Ár maqalasyn oqyǵan saıyn shaban namysymyzdy qamshylap otyratyn «Qamshy» saıtynana Qul-Kerim Elemestiń «Memleket óz urpaǵyn aqyly oqytyp qashanǵy qorlaıdy? ! degen maqalasyn oqyp úlken oıǵa qaldym.

 Rsynda sadaqanyń eń úlkeni bilim izdegenge kómektesken deıdi.  Al bilim izdeý, din úshin maıdanǵa shyqqanmen para – par eken.  Alaıda bizdegi júıe osy saýaptarǵa  salǵyrt qaraıtyn sıaqty.  Máselen aqyly oqý degen bolashaq memleket tulǵasyn tar jol taıǵaqqa salý degen sıaqty.  Al grant berý óte durys.  Degenmen oqý ornyndarynda stýdentterden aqsha jınaý degen áli bar, onyń ishinde grant ıegerlerine bul qamshy batyńqy tıedi.  Biraq bul sózimdi memlekettik quyzmetkerler esh dálelsiz dep joqqa shyǵarary sózciz, alaıda  qara halyq bolǵan soń talaı márte kýáger boldym.

 Ózge damyǵan elderdegi stýdentterge jasalatyn qamqorlyqty aıtpaı-aq qoıaıyq.  Biraq TMD elderiniń ilgerisinen úlgi alýǵa bolady ǵoı.  Máselen oqý bitirgen mamandy jumysqa tartý jónine keletin bolsaq.  Ata-ana balasyn 4-5 jyl boıy sabylyp júrip oqytady da, sońǵy jyly qaı jerge jumysqa turǵyzamyn dep basy qatady. Iaǵnı, parasyn bere alatyn jer izdeıdi.

 Sonymen qatar qandaıda bir mekeme bolmasyn mamannyń qandaı dárejede oqyǵanyna nazar aýdarmaıdy.  «Úzdik», «Qyzyl» dıpolm degender tek oqý bitirgen kezdegi bedelden aspaı qaldy.

 Taǵy bir másele ata-analar men túlekter mektep bitirgen boıda basshy bolýdy ǵana oılap umtylady. Bolmasa kásiptik salany meńgerip, bir salanyń mamany boldy oılaıtyndar az.  Máselen qandaı bala bolsa da bolashaqta prokýror, sot, mekeme basshysy bolýdy armandaıdy jáne soǵan talpynady. Sóıtedi de ondaı qyzmette qazmettik satylý paıda bolyp, aqshasy kóp saýatsyzdar taqqa otyrady. Al myqty dánekerleýshi, sýshy, eginshi, mal dárigeri bolýdy armandaıtyndar az.  Tipti joq deýge de bolady. Máselen Syr óńirindegi eginge 250-ge jýyq sýshy kerek bolsa, ol salada qazir 10-15 ǵana maman júr.  Munyń sebebi Úkimet qara jumysshylarǵa nazar aýdarmaı otyrǵandyǵy.

 Budan keıingi másele aqysyz syrt elge baryp «Bolashaq» baǵdarlamasymen oqyp kelýshiler. Olar talap boıynsha  oqýyn bitirgen soń elge kelip 5 jyl jumys jasaý kerek. Buny oryndaǵysy kelmegender qazirde oqyp bolǵan soń sol jaqta qalyp qoıady.  Al bireýleri elge kelip 5 jyl qyzmet eteıin, sosyn mindetti túrde Qazaqstannan ketemin dep júrgenin estidik.  Tipti grantpen oqyǵan, eti tiri, bilimdi jastardy ertip ketkisi keletinderi de bar. Ondaılardyń keıbiri syrttyń jaıyn bilgen soń ózderi de ketkisi keledi.

 Aınalyp kelgende kóbine sol aqyly oqyǵandar elge qyzmet etip otyr.  Biraq olardyń ózderi de aýylǵa baryp jumys jasaýǵa peıildi emes. Al aýyldaǵy qaı-qaısy bir mamanǵa baryn aldaǵy josparyn surasań, qalaǵa baryp basshy bolsam deıdi.  Mine, bizdegi mamandyqtyń aldaǵy armany sol.  Jastar tek basshy bolýdy jáne qalada ǵana jumys jasaýdy armandaıdy. Sonda kim kásiptik bilim alyp, aýylǵa baryp jumys jasaıdy. Mine, másele osynda.

Sáken Aldashbaev

Qyzylorda qalasy