Magıstratýraǵa túsý úshin IELTS – 5,5 jáne óz mamandyǵyńyz boıynsha bilimińiz bolýy kerek. Alaıda qazir atalǵan qaǵıdalarmen qosa qolyńyzda aqsha bolýy mindetti sekildi. Muny elimizdegi keıbir ýnıversıtetterde bolyp jatqan jaǵdaıǵa baılanysty aıtyp otyrmyn.
Alǵash ret ýnıversıtetke kelgen stýdentter kez kelgen oqý ornynda barlyǵy birdeı ádiletti bolady dep oılaıtyn shyǵar... Alaıda ókinishke oraı, ómirde barlyǵy ádiletti bola bermeıdi. Ár stýdent jetistikke jetken saıyn nemese jetistikke jeteıin degen úmitpen júrgen kezde ol armanynyń ózge bireýdiń qushaǵynda ketkende ádiletsizdikti sezinedi, túsinedi. Iá, kóbi "barlyǵy óz qolyńda" dep aıtatyn shyǵar... Alaıda keı dúnıege ynta-jiger, bilimnen bólek aqsha da, tanys ta kerek. Ár ýnıversıtettiń stýdentteri ózi oqyp júrgen orynda qandaı jaǵdaı bolyp jatqanyn biledi, biraq aıtýǵa jasqanady nemese "sý ishken qudyǵyńa túkirme" degendi ustanady. Alaıda sý ishken qudyǵyńnyń ishi laı sýǵa tolyp qalsa da sony ishe berý kerek pe degen suraqqa kim jaýap bere alady eken? Sý úship júrgen qudyǵyńnyń ishin laı sýdan tazalap baryp sýdy tutynǵan abzal ma, álde sol laı sýdy iship, aýyryp ólgen jaqsy ma? Bul da jaýaby tabylmaǵan suraq. Men ýnıversıtetterdiń bakalavrıat týraly emes magıstratýraǵa túsýge baılanysty birer sóz qozǵaǵaly otyrmyn.
Almaty qalasynda jemqorlyqqa qarsy túrli sharalar ótkizip, "Biz jemqorlyqqa qarsymyz" dep urandatqan ýnıversıtetterdiń keıbiriniń syrty bútin, ishi tútin bolyp jatqanyn stýdentter men oqytýshylardan basqa eshkim bilmeıtin shyǵar.
Aıtysker Rınat Zaıytov bir suhbatynda: «Bizdiń jaman bir-eki bólmeli úıimizge jaý kelmeıinshe bizge báribir. Bizdiń qorqaqtyǵymyzdyń shegi aıdalada kıiz úıdiń ishinde otyryp alyp bir aýyz ult týraly sóz aıtyp qalsaq «úı artynda kisi bar» deımiz, óz-ózimizden, ózimizdiń kóleńkemizden qorqatyn ultqa aınaldyq. Osynyń kesirinen barlyq salada tulpardan esek ozady, óleńnen ósek ozady, syılastyqtan tósek ozady. Qoǵamnyń derti osy» degen edi. Alaıda men barlyq salada ádiletsizdik joq, memleketimiz tolyqtaı jemqorlyqqa qurylǵan dep aıtýdan aýlaqpyn. Biraq men biletin keı bedeldi oryndarda jumysyńdy tek aqshamen ǵana aıaqtaı alatyn kezder bolady.
Biraq bilim salasyn aqsha arqyly sheshetin bolsaq, bılikti kileń aqymaqtar qolyna alyp, bolashaq jastardy dál sol aqymaqtar tárbıeleı me degen oı ultyn súıgen kóp azamattyń oıynda bar dúnıe.
Magıstratýraǵa aqshamen ǵana túsýge bolady degendi kórgenim, estigenim bolǵan soń aıtyp otyrmyn. Alaıda qazirgi qoǵamda estigenińdi, kórgenińdi aıtý arqyly eshteńeni dáleldeı almaıtynymyz ókinishti. Biraq bas kespek bolsa da, til kespek joq ekeni anyq.
Bir stýdent qyz magıstratýrada oqıdy. Biz bir-birimizdi tanymaımyz. Alaıda meniń "magıstratýraǵa tek aqshamen túsedi ǵoı" degen sózime bas ızep, «ıá, onsyz bolmaıdy ǵoı qazir» dep qostaı ketti. Biraq bul týraly kóp aıta bermeýge keńes bergen. Mine buǵan endi aqymaq adam ǵana senbeı otyra alady. Ýnıversıtetke magıstratýraǵa túsý úshin kem degende 2000 dollardaı aqsha kerek. Bul aqshany negizinen magıstranttar ózine shákirtaqy arqyly da qaıtaryp ala alady. Sol eseppen kóptegen stýdentter suraǵan aqshany berip, magıstrant atanady. Biraq aqshasyz da magıstratýraǵa túsýge bolady. Oǵan da mysal keltire keteıin.
Eger sizdiń joǵaryda otyrǵan tanysyńyz bolsa magıstratýraǵa esh oılanbaı qujattar jınaı berseńiz bolady. Sonymen birge siz magıstrant atanǵaly otyrǵan ýnıversıtette bakalavrıatta oqyp, biraz oqytýshylardyń kózine óz bilimińizben túsken bolsańyz, sizdiń magıstratýraǵa túsýge az da bolsa múmkindigińiz bar. Eger siz dekannyń kózine túsken bolsańyz tipti jaqsy. Biraq bul sizdiń magıstratýraǵa túsetinińizge 100% kepildik bermeıdi.
Bir aıtqanynan qaıtpaıtyn, ár sózin qoryqpaı tike aıtatyn bedeldi oqytýshy da óziniń bilimdi stýdentin magıstratýraǵa túsire almaǵan edi. Ol biraz jerge barǵan, alaıda eshteńe shyqpady.
Negizinen bilimdi aqshamen, ataqpen ólsheýdiń qajeti shamaly. Ár adamǵa teorıadan góri tájirıbe kerek. Alaıda bilimdi stýdentter óz bilimimen magıstratýraǵa tússe, bilimdi jastardyń sanyn arttyratyn edi. Bilimdi stýdentter oqýyn jalǵastyra almasa da óz bilimine senip memlekettiń damýyna úles qosatyny aıdan anyq dúnıe. Sebebi eshkim sizdiń bilimińizdi tartyp nemese urlap kete almaıdy. Al bilimsizder áke-kókesine, aqshasyna senip magıstratýraǵa tússe ol bilimdi adamdardyń arasyndaǵy qoı terisin jamylǵan qasqyrdaı bolyp ómir súredi.
Biz syn aıtyp otyryp túzelemiz. Sol sekildi keıbir olqylyqtarymyzdy aıtyp otyryp túzelsek kemel memleket bola alatyn edik. Alaıda aýyzben oraq oryp, «jemqorlyqqa qarsymyn» dep urandatqannan góri, óz isimizdi de durystaǵan artyqtyq etpes.
Ásel Bolatqyzy
