeı elderdegi adamı kapıtaldy damytýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
- Saýatty, bilimdi, densaýlyǵy myqty jáne isker adamdarsyz eshbir memleket damı almaıdy. Biz bilim berý men densaýlyq saqtaýdyń tıimdi júıesin qurý qanshalyqty qıyn ekenin óz tájirıbemizden bilemiz. Bul tózimdi, bilim men mol ınvestısıany qajet etedi. Qazaqstan bul baǵytta jaqsy ilgeriledi dep esepteımin. Alaıda, buǵan qol jetkize almaǵan kóptegen elder bar. Osy máseleni sheshý úshin BUU aıasynda Adamı kapıtaldy damytý qoryn qurýdy usynamyn. Onyń basty mindeti kedeı elderdegi bilim berý men densaýlyq saqtaý sapasyn jaqsartý bolýy tıis, - dedi Nursultan Nazarbaev. Qazaqstan Prezıdenti ekonomıkalyq ósimdi qaıta jandandyrý úshin barlyq qajetti jaǵdaıdy jasaý kerektigin, ol úshin kiristi alypsatarlyq sıpattaǵy qarjy salalaryna aýdarmaı, bilim berýge, densaýlyq saqtaýǵa jáne ınfraqurylymdarǵa qaıta ınvestısıalaýdy bildiretinin aıtty.
- Búginde sarapshylardyń baǵalaýy boıynsha ofshorlyq esepshottarda 30-dan 40 trıllıon dollarǵa deıin saqtaýly jatyr. Osy aktıvterge tipti bir paıyzdyq jahandyq salyq engizý damýshy elderdegi bilim berý men densaýlyq saqtaý salasyn jańa sapaly deńgeıge kóterýge múmkindik berer edi. Osy salyqtan túsetin qarajatty joǵaryda atalǵan Adamı kapıtaldy damytý qoryna baǵyttaýǵa bolady. Halyqaralyq valúta qory men Dúnıejúzilik bank jahandyq ekonomıkany ofshorsyzdandyrý jóninde tıimdi sharalar usynýǵa tıis dep esepteımin, - dedi Memleket basshysy. Nursultan Nazarbaev qazirgi kezde ekonomıkalyq paıda tabý úshin jantalasý barysynda qorshaǵan ortanyń keshendi máseleleri nazardan tys qalyp jatqanyn atap ótti.
- Klımat ózgeristeriniń aldyn alý jónindegi jahandyq bastama óte mańyzdy, biraq ózge problemalardy da umytpaý kerek. Parıj kelisimi negizinde «Jasyl» ekonomıkany damytý men tabıǵı resýrstardy utymdy paıdalanýdyń jol kartasyn ázirleýdi usynamyn. Ol tek zıandy qaldyqtardy aýaǵa taratýdy azaıtýdy ǵana emes, jerdi, tushshy sýdy, bıoortany saqtaý sharalaryn da qamtýǵa tıis. Bul rette jaýapkershilikti tek elder ǵana emes, jahandyq korporasıalar da óz moınyna alýy qajet, - dedi Qazaqstan Prezıdenti. Sońynda Memleket basshysy álemde qazir halyqaralyq dıalogtyń san alýan formaty bar ekenine, jahandyq jáne óńirlik ekonomıkalyq forýmdar ótkizilip júrgenine nazar aýdardy.
- Ázirlenip jatqan sheshimderdi naqty engizý isiniń kelisilýi men úılestirilýin qamtamasyz etý mańyzdy. Bul rette barlyq eldiń pikirin eskerý kerek. BUU qurylymy aıasynda nemese onyń qoldaýymen sondaı úılestirý isin qamtamasyz etetin arnaýly komıtet qurý qajettigi pisip-jetildi. Qazaqstanda qoldanylyp otyrǵan, 140 eldegi 30 myńnan astam sarapshynyń basyn qosatyn «G-global» vırtýaldy ınteraktıvti alańyn belsendi túrde paıdalanýdy usynamyn, - dedi Nursultan Nazarbaev.
"QazAqparat" Qazaqstan Prezıdenti N.Nazarbaevtyń İH Astana ekonomıkalyq Forýmynda sóılegen sóziniń tolyq mátinin taratty.
«Búgingi forýmǵa qatysý úshin barshalaryńyzdyń ýaqyt bólip, bizdiń eldi qurmettep, qonaqjaı qazaq jerine kelgenderińiz úshin shyn júregimnen rızashylyǵymdy bildiremin! Astana ekonomıkalyq forýmy san túrli máselelerdi talqylap, naqty sheshimderdi qarastyratyn mańyzdy sharaǵa aınaldy. Birikken Ulttar Uıymy, Ekonomıkalyq Yntymaqtastyq jáne Damý Uıymy, Dúnıejúzilik Saýda Uıymy sıaqty jahandyq halyqaralyq uıymdar men Dúnıejúzilik Bank, Eýropanyń Qaıta qurý jáne Damý Banki, Azıa Damý Banki sıaqty halyqaralyq qarjy uıymdarynyń ókilderi - forýmnyń turaqty qonaqtary. Bıyl qatysýshylar qataryn Halyqaralyq Valúta Qory, Boao ekonomıkalyq forýmy sıaqty bedeldi uıymdar tolyqtyrdy. Sondaı-aq The Economist, Financial Times sıaqty álemge áıgili ekonomıkalyq basylymdar ókilderi de kelip otyr. Dúnıe júzine tanymal ǵalymdar, Nobel syılyǵynyń laýreattary, álemdik ınvestorlar, Amerıkanyń, Eýropa men Azıanyń iri korporasıalary qyzmetkerleri de forýmǵa qatysýda. Qazaqstan ekonomıkalyq jáne áleýmettik damý týraly, óńirdiń jáne tutas álemniń ál-aýqaty men órkendeýin qamtamasyz etý jónindegi syndarly ıdeıalar men kózqarastardy talqylaýǵa árdaıym ázir. Bıyl biz irgeli taqyryp - jańa ekonomıkalyq naqty ahýaldy qarastyramyz. Jańa naqty ahýaldyń qandaı bolatyny bizdiń tańdaýymyz ben áreketimizge tikeleı baılanysty. Bul kúnderi men osy forýmnyń aıasynda dúnıe júziniń kóp ǵalymdarymen, saıasatkerler jáne ekonomısermen kezdestim. Qazaqstandaǵy jaǵdaıdy, bizdiń ustanymdy sharalarymyzdy qalaı baǵalaıtyny, qandaı keńes beretinderi týraly pikir almastyq. Bul biz úshin óte paıdaly jáne mańyzdy máseleler edi. Daǵdarysqa qarsy biz júrgizip jatqan jumystardyń barlyǵyna durys baǵa berip, qoldaǵandaryńyz úshin rızashylyǵymdy bildiremin», - dedi Memleket basshysy.
Elbasynyń aıtýynsha, bizdiń bárimizdi jahandyq ekonomıkada ne bolyp jatqany qyzyqtyrady. «Sizderdiń kópshiligińiz álem jańa ekonomıkalyq sıklǵa enip kele jatyr degen tujyrymmen kelisetin shyǵarsyzdar dep oılaımyn. Biz damý úshin jahandyq ekonomıkaǵa turaqty da berik negiz tabýdyń sáti kelmeı otyrǵanyn kórip otyrmyz. Ósý qarqyny birneshe jyldan beri baıaýlaý ústinde. 2015 jyly álemdik İJÓ nebári 3,5%-ǵa ǵana ulǵaıdy - bul daǵdarystan keıingi eń nashar kórsetkish. Shıkizat resýrstarynyń baǵasynyń quldyraýy eksporttaýshy elderdiń tabysyn azaıtty jáne sonymen bir mezgilde ımporttaýshy elderge deflásıalyq qysymdy kúsheıtti. Nátıjesinde bári de utyldy. 2015 jyly damýshy rynoktardan kapıtaldyń keri qaıtýy 750 mıllıard dollardan asty. Nátıjesinde bul elderdegi ósim aıtarlyqtaı baıaýlady. Sonymen birge damyǵan elderge kapıtaldyń kelýi qosymsha ósimdi qamtamasyz etken joq. Bul kapıtaldyń eleýli bóligi jańa ónimdi ınvestısıalaýǵa emes, bir-birine qosylý men bir-birin jutyp qoıý mámilelerine baǵyttaldy. Bul dısbalanstyń kenetten paıda bolmaǵanyn, uzaq jyldar boıy qordalanyp kelgenin túsinýdiń mańyzy zor. 2008 jyly jahandyq «qarjy kóbigi» jarylǵannan keıin olar kıip-jaryp syrtqa shyqty», - degen Qazaqstan Prezıdenti problemanyń mánine nazar aýdarýdy usyndy.
«Sońǵy 30 jyl boıyna biz buryn-sońdy bolmaǵan jańǵyrýlardyń kýágeri boldyq. Álemdik ekonomıka jedel qarqynmen ósti jáne jahandanýdyń arqasynda ol ósim is júzinde búkil álemge tarady. Tarıhta alǵash ret damýshy rynoktar birinshi orynǵa shyqty. Tek sońǵy 15 jylda ǵana damýshy elderdiń jıyntyq ishki jalpy ónimi 4 eseden astamǵa artty, olardyń jahandyq ekonomıkadaǵy úlesi eki eselendi jáne 2015 jyly shamamen 40%-dy qurady. Jan basyna shaqqandaǵy İJÓ kórsetkishi boıynsha damyǵan jáne damýshy memleketter arasyndaǵy aıyrmashylyq 20-dan 9 esege deıin qysqardy. Osy elderde 6 mıllıardtan astam adam ómir súretinin eskergende, bul - óte mańyzdy jetistik. Degenmen, álemdik ekonomıkanyń yrǵaqty ósimi tolyqqandy damýǵa transformasıalanǵan joq. Ekonomıkalyq tıimdilikter tepe-teń taraǵan joq. Qarjynyń úlken kólemi damýshy elderden shyǵaryldy da, olar qaıta ınvestısıalanbady. Tabystardy bólýdegi teńsizdik orasan zor qarqynmen ósti. Neǵurlym aýqatty azamattar óz dáýletterin eselep ulǵaıtyp jatqanda, orta taptyń turmys deńgeıi is júzinde ózgerissiz qaldy. Kedeı elderdegi adam kapıtalynyń damýy jańa ekonomıka talaptarynan edáýir artta qalyp qoıdy. Máselen, bul óńirlerde búkil álem balalarynyń 45%-y ómir súretinine qaramastan Ońtústik-SHyǵys Azıa men Afrıkanyń damýshy elderine álemdik bilim berý shyǵyndarynyń tek 3,5%-y ǵana tıesili. Bul memleketterde 50 mıllıondaı bala múlde mektepterge barmaıdy, 250 mıllıon oqýshy qarapaıym saýattylyqtan ada.
Tıimdi naryq ınstıtýttaryn qurýǵa baǵyttalǵan qurylymdyq reformalar meılinshe baıaý júrgizildi. Búginde álemdi, sarapshylardyń paıymdaýynsha, tórtinshi ónerkásiptik revolúsıaǵa bastaıtyn tereń tehnologıalyq jańǵyrýlar qamtyp otyr. Ekonomıkalyq damýdyń negiziniń ózi túbirli túrde ózgerýde. Biz «resýrstar ekonomıkasynan» «bilimder men ınovasıalar ekonomıkasyna» túpkilikti kóshýdemiz. Sonymen birge, kóptegen damýshy elderde ósim úshin ishki áleýet qalyptasqan joq. Bul, meniń paıymdaýymsha, jahandyq ekonomıkanyń uzaqmerzimdi turaqtylyǵyna nuqsan keltiretin irgeli problema», - dedi N. Nazarbaev.
Elbasynyń aıtýynsha, búginde álem eldebir jolaıryqta tur, jáne odan arǵy jahandyq damýdyń qandaı jolmen júzege asatyndyǵy kóbine-kóp búkil álem qoǵamdastyǵynyń úılesimdi is-qımylyna baılanysty bolmaq. Oqıǵalardyń ári qaraı damýy yqtımal senarılerdiń biri - álemdik ekonomıkany fragmentteý. Qazirgi ýaqytta úkimetter men ortalyq bankterde ekonomıkalyq belsendilikti jandandyrý úshin múmkindikter barǵan saıyn azaıa túsýde. Mundaı jaǵdaıda proteksıonızmge salynyp, syrtqy álemnen boı tasalaýǵa qaraı eligýshilik óte zor.
«Biz qazirdiń ózinde mundaı saıasattyń kóptegen jekelegen mysaldaryn kórip otyrmyz. Ol jeke saýda bloktaryn qurýǵa, kapıtaldyń qozǵalýyna shekteýler engizýge, ózara sanksıalarǵa, saýda úshin kedergilerdi ulǵaıtýǵa qatysty. Meniń paıymdaýymsha, bul - uzaq merzim boıy búkil elderge nuqsan keltiretin, al óziniń radıkaldyq fazasynda búkil álemdegi teketiresterdiń ulǵaıýyna soqtyratyn tuıyq jol. Barlyǵy áskerı, ekonomıkalyq jáne saıası bloktarǵa bólingen «qyrǵı-qabaq soǵys» kezeńi kúni búginge deıin meniń esimde. Onda durys básekelestik ıdeologıasy, ıaǵnı «óziń úshin jaqsy jasaý» ıdeıasy «kórshińe jamandyq jasaý» teketiresimen almastyryldy. Tek «temir perde» ysyrylǵannan keıin ǵana álem erkin tynys alyp, halyqaralyq ekonomıka óse tústi. Keıin sheginýge jáne osy jetistikterdi joǵaltýǵa jol berýge bolmaıdy.
Jahandaný tabıǵı jáne buljymas úderiske aınaldy. Qazirgi zamanǵy álemde seniń tóńireginde turaqsyzdyq, soǵystar men kúızelister bolǵan jaǵdaıda elderdiń ál-aýqatyn qamtamasyz etýge bolmaıtynyn Eýropalyq odaqtaǵy bosqyndarǵa qatysty daǵdarys is júzinde kórsetip berdi. Men bizge basqa joldy - ekonomıkalyq ósim ár eldiń damýyna jáne turǵyndarynyń ál-aýqatynyń artýyna tıimdi transformasıalanatyn «ınklúzıvti jahandaný» jolyn tańdaý qajet dep esepteımin. Álemdik ekonomıkanyń osyndaı ósimi ǵana turaqty bola alady jáne biz soǵan umtylýǵa tıispiz. Bul - jahandyq deńgeıde birlesken kúsh-jigerdi jáne ulttyq ekonomıkalar deńgeıinde is-qımyldardy úılestirýdi talap etetin transformasıalanýdyń uzaq, kúrdeli jáne aýyr joly. Men ósim áleýetin qalyptastyrýy múmkin birqatar jahandyq bastamalardy kórip turmyn.
Birinshiden, biz damýshy jáne eń kedeı elderdegi adamı kapıtaldyń damýyna basty nazar aýdarýymyz kerek. Eshqandaı memleket saýatty, bilimdi, deni saý jáne isker adamdarsyz damı almaıdy. Biz bilim berý men densaýlyq saqtaýdyń tıimdi júıesin qurýdyń qanshalyqty qıyn ekenin óz tájirıbemizden bilemiz - bul shydamdylyqty, bilimdi jáne úlken ınvestısıalardy qajet etedi. Men Qazaqstan bul salalarda jaqsy alǵa basty dep esepteımin. Degenmen, bul istiń sáti túspegen kóptegen elder de bar. Osy problemany sheshý úshin BUU qoldaýymen Adamı kapıtaldy damytý qoryn qurýdy usynamyn. Eń kedeı elderdegi bilim berý men densaýlyq saqtaý sapasyn jaqsartý onyń basty mindeti bolýy tıis. IýNESKO-nyń málimetteri boıynsha, kedeı elderdegi jalpyǵa birdeı bazalyq bilim berýdi qamtamasyz etý úshin jylyna shamamen 50 mlrd dollar qajet. Bul problemany tek halyqaralyq qoǵamdastyqtyń birlesken kúsh-jigerleri arqyly ǵana sheshýge bolady.
Ekinshiden, ekonomıkalyq ósim qaıta qordalanyp otyrýy úshin, ıaǵnı alypsatar qarjy salalaryna aýdarylyp ketpeı nemese ofshorlyq aımaqtarda qalyp qoımaı, kirister jańa óndiristerge, bilim berýdi, densaýlyq saqtaý men ınfraqurylymdy damytýǵa qaıta ınvestısıalanýy úshin barlyq jaǵdaıdy jasaý kerek. Búginde, sarapshylardyń baǵalaýynsha, ofshorlyq esepshottarda 30-dan 40 trıllıon dollarǵa deıin saqtalýda. Osy aktıvterge jahandyq salyqtyń bir paıyzyn ǵana engizýdiń ózi damýshy elderdegi bilim berý men densaýlyq saqtaýdy jańa sapaly deńgeıge kóterýge jaǵdaı jasar edi. Ol salyqtan túsetin qarjyny joǵaryda atalǵan Adamı kapıtaldy damytý qoryna baǵyttaýǵa bolady. Halyqaralyq valúta qory men Dúnıejúzilik bank jahandyq ekonomıkany ofshorsyzdandyrý boıynsha pármendi sharalar usynýy kerek.
Úshinshiden, búginde ekonomıkalyq paıda tabý úshin jantalasý kezinde qorshaǵan ortanyń keshendi máseleleri nazardan tys qalýda. Klımattyq ózgeristerge qarsy is-qımyl jónindegi jahandyq bastamanyń mańyzy da óte zor, biraq, basqa da problemalardy umytýǵa bolmaıdy. Parıj kelisiminiń bazasynda «jasyl» ekonomıkany damytýdyń jol kartasy men tabıǵı resýrstardy utymdy paıdalaný jónindegi kelisimshart jasaýdy usynamyn. Ol aýaǵa zıandy qaldyqtardy shyǵarýdy azaıtyp qana qoımaı, jerdi, tushshy sýdy, bıoortany saqtaý jónindegi sharalardy qarastyrýy qajet. Onyń ústine jaýapkershilikti tek elder ǵana emes, sondaı-aq, jahandyq korporasıalar da moıyndaryna alýlary tıis. Ótken jyly onyń ornyna kelgen Kıoto hattamasy men Parıj kelisimi elderge SO2 shyǵaryndylaryn azaıtý jónindegi mindettemeler qalyptastyrady. Sonymen bir mezgilde, sý resýrstary, bıoortany saqtaý, jerdiń tozýyna jol bermeý, tabıǵatty tıimdi paıdalaný máseleleri tek ulttyq jáne óńirlik deńgeılerde sheshilýde. Osy máseleler boıynsha jahandyq dıalog joq. Budan bólek, qoldanystaǵy barlyq pishimder elderdiń qatysýyn qarastyrǵanymen, TUK te iri tabıǵat paıdalanýshy bolyp tabylady.
Tórtinshiden, ár eldiń ulttyq deńgeıde aýqymdy qurylymdyq reformalar júrgizgeni mańyzdy», - dedi N. Nazarbaev.
«Qazaqstan - jas memleket, ústimizdegi jyly biz táýelsizdigimizdiń 25 jyldyǵyn atap ótemiz. Shırek ǵasyr bederinde biz kartada joq memleketten tabysy ortasha deńgeıli, álemdegi básekege asa qabiletti 50 eldiń quramyna engen memlekettiń jolyn júrip óttik. Osy kezeńde biz ákimshil-ámirshil basqarýdaǵy mesheý qalǵan ekonomıkadan ashyq naryqtyq ekonomıkaǵa ótýge tolyq qol jetkize aldyq. Qaıta jańǵyrtýlar óte qıyn júrdi jáne janǵa batatyndaı boldy, áli kóp nárse isteý kerek. Alaıda, júrgizilgen reformalardyń basty nátıjesi azamattarymyzdyń ál-aýqatyn túbegeıli jaqsartý boldy.
Táýelsizdik jyldarynda Qazaqstannyń ishki jalpy ónimi dollarmen eseptegende 20 ese, ortasha eńbekaqy 17 ese ósti. Shamamen 2 mıllıon jumys orny ashyldy. Serpindi ekonomıkalyq ósim jaǵdaıynda biz tabystarda sonshalyqty bir aıyrmashylyqtarǵa jol bermedik. Kedeıshilik aıtarlyqtaı azaıdy. Eger 90-shy jyldardyń basynda árbir úshinshi adam Qazaqstanda kedeıshilik sheginiń arǵy jaǵynda ómir súrse, búginde kedeıshilik deńgeıi 3%-dan da tómen.
Ekonomıkalyq ósim órlep turǵan kezdiń ózinde de biz jalpyǵa birdeı tutyný úrdisine jol bermedik. Biz úshin adamı kapıtalǵa ınvestısıalar salý, ınfraqurylymdardy damytý, ındýstrıalandyrý jáne qazaqstandyqtardyń bolashaq urpaǵy úshin qor jasaý basty basymdyqtar boldy jáne bolyp qalyp otyr. Táýelsizdik jyldarynda shamamen 1400 mektep pen 1300 densaýlyq saqtaý nysandary salyndy. Táýelsizdik jyldarynda áleýmettik sala shyǵyndary İJÓ-niń 6%-ynan 10%-ynan astamǵa deıin ósti. Qazaqstandyqtardyń ortasha ómir jasy 72-ge ulǵaıdy. 100 mıllıon sharshy metrden astam turǵyn úı paıdalanýǵa berilip, halyqtyń baspanamen qamtamasyz etilýi bir jarym esege ulǵaıdy. Respýblıkalyq mańyzy bar 10,5 myń shaqyrym avtomobıl joly salyndy jáne jóndeldi. Indýstrıalandyrý baǵdarlamasy boıynsha 6 jylda 3,8 trıllıon teńgege 900 joba qoldanysqa engizilip, 85 myń turaqty jumys orny quryldy. Eldiń halyqaralyq rezerviniń kólemi, Ulttyq qor qarjylaryn qosa alǵanda, 95 mıllıard dollardy qurap, İJÓ-niń 50%-yna deıin artty.
Biz jetekshi transulttyq korporasıalarmen tıimdi yntymaqtastyqty jolǵa qoıa bildik. Táýelsizdik jyldarynda Qazaqstanǵa 255 mıllıard dollar tikeleı shetel ınvestısıasy tartyldy. Bul - elimizge jáne júrgizilip jatqan reformalarǵa degen senimniń kórsetkishi.
Qazaqstan qashanda ıntegrasıa men ózara is-qımyldyń jaqtaýshysy bolyp keldi, Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq qurý ıdeıasyn qoldady. Búginde EAEO aqıqatqa aınaldy jáne 180 mıllıonnan astam halqy bar 5 eldiń basyn biriktirip otyr. 2015 jyly Qazaqstan Dúnıejúzilik saýda uıymyna tolyqqandy múshe boldy», - dedi Elbasy.
N. Nazarbaevtyń aıtýynsha, ótken jyly biz asa mańyzdy bes ınstıtýttyq reformany júzege asyrýǵa kiristik. Bul jańǵyrtýlar zamanaýı, kásibı jáne avtonomdy memlekettik apparat qurýǵa, zańnyń ústemdigin qamtamasyz etýge, ındýstrıalandyrý men ekonomıkalyq ósimge, qazaqstandyqtardy bolashaqtyń birtutas ultyna toptastyrý men memlekettiń ashyqtyǵy men eseptiligin qamtamasyz etýge baǵyttalyp otyr. «100 naqty qadam» ult jospary qabyldanyp, ony júzege asyrý úshin zańnamaǵa ózgeris engizilip úlgerildi. Bul - álemde bolyp jatqan túrli teris úrdisterge (trendterge) basty jaýap.
«Qazaqstan basty maqsaty álemdegi asa damyǵan 30 eldiń qataryna qosylý bolyp tabylatyn 2050 jylǵa deıingi uzaq merzimdi damý strategıasyn júzege asyrýda. Aldaǵy onjyldyqtyń sheshýshi mindeti - eldi damytýdyń múlde jańa modelin qalyptastyrý. Qazaqstan ekonomıkalyq ósimdi jandandyryp, básekege qabilettilikti nyǵaıtatyn orasan zor áleýetke ıe. Biz ózimizdiń uzaq merzimdi ósip-órkendeýimiz ben ornyqtylyǵymyzdy tek qana elimizdiń asa baı tabıǵı resýrstarǵa táýeldiligine baılap qoımaımyz. Osyǵan oraı negizgi mindet -ekonomıkalyq ósimniń jańa qozǵaýshy kúshterin (draıverlerin) qalyptastyrý, ındýstrıalandyrýdy jalǵastyrý, halyqtyń joǵary tabysy men sapaly adamı kapıtaly bar jeke sektorǵa basymdyq beriletin zamanaýı ekonomıka ornyqtyrý.
Ekonomıkalyq ósim kóbinese eńbek ónimdiliginiń, jekemenshik ınvestısıalardyń jáne básekelestiktiń ósimimen qamtamasyz etiletin bolady. Damýdyń jańa ekonomıkalyq modelin qalyptastyrý barlyq saladaǵy qurylymdyq ózgeristerge negiz qalaıdy. Biz kúsh-jigerimizdi memlekettik sektorda júrgizilip kele jatqan saıasattyń tıimdiligin arttyrýǵa jáne memlekettiń ekonomıkaǵa qatysý úlesin EYDU elderiniń tájirıbesi boıynsha İJÓ-niń 15%-yna deıin tómendetýge jumsaıtyn bolamyz. Bizdiń ekonomıkanyń naqty sektoryndaǵy negizgi mindetimiz - naryqtyq ınstıtýttardy nyǵaıtý, erkin básekelestikti damytý men jeke iskerlik bastamany yntalandyrý. Biz áleýmettik-qoǵamdyq salada adamı kapıtaldy damytýǵa ınvestısıa salýdy belsendi túrde jalǵastyramyz, biraq memlekettiń, bıznes pen azamattyń jaýapkershiligin naqty bólip kórsetetin bolamyz», - dedi N. Nazarbaev.
«Qazaqstan óziniń salystyrmaly túrde qysqa ǵana tarıhynda kóptegen ekonomıkalyq silkinisterdi - 90-shy jyldardaǵy aýqymdy ekonomıkalyq kollapstan bastap, 2000-shy jyldardaǵy esten tandyrarlyqtaı jan-jaqty syrtqy silkinisterge deıin eńsere aldy. Bizdiń basty qaǵıdattarymyz - ekonomıkalyq pragmatızm, reformalardy júzege asyrýdaǵy dáıektilik pen azamattardyń ál-aýqatyn arttyrýǵa kúsh salý - bizge barlyq qıyndyqtardan ótýge múmkindik berip, bizderdi kúshtirek ete tústi.
Búginde barlyq elder qıyndyqtardy bastarynan ótkerý jáne ulttyq egoızmge erik bermeı, álem aldynda turǵan syn-qaterlerdi eńserý isinde birlesip jol taba bilý mańyzdy. Halyqaralyq dıalogtyń túrli pishimderi bar: G-7, G-20. Jahandyq jáne óńirlik ekonomıkalyq forýmdar, máselen, Davostaǵy, Boaodaǵy, bizdiń Astanadaǵy sekildi kezdesýler ótkizilip keledi. Ázirlengen sheshimderdi naqty is júzinde paıdalaný barysynda kelisýshilik pen úılesimdilikti qamtamasyz etý mańyzdy. Bul jerde barlyq elderdiń pikiri eskerilýge tıis. BUU qurylymynda nemese onyń janynan osyndaı úılestirý isin qamtamasyz etetin arnaýly komıtet quratyn ýaqyt jetti. Qazaqstanda qoldanylyp kele jatqan, 140 elden 30 myńnan astam sarapshynyń basyn biriktiretin «G-global» vırtýaldy ınteraktıvti alańyn belsendi túrde paıdalanýdy usynamyn.Sózimdi aıaqtaı kele, forýmnyń barlyq qatysýshylaryna jemisti jumystary úshin rızashylyǵymdy bildirgim keledi. Onyń qorytyndylary jahandyq damýdyń ortaq qazynasyna qosylatyny anyq. Forýmnyń barlyq qatysýshylary men qonaqtaryna zor densaýlyq pen tabys tileımin!», - dedi Memleket basshysy.
Elbasy bastamasymen qurylǵan EAEO maqsaty - múshe elder arasynda biryńǵaı naryq qalyptastyrý ǵana emes, halyqtardyń kelisimde ómir súrýine jaǵdaı jasaý. Aqordada Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń tóraǵalyǵymen Joǵary Eýrazıalyq ekonomıkalyq keńestiń shaǵyn quramdaǵy otyrysy ótti. «Búgin men sizderdi bizdiń Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaǵymyzdy odan ári damytýdyń mańyzdy máselelerin talqylaý úshin Astanada kórgenime qýanyshtymyn. Eń aldymen, barlyqtaryńyzdy osydan eki jyl buryn, 29 mamyrda Astanada Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq týraly shartqa qol qoıylýynyń ekinshi jyldyǵy syndy mańyzdy datamen quttyqtaǵym keledi. Reseı Federasıasy, Qazaqstan jáne Belarýs bastap berip, quramy Armenıa jáne Qyrǵyzstanmen tolyqty jáne EAEO qyzmeti qarqyn alyp kele jatyr. Búgin biz ekonomıkalyq birlestik qyzmetiniń ózekti, mańyzdy máselelerin talqylap, sheshim qabyldaý úshin jınalyp otyrmyz. Kún tártibinde 14 másele bar», - dedi otyrysty ashqan QR Prezıdenti.
Aıta keteıik, keńes jumysyna Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaev, Armenıa Prezıdenti Serj Sargsán, Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Almazbek Atambaev jáne Reseı Federasıasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtın qatysty. EAEO elderiniń kóshbasshylary gaz, munaı jáne munaı ónimderi ortalyq naryǵyn qalyptastyrýdy qosa alǵanda, yqpaldastyqty tereńdetýdiń perspektıvalaryn talqylaıdy, shet eldermen jáne óńirlik yqpaldastyq birlestikterimen saýda-ekonomıkalyq baılanystardy keńeıtýge qatysty pikir almasýda. Kelissózder qorytyndysynda EAEO qyzmet etýiniń praktıkalyq máseleleri boıynsha birqatar qujattar qabyldandy.
Nursultan Nazarbaev sondaı-aq Aqordada ótken Joǵary Eýrazıalyq ekonomıkalyq keńes otyrysynda Qazaqstan EAEO odan ári qarqyndy damýy úshin barlyq kúsh-jigerin jumsaıdy, dedi. Jıynǵa Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev, Armenıa Respýblıkasynyń Prezıdenti Serj Sargsán, Belarýs Respýblıkasynyń Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Almazbek Atambaev jáne Reseı Federasıasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtın qatysty. Bul týraly Aqordanyń baspasóz qyzmetinen habarlady.
İs-shara barasynda Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqty damytýdyń ózekti máseleleri men perspektıvalary qarastyryldy. Qazaqstan Prezıdenti qatysýshylardyń barlyǵyn EAEO týraly kelisimniń jasalǵanyna eki jyl tolýymen quttyqtady.
«Bul qujatqa 2014 jylǵy 29 mamyrda Reseı, Qazaqstan jáne Belarýs elderi osynda, Astanada qol qoıdy. Qysqa ýaqyt ishinde bizdiń qatarymyz Armenıa jáne Qyrǵyzstanmen tolyqty. qurylǵanyna az ǵana merzim ótkenimen jáne bastapqydaǵy ekonomıkalyq qıyndyqtarǵa qaramastan, búginde EAEO tolyqqandy ıntegrasıalyq birlestik retinde qalyptasty dep senimmen aıtýǵa bolady. Ekonomıkalarymyzdy jaqyndastyrý isi endi EAEO týraly kelisimde belgilegen josparlar men merzimderge sáıkes júzege asyrylýda. Úkimetter jáne bıznes qaýymy bir-birimen yntymaqtasýdyń qajetti tájirıbesin jınaqtap jatyr. Ózara is-qımyldyń ishki máseleleri negizinen reglamentteldi. Qoıylǵan mindetter men odaq qyzmeti qaǵıdattarynyń júzege asyrylýy memleketterimizdiń ekonomıkasyna qýatty serpin beretinine senimdimin», - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev búkil álem boıynsha ekonomıkalyq birlestikke múddelilik artyp, EAEO-nyń halyqaralyq baılanystaryn barǵan saıyn qarqyndy damyp kele jatqanyn atap ótti.
«Osy oraıda, uıymnyń tóraǵasy retindegi meniń usynysymmen, 2016 jyl «Úshinshi eldermen jáne negizgi ıntegrasıalyq birlestiktermen EAEO-nyń ekonomıkalyq qarym-qatynastaryn tereńdetý jyly» bolyp jarıalandy. Óz úndeýimde EAEO-ny biz álemdik ekonomıkalyq júıege úılesimdi túrde kirikken, Eýropa men Azıa arasyndaǵy dáneker qyzmetin atqaratyn ashyq qoǵamdastyq retinde kóretinimizdi atap ótken edim. Byltyr Vetnammen arada erkin saýda aımaǵyn qurý týraly EAEO-nyń alǵashqy kelisimshartyna qol qoıyldy. Búginde QHR, Úndistan, Izraıl, Mysyr, Iran, Kambodja jáne ózge de kóptegen eldermen yntymaqtasý máseleleri jóninde jumys júrgizilýde. EAEO-nyń EO, SHYU, ASEAN jáne ózge ıntegrasıalyq birlestiktermen de saýda-ekonomıkalyq baılanystaryn jolǵa qoıý múmkindikteri bólek qarastyrylýda», - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy EAEO-nyń birlesken naryǵy Shyǵys pen Batystyń, Soltústik pen Ońtústiktiń arasyndaǵy baılanystyrýshy býyn bolýǵa tıis ekendigin aıtty.
«Odaq aıasynda taýarlar men qyzmetterdiń erkin qozǵalysy qytaı basshylyǵy usynǵan «Jibek jolynyń ekonomıkalyq beldeýi» bastamasyna sáıkes keledi. Bul joba yntymaqtastyqtyń bizdiń elderimiz úshin ekonomıkalyq paıda jáne ózara múddelilik týdyratyn salalaryn qamtıdy dep josparlanyp otyr», - dedi Nursultan Nazarbaev.
Sondaı-aq Qazaqstan Prezıdenti bizdiń elde júzege asyrylyp jatqan jobalarǵa toqtaldy. «Nurly Jol» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda ınfraqurylymdyq nysandardyń qurylysy men olardy jańǵyrtý jumysy júrip jatyr. Olar - transqurlyqtyq «Batys Eýropa - Batys Qytaı» avtomobıl dáliziniń qazaqstandyq bóligi, «Qazaqstan-Túrikmenstan-Iran» temirjoly, Lánúngan qytaı portyndaǵy logıstıkalyq termınal sıaqty jobalar. Kaspıı jaǵasynda Quryq parom kesheniniń qurylysy júrýde. Osylaısha, Qazaqstan aýqymdy ınfraqurylymdyq jobalardy iske asyra otyryp, osy kólik joldary arqyly óńiraralyq ózara is-qımyl úshin senimdi platforma qalyptastyrýda», - dedi Memleket basshysy. Nursultan Nazarbaev álemdik ekonomıkada bolyp jatqan unamsyz jaıttardyń barlyǵy úshin synaq ekenine, EAEO aıasynda meılinshe júıeli jumys júrgizýdi talap etetinine nazar aýdardy.
«Ózara saýdanyń kúrt tómendeýin sezinip otyrǵan qazirgi kezde bizge osy qıyn jaǵdaıda ózara is-qımyldyń ózge joldaryn tabý múmkindigin izdestirgen jón. Birlestik aıasynda yntymaqtasý bizge resýrstardy shoǵyrlandyryp, ekonomıkalyq turǵydan birlese damý úshin qolaıly jaǵdaılar jasaýǵa múmkindik beredi», - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy búgingi jıynnyń kún tártibindegi máselelerdiń kóptigin aıtty. «Onda EAEO-nyń ishki ózara is-qımylynyń da, halyqaralyq yntymaqtastyǵynyń da aspektileri de qamtylǵan. Osy rette biz shaǵyn quramda ótken kezdesý barysynda talqylaǵan myna máselelerdiń mańyzdylyǵyn atap óteıin: EAEO men Eýropalyq Odaq arasyndaǵy ózara is-qımyldy jolǵa qoıý, QHR-men kelissóz úderisin bastaý. Jalpy, búgin qabyldanǵan sheshimder EAEO jumysyna jáne oǵan múshe memleketter arasyndaǵy ekonomıkalyq baılanystarǵa qosymsha qarqyn ústeýge tıis», - dedi Nursultan Nazarbaev. Qazaqstan Prezıdenti bıyl EAEO-ǵa bizdiń eldiń tóraǵalyq etetinin eskere kelip, ıntegrasıalyq birlestiktiń odan ári tabysty ári qarqyndy damýy úshin barlyq kúsh-jigerdiń jumsalatynyna sendirdi.
Armenıa Prezıdenti S.Sargsán ekonomıkalyq ıntegrasıa makroekonomıkalyq deńgeıdegi qadamdardy úılestirýdiń deńgeıin arttyrýdy talap etetinin atap ótti. «Osy rette, EAEO-ǵa múshe memleketterdiń 2016-2017 jyldarǵa arnalǵan makroekonomıkalyq saıasatynyń negizgi baǵdarlaryn júıeli iske asyrýǵa jáne ekonomıkalyq áleýetimizdi arttyrý jónindegi budan arǵy pármendi tetikterdi ázirleýge zor mán beremiz. Bul bizdiń elderimizdiń ekonomıkasynyń ornyqtylyǵyn arttyrýǵa jáne qalyptasyp otyrǵan jaǵymsyz ekonomıkalyq ahýal saldarlaryn eńserýge septigin tıgizedi. Biz jalpy álemdik saıasat pen ekonomıkaǵy óńirlik qurylymdardyń úlesin arttyrý úderisi jaǵdaıynda ıntegrasıamyzdyń ekonomıkalyq seriktestiktiń barlyq múddeli taraptarmen keń aýqymdaǵy yntymaqtastyqtyń ashyq, tartymdy úlgisine aınalýy jolynda barlyǵyn jasaýǵa tıispiz», - dedi S.Sargsán.
Belarýs Prezıdenti A.Lýkashenko EAEO-ny damytý maqsatymen alǵa qoıylǵan mindetterdi júzege asyrý barysyndaǵy qıyndyqtarǵa toqtaldy. Atap aıtqanda, ózara saýdadaǵy ishki alymdar men shekteýlerden qutylý, múshe eldiń biriniń úshinshi elderden naryqty qorǵaýda birjaqty sharalar qoldanýy jaǵdaıynda EAEO-nyń jumys júrgizý tetigin ázirleý jónindegi bastamanyń oryndalýy qajettigi týraly aıtyldy. Budan bólek, ónerkásiptik yntymaqtastyq, energetıka salasyndaǵy, dári-dármek jáne medısınalyq buıymdardyń ortaq naryǵyn qalyptastyrý isindegi mindetterdi júzege asyrýdyń mańyzdylyǵy atap ótildi.
Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti A.Atambaev EAEO-ǵa múshe memleketter basshylaryn ıntegrasıalyq úderistiń negizgi maqsattary men mindetteriniń oryndalýyna qol jetkizý jolyndaǵy kedergilerdi joıýǵa barlyq kúsh-jigerdi jumsaýǵa shaqyrdy.
«EAEO-ny qurý týraly kelisimge 2014 jylǵy 29 mamyrda qol qoıyldy. Shyndyǵynda odaq odan da az merzimde jumys istep keledi. Soǵan qaramastan, onyń áleýeti orasan ekeni kórinip tur. Árıne, qazirdiń ózinde belgili bir nátıjeler men tabystar bar. Qatelikter men qoldan jasalǵan problemalar da joq emes. Bizdiń halyqtarymyz úshin budan basqa balamanyń joq ekenin de ózimiz aıqyn sezinýge tıispiz. Biz Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqtyń bolashaǵy úshin, elderimizdiń bolashaǵy úshin jaýaptymyz. Eńbek pen tózim, halyqtarymyz ben memleketterdiń, sondaı-aq barlyq mınıstrlikter men vedomstvolardyń basshylarynyń parasattylyǵy jáne yntymaqtastyǵy kerek. Men EAEO-nyń bolashaǵyna senemin», - dedi A.Atambaev.
Reseı Prezıdenti V.Pýtın ıntegrasıalyq birlestiktiń tıimdi jumys isteýi úshin syrtqy seriktestermen júıeli qarym-qatynas qalyptastyrý qajettigin aıtty.
«Biz odaqtyń ózge eldermen jáne ıntegrasıalyq birlestiktermen ekonomıkalyq baılanystaryn odan ári tereńdetýge kúsh-jiger jumyldyrý jóninde Qazaqstannyń tóraǵalyq etý barysynda aıtqan usynysyn qoldaımyz. Eń aldymen, bul Shanhaı yntymaqtastyq uıymy jáne ASEAN memleketterimen baılanysqa qatysty másele. Bul baǵytta qazirdiń ózinde jasalǵan jumys az emes. Vetnammen arada erkin saýda aımaǵy quryldy, EAEO-ny qytaıdyń «Jibek joly» bastamasymen ushtastyrý ıdeıasyn damytý úshin naqty jobalar tizbesi ázirlenýde. Sondaı-aq qazaqstandyq seriktesterdiń Eýrazıalyq odaq pen EO arasyndaǵy ózara is-qımyldy jolǵa qoıý máselelerine arnalǵan halyqaralyq konferensıa ótkizý jónindegi bastamasyn da maquldaımyz», - dedi V.Pýtın.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq tolyqqandy ıntegrasıalyq birlestik retinde qalyptasty. Bul týraly Aqordada ótip jatqan Joǵary Eýrazıalyq ekonomıkalyq keńestiń keńeıtilgen quramdaǵy otyrysynda Elbasy Nursultan Nazarbaev málim etti. QR Prezıdenti óz sózinde qurylǵanyna az ǵana ýaqyt bolǵan Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq bastapqy sátten-aq jolynda kezdesken qıyndyqtardy eńserip, búginde tolyqqandy ıntegrasıalyq birlestik retinde qalyptasyp úlgergenin basa aıtty.
«Endigi ýaqytta bizdiń ekonomıkalarymyzdyń jaqyndasýy bizdiń EAEO týraly shartta belgilegen josparlar men merzimderge sáıkes júrgizilý ústinde.
