XVIII ǵasyrdaǵy qazaq batyrlarynyń biri Er Jánibek Berdaýletulynyń 300 jyldyq mereıtoıynda, SHQO, Jarma aýdanynda batyrdyń qurmetine ótken ǵylymı konferensıada sóılegen Alashtanýshy, ǵalym Tursyn Jurtbaıdyń baıandamasy:

Biz batyr babasy men solardy batyr etken qarapaıym halyqty esimizde saqtaýǵa tıispiz. Ulynyń daýysy, aqtaban shubyryndy kezindegi shyryldaǵan balanyń da daýysy biz úshin asa qasıetti, kıeli uǵym, ol bizdiń júregimizde máńgilik saqtalatyn áýen, yrǵaq, daýys bolýy kerek. Sonyń ózinde, sizder bilesizder qazaqta «uran» degen sóz bar, arýaq dep shabamyz, osy uran men arýaqty  ornyna qoldansaq deımin. Ol urannyń qos qanaty mys pen kıe. Men bul eki sózdi aıtaıyn degen baıandamama túıin retinde alǵym keldi. Eger de kıeń bolmasa, kez kelgen qıyn jaǵdaıda, ıntýısıa dep te aıtýǵa bolady túısik dep, batyr qansha batyr bolǵanymen qolyndaǵy qylyshy bir-aq qylysh. Myńǵa qarsy shapqanda bir-aq adam shabady. Biraq onyń rýhy kóterińki, arýaq kóterdi deımiz, batyrdyń kıesi bolýy kerek. Jaýǵa shapqan batyrdyń boıynda bir mysy bolýy kerek, jekpe-jekke shyqqanyń da dushpanyńdy mysyń baspasa, kúshti kúsh alý, adamdy alý ońaı emes. Mine osy mys pen kıesi jarasqan jáne tájirıbeden ótken adamdy ǵana uran shaqyryp ataýǵa bolady.

Qazaq ta úlken be, kishi me, áıel me, qyz ba báribir, kimniń arýaǵy, mysy basym bolyp, aty atalǵanda bir adamnyń boıyna myń adamnyń boıyndaı qýat berip, myń adamdy bir adamnyń boıyndaǵydaı árýaqtandyratyn esim kerek, kıe kerek. Biz búgin ózimiz árqaısysymyzdyń ákemizdi urandatyp aldyq, mysaly Qarakesekterdiń urany Qazybek, olar  «Qazybek» dep shabady. Sol Qazybektiń tusynda, sol Bekbolattyń tusynda «Qazybek» dep shapsa olarǵa eshkim qarsy bolmas edi ǵoı. Myna ózderińiz biletin Abaı aýdanyndaǵy aǵaıyndarymyz, meniń elim «Aıparalap» shabady, áıeldiń aty ǵoı, nege, ózge erkekter quryp qalǵan joq, sebebi sol sóz myńǵa qarsy shapqan birge  myń adamnyń qýatyn,  myń adamnyń qýatyn uıymdastyryp, árýaqtandyryp bir adamǵa syılaıtyn kıe men mys bolǵan. Ár kimniń tarıhtaǵy orny óz retimen sýdyń aǵysy sıaqty júrip otyrýy kerek. Jaǵada qalǵan shópter men ormandarǵa baǵa bergendeı tarıhqa baǵa bersek bári ornyna keledi jáne máńgilik aǵysynan jańylmaıdy. Al osy rette alǵanda Er Jánibek, halyq aýzyndaǵy Kereı Jánibek - mys pen kıege ıe! Eldiń uranyna aınalǵan tulǵa.

Jánibek batyr 17 jasynda Abylaıdyń oń tizesinde otyryp, eldiń uranyna aınaldy. Búkil Kereı joryqta Jánibek dep shapqanda arqalanyp ketken. Eger onyń boıynda bir qasıet bolmasa, odan burynǵy batyrlardyń atyn atap shaqyrsa jaý almas pa edi. Óıtkeni jaýǵa shapsań myńdy birdeı biriktiretin bir kúsh osy Jánibek babamyzdyń boıynda bolǵan. Ol kıe – óziniń urpaqtaryn ǵana emes, búkil qazaqty osy kúnge deıin rýhtandyryp keledi. Kıe degenniń bir belgisi kisi taný, jer taný. Eger sol batyrǵa jýan judyryqtyń ıesi bolyp qana qalsa, ózi kisi tanymasa, jer tanymasa onda qasıetti bolmaıdy. Er Jánibektiń boıyndaǵy mys pen kıeniń birikkendegi, kóregendigi – búgingi qazaqty dúnıe júziniń aqyl – oıyna moıyndatqan tulǵany ómirge ákeldi. Biz sol úshin qaryzdarmyz. Ol kim? Sizder jaqsy bilesizder, Yrǵyzbaı (jasy kishi bolýy kerek) Er Jánibektiń úzeńgiles dosy bolǵan. Rıza bolyp, óziniń aǵasy Esengeldiniń qyzy Ermekti Yrǵyzbaıǵa qalyń malsyz bergen. Sol Yrǵyzbaıdan ósken bir iz boldy(keıingi zertteýshiler ony Qunanbaı dep júr, oǵan ýaqyty kelmeıdi). Sol Óskenbaı jas kezinde qatty aýyrady. Qazmyrza degen rý bar, Nurmuhammed deıdi, sol ekeýi qatar aýyryp jatqanda Qazaqta yrym bar, bir balany ataıdy, «Eı, Alla jolyńa berdim, myna ekinshisin aman saqtaı gór» dep. Sonda jańaǵy Ermek sheshemiz Óskenbaıdy ataıdy ǵoı, búgin tileıik, sol tilekti dep. Sol kezde naǵashysy Er Jánibek kelip qalady. Allanyń jolyna Óskenbaıdy ataǵaly otyrǵan qaryndasyna: «Áı», - dedi, -«mynaý balanyń kózinde ot bar jáne osynda bir shyǵym bar, qazaqqa paıdasy tıedi, tileseńder osynyń tileýin tileńder»,-  deıdi. Sonda qaryndasy Ermek jylaıdy, buny jaqsy kórem ǵoı dep. Sol tileý qabyl bolyp, Óskenbaı tiri qalyp, onyń aǵasy ómirden ótip ketedi. Sol Er Jánibektiń kıesi men batasy birdeı juqqan Yrǵyzbaı, Yrǵyzbaıdan Óskenbaı, Óskenbaıdan Qunanbaı, Qunanbaıdan Abaı týǵan. Mine osy batasynyń dál kelgeni úshin, qazaqqa bir shyǵymy bolady degeniniń kıesi retinde Abaıdyń týylǵanyn aıtsaq, búgingi toıynda Er Jánibektiń árýaǵy rıza bolady dep oılaımyn. Osy turǵydan bárimiz Er Jánibektiń aldynda qaryzdarmyz. Men óz sózimniń sońyn «naǵyz kıe juqqan, áýlıe, arýaqty, urandy atalarymyz naızanyń ushymen qorǵaǵan, biraq qalamnyń ushymen jaryqtan qaıta beıimdelip ketken jerimizge sol kıe, sol mys qaıtyp oralsyn dep túıindeımin!

Jazyp alǵan: Nurǵalı Nurtaı