Keshegi bolǵan oqıǵa esimnen keter emes. Nómiri 16-shy avtobýstyń ishinde kúndegideı lyq tolǵan adam joq. Qala turǵyndarynyń sózimen aıtsaq, «turyp turǵan eshkim joq». Seksenniń mańaıyna jaqyndap qalǵan qarıanyń janyna otyra kettim. Bir-eki aıaldamadan soń, kórshi atam sóıleı bastady. Sondaǵy qarıanyń aıtqan áńgimesi:
–...Biz, qazaq, ózimizdiń qandaı halyq ekenimizdi áli jete túsine almaǵan ultpyz. Kim ekenimizdi bilmeımiz... Bálkim, óz baǵamyzdy asyrǵymyz kelmeıtin bolar. Biz jer men eldiń basyna kún týǵanda ǵana bas kóteremiz. Qalǵan ýaqytta bizden jýas halyq joq. Óz-ózimizdiń qadir-qasıetimizdi bireýge dáleldep, áýre bolmaımyz. Biler adam jan dúnıemizge úńilip kórsin. Sonda ǵana kózi jeter edi: qazaq degen ulttyń jáı ǵana mal baqqan el emes ekendigin. Al, endi qazir qoǵamǵa qarap jaǵamdy ustaımyn. Sender ata-babalaryńnyń qandaı bolǵanyn bilmeısińder. Bilseńder, qazir túrleriń – qazaq, tilderiń – basqa bolyp júrmeıtin edińder. Shetelge shyqqanda «Sender qytaısyńdar ma?» degen saýaldy estimeıtin edińder. Qyzdaryń ózge ulttyń sanyn kóbeıtpes edi. Tórlerińdegi dombyra qulamas edi. Kelinniń basynan aq jaýlyǵy túspes edi. Qarıalaryń batanyń ornyna karta oınamas edi. Ájeleriń shashyn qıyp, jıyrma besine oralmas edi. Munyń bári bizdiń qazaqtyǵymyzda joq nárse, bilemisiń?! Senderdiń sanalaryńdy ne jaýlap alǵanyn bilmeımin, biraq oıaný kerek. Sender ózbek emessińder. Sender orys emessińder. Qazaqsyńdar! Qany taza qazaqsyńdar! Nege osyny sezinbeısińder, túsinbeımin. Ómir súrý daǵdylaryń batysqa aýyp barady. Qazir, tipti, orys tilin mensinbeısińder ǵoı. Qazaq tilin surasam, uıat bolatyn shyǵar. Sender qazaqtyqtan alystaǵaly qashan?! Óz týǵan jerlerińde otyryp, sender qasıetterińdi joǵaltyp júrsińder. Elden jyraqtaǵy qazaqtardan ne suraısyń?! Qazaqtyqqa oralyńdar! Bolashaq urpaqtyń aldynda qaryzdarsyńdar. Qaryz degen óte aýyr dúnıe. Erteńgi urpaqqa qazaqtyń qadiri men qasıetin aman-saý qaldyryńdar. Qaı jerde júrseńder de kim ekenderińdi umytpańdar, qaraqtarym. Meıli, Parıj, meıli, Praga, meıli, teńizde júrseńder de qazaq ekenderińdi esten shyǵarmańdar! Ata-baba amanatyna qıanat jasamańdar! Keler urpaqqa obal bolady...
P.S: Qarıa sózin aıaqtap túsýge yńǵaılanǵanda sasqanymnan "maqul, ata!" deı berippin. Qazir oılasam, qarıaǵa barsha qazaqtyń atynan jaýap bergendeı ýáde berippin. Al ýádeni oryndaý kerek.
Marjan ÁBİSH
