1888 jyldyń 15 qazanynyń tańynda Qaraqol ózeni sarqyrap jatqan shatqaldyń ishinde turǵan kıiz úıden qoıý murty ádemi bastyrylǵan adam shyǵyp, aınalany sholdy. Túrinen patsha aǵzam ofıserleriniń biri ekenin baıqaýǵa bolatyn edi. Ol tóbesinde qalyqtap júrgen júrgen qumaıdy kórip, úı ishine qaıta júgirip kirdi. Myltyǵyn alyp keri umtylǵanda janyna taǵy bir ofıser ilese shyqty. Murtty kóp kózdemedi, myltyq úni gúrs etip, qumaı qalbalaqtap jerge qulady. Ofıserler qusty shatyrǵa ákelip, qyzyqtady. Sodan keıin jolbasshy bolyp júrgen qyrǵyz jigitine «mynany tazala», – dep buıyryp edi, álgi azarda-bezer bolyp, jolamaı qoıdy. Ofıserler qaýyrsyndy ózderi tazalaı bastaǵanda qyrǵyz jigit bul qusty jeýge bolmaıtynyn, ol júz jylda bir ret ıt basyp shyǵaratynyn, ol ıt keremet alǵyr bolatynyn aıtyp zar ıleıdi. (Qazaqta «Itala qazdyń jumyrtqasynan qumaı tazy shyǵady» degen ańyz bar, qyrǵyz aǵaıyndar sol ańyz qumaı quspen baılanysty aıtylady.) Muny jabaıynyń sandyraǵyna balaǵan ofıserler qusty asyp, sorpalanyp, etin raqattana jep alady. Sol kúni keshte murtty murttaı ushady, ishi aýyryp, tonǵa orap, otty laýlata jaqsa da qaltyrap, domalaı beredi. Keler kúni jolǵa shyǵyp ony Qaraqol shárisindegi lazaretke jetkizedi. Biraq, em qonbady. Ofıser 2 aptadan soń súzekten kóz jumdy. Murtty – orys saıahatshysy Nıkolaı Prjevalskıı edi. Jazbalarda jıhangezdiń súzekpen burynyraq aýyra bastaǵany aıtylatynyna qaramastan qyrǵyz aǵaıyndar ony qumaı qustyń kıesi urǵanyna nyq senedi. 
Prjevalskıdi zerttegen aǵylshyn ǵalymy Donald Reıfıld «Ol Stalınnen ótken sadıs bolǵan, Mońǵolıa men Tıbettiń halqyn qyryp tastap, jerdi kazaktarǵa berýdi usynǵan. ...áıelderdi, sheteldikterdi, azıattardy qatty jek kórgen. Sóıte tura tarıhta uly saıahatshy bop qala berdi»,– dep kúlipti. Qazaq, qyrǵyz, mońǵol dalasyn talmaı zerttegendegisi patsha aǵzamnyń jerin keńeıtip, azıattardy qyryp tastaý eken. Qazir orys zertteýshileri «Stalın osy Prjevalskıdiń balasy» dep jazyp jatyr. Ol ras bolsa áke armanyn balasy jartylaı júzege asyrypty. Bul basqa áńgime! Jıhangezdi qumaı qustyń kıesi urdy ma, ózine as usynǵan halyqtardyń nalasy tıdi me?

Serik Ábikenulynyń feısbýk paraqshasynan