Aýyl sharýashylyǵy óńdirisiniń qarqyndy ósýiniń negizi faktory, bul aýylsharýashylyq hımıa qyzmetterinen tolyq paıdalaný negizinde agroónerkásip óńdirisiniń turaqty jáne serpindi ósýi, onyń ekonomıkadaǵy qazirgi tańdagy naryqtyq qaǵıdalary negizinde tez órkendeýi bolyp tabylady. Bulardyń barlyǵy eldegi jer qatynastarynyń túbegeıli ózgerýimen, jer aınalymyn sharýashylyqtarda sapaly paıdalaný jáne jerdiń qunarlylyǵyn jaqsartýǵa tikeleı baılanysty.
Aýyl sharýashylyq daqyldarynyń ónimdiliginiń joǵarylaýyna jer óńdeýdegi agrotehnıkalyq is-sharalardy, onyń ishinde mıneraldy jáne organıkalyq tyńaıtqyshtardy óndiriske qarqyndy engizý, onyń kólemine eleýli túrde áser etedi .
Bıylǵy jyly mıneraldy jáne organıkalyq tyńaıtqyshtar engizilgen egistik kólemi 294,7 myń gektardy qurady, bul 2011 jyldaǵydan 9,7%, artyq, onyń ishinde, kókónis egistik kólemi 15,3 myń gektarǵa, kartop jáne baqsha 15,6 myń gektarǵa, nemese 10,6% artty.
Ońtústik Qazaqstan oblysy sharýashylyqtarynyń barlyq sanattarynda aýylsharýashylyq daqyldaryna 100% qorektik zattar esebimen engizilgen mıneraldy tyńaıtqyshtar kólemi 189,4 myń teńge qurady, bul 2011 jyldan 67,5% artyq, organıkalyq tynaıtqysh - 204,5 myń tonnaǵa nemese 25,8% artyq. Oblystaǵy mıneraldy tyńaıtqyshtyń edáýir bóligi shıtti - maqtaǵa 75,2%, kókónis - 4,9% jáne organıkalyq tyńaıtqyshtar - maqtaǵa 65,0%, kókónis-15,8%, kartopqa - 14,9% eńgizildi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha 218,3 myń gektar egis kólemine mıneraldy tyńaıtqysh, 8,0 myń gektaryna - organıkalyq tyńaıtqyshtar engizildi. Mıneraldy tyńaıtqyshtar tyńaıtylǵan dándi-daqyldar kólemi 26,8 gektardy quraıdy, onyń ishinde bıdaı - 18,0 myń ga, kúrish - 2,4 myń ga, júgeri - 5,4 myń; tehnıkalyq daqyldar - 172,3 myń ga, onyń ishinde maqta - 170,3 myń ga; kartop - 0,3 myń, kókónis - 4,1 myń ga. Sondaı-aq, 4,2 myń ga - kókónis, 1,1 myń ga - maqta, 1,3 myń ga - kartop jáne 0,2 myń ga - dándi daqyldar organıkalyq tyńaıtqyshtar tyńaıtylǵan. Oblystaǵy sharýashylyqtyń barlyq sanattary boıynsha aýylsharýashylyq daqyldaryna 100% qorektik zattarǵa eseptegende 15,8 myń tonna mıneraldyq tyńaıtqyshtar engizildi, bul 2009 jylmen salystyrǵanda 14,6% kem, organıkalyq tyńaıtqyshtar, tıesinshe - 81,8 myń tonna nemese 25,1% kem engizilgen.
Aýmaqtar boıynsha jalpy qyzmet kóleminiń basym bóligi Shymkent - 51,3%, Túrkistan - 2,4%, Tólebı - 20,5%, Sozaq - 15,2%, Túlkibas - 3,7%, Saıram - 1,5%, Maqtaaral - 1,3%, aýdandaryna tán bolyp otyr.
Odan basqa 2015 jyly negizgi emes qyzmet túri boıynsha kórsetilgen qyzmettiń kólemi 177,9 mln. teńgeni qurady: onyń ishinde jyljymaıtyn múlikterdi satý, satyp alý jáne jalǵa berýge baılanysty kásiporyndardyń kórsetken qyzmetiniń kólemi - 92,2 mln. teńge, basqa da komersıalyq qyzmet - 84,9 mln. teńge, kompúterlik qyzmet - 0,8 mln. teńgeni qurady.
Qazirgi tańda elimizde astyq rynogyn damytýdyń memlekettik retteý tetikteri jetildirilýde. Máselen, búginde elimizdiń ortasha jyldyq kólemi 4,4 mln. tonnany qúraıtyn astyǵy álemniń kyryqtan astam eline eksporttalady. Mal sharýashylyǵy boıynsha da damýdyń oń úrdisi saqtalyp otyr. Mal túqymyn asyldandyrý sharalary negizinde byltyrǵy jyly barlyk asyl tuqymdy túlik túrleri eki esege ósken. Arnaıy lısenzıa boıynsha 10 myń maman veterınarlyq qyzmetpen aınalysýda. Sonymen birge mal sharýashylyǵy rynogyn keńeıtý maqsatynda qurylǵan «Mal ónimderi korporasıasy» AQ-nyń qazirgi ýaqytta óńirlerde arnaıy qural-jabdyqtarmen jaraqtanǵan 39 qosym jumys isteýde.
Otandyk taýar óndirýshilerdiń syrtqy jáne ishki rynoktardaǵy básekelestik qabilettiligin nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan sharalar oń nátıjelerin bere bastady. Atap aıtqanda, sońǵy ýaqytta shujyq ónimderi, qalbyrlanǵan et, sary maı, ósimdik maıy, kúrish jáne taǵy basqa ónim túrleriniń ımporttyq kólemi azaıyp, eksportty ımportpen salystyrǵandaǵy ósý kólemi 35 paıyzdy qurady.
Tehnologıalyq damýdyń ekonomıkalyq mehanızimi óndiristiń tehnologıalyq qarýlanýyn jańartýdy jáne únemi jetildirýdi qamtamasyz etetin memleket, ǵylymı tehnıkalyq sala jáne naryqtyq kúshter arasyndaǵy ózara qatynastar júıesin qamtıdy.
Qulanova D.
