Ol qandaı ósimdik?

Qara zere latyn tilinde «Nigella sativa» dep atalady. Arabsha «habbatýs-sáýda», al oryssha ataýy – «chernyı tmın». Tabıǵatta 20-ǵa jýyq túri kezdesetin bul ósimdiktiń boıy 40 sm-ge deıin jetedi.

Tarıhy

Muhammed paıǵambarymyz (s.ǵ.s) erekshe maqtaǵan bul ósimdiktiń emdik kúshin kóptegen musylman ǵalymdarymen qatar kezinde Ibn Sına men ál– Bırýnı de moıyndap, óz eńbekterinde atap ótken.

Hadısterde ne aıtylǵan?

Hadısterdiń birinde qara zereniń tunyp turǵan em ekendigi bylaı bildirilgen: «Qara zereni emge paıdalanyńdar, rasynda onda ólimnen basqanyń bárine shıpa bar» (Buharı, Tybb,7; Mýslım, Sálam, 88).

Qandaı aýrýlarǵa em?

Ǵalym Ibn Qaıym Jaýzıa óziniń «Paıǵambar medısınasy» atty kitabynda qara zeremen 50 shaqty aýrýdy emdeýge bolatyndyǵyn kórsetken. Keıingi zertteýler boıynsha da onyń mynadaı aýrýlarǵa em ekendigi bilingen:

Qandaǵy holesterındi azaıtady;

Aǵzany ýly zattardan tazartady;

Imýnıtet júıesin kúsheıtedi;

Insýltqa qarsy turady;

Artrıt pen baýyr aýrýynan aıyqtyrady;

Quramyndaǵy tımohınon arqyly qandaǵy glúkozany azaıtady;

Quramyndaǵy efır maılary arqyly bakterıalardy óltirip, olardyń kóbeıýin toqtatady;

Bronhıt pen astmaǵa (tynys joldarynyń qabynýy) em;

shekterdegi qajetti bakterıalardy qalpyna keltirý arqyly ish-qurylystyń júıesin retteıdi;

Teri aýrýlaryna paıdaly (qotyr, qyshyma,bórtpe t.b.);

Ót pen búırekte jınalǵan usaq tastardy ýatady;

Nesep joldaryn tazalaıdy;

İshti júrgizedi;

İshek qurttaryn joıýǵa kómektesedi;

Bala emizetin áıelderdiń sútin molaıtady;

Súıeldi ketiredi;

Jótel men saryaýrýǵa taptyrmaıdy;

Belsizdikke em;

Semizdikten arylýǵa kómektesedi;

Tábetti arttyrady;

Asqazannyń oıyq jarasyn jazady,

Etekkir sıklyn qalypqa keltiredi t.b.

Qara zere maıy

Qara zereniń negizinen dánekteri men maıy emge paıdalanylady. Máselen, qara zere maıy alergıany, qyshyma men psorıazdy báseńdetýge, demikpege qarsy aǵzaynń ımýnıtetin arttyrýǵa, asqortý qıyndaǵanda, joǵarǵy qan qysymy baıqalǵanda emge paıdalanylady. Túrli vıtamınder, mıneraldy tuzdar, mıkroelementtermen qatar qara zere maıynyń quramynda kómirsýlar, beloktar men maılar da bar.

Qara zere shaıy

Búgingi kúni qara zereniń dánderinen qaınatylǵan arnaıy shaı da jasalady. Mundaı shaı kóbine ish kebý, ish ótý jáne ót shanshýy sıaqty aýrýlarǵa em.

Ǵylymı zertteýler

1960 jyly profesor Dahaqna qara zereniń maıymen artrıtti emdeýge bolatyndyǵyn dáleldegen.

1992 jyly Dakka ýnıversıtetinde júrgizilgen zertteýde qara zereniń bakterıaǵa qarsy tura alatyn qasıeti anyqtaldy.

1991 jyly úndi onkologıa ınstıtýtynyń ǵalymdary ózderiniń ǵylymı zertteýleriniń nátıjelerinde qara zereniń qaterli isikke qarsy da emdik qasıeti baryn anyqtady, t.b.

Sholýshy: Ásel Bolatqyzy

Avtory: Qudaıberdi Baǵashar