– Jaqsybek Qalelbekuly, qazaqtyń úkilegen úmitindeı bolyp, «Úkili qyz» ánimen qazaq tyńdarmanynyń kóńil pernesin dáp basqan «Ǵasyr» tobynyń quramynda bolǵanyńyzdy bilemiz. Keıinnen jeke shyǵarmashylyǵyńzdy qolǵa alyp, tamasha ánderińizge beınebán túsirýmen ábiger bolyp júrgenińizdi estip, bildik. Jýyrda seni Qytaıda bir ánine beıne túsirýge ketipti degen sóz BAQ betinde burq ete qalǵany bar. Áńgimemizdiń shymyldyǵyn osy bir suraqpen ashsaq deımiz?

– Ia, osy jýyqta Úrimshi qalasyna kelip, Qazaqstanǵa belgili aqyn Qalqaman Sarınnyń sózine jazylǵan, Tarbaǵataı aımaǵy Shaǵantoǵaı aýdanynyń azamaty kompozıtor Tursynǵalı aǵamyzdyń (Muqametjanuly) ánine jazylǵan «Saǵynysh sybyry» degen ánge beınebaıan túsirý maqsatymen osy shaharǵa at basyn burǵanymyz ras! Qazirge deıin atalmysh beınebaıannyń biraz jumystary aqyrlasyp ta qaldy. Endi ary qaraı shamamyzsha óńdeý ústindemiz. Alla buıyrtsa, bir-eki aptanyń kóleminde kópke jarıa bolyp qalar...

– Beınebaıan demekshi, bul jumystyń da ózindik qıynshylyǵy joq bolmasa kerek, onsyzda «Kirpish qalasań da, keńesip qala» deıtin qazaqtyń sózine jyǵylsaq, osy jumystyń basy-qasynda kóp azamattardyń júrgeni de bylaıǵy jurtqa belgili ǵoı. Sol azamattar jaıly az-kem aıta otyrsańyz?

– Munda eń áýeli Qytaıdaǵy ınternet basylymdardyń kósh basynda kele jatqan, ult úshin ulaǵatty is atqaryp júrgen «Shalqar»(net) saıtynyń basshysy Shalqar baýyryma kóp rahmet aıtýǵa haqylymyn: osy beınebaıannyń senarıyn jazǵan da, tutas beınabaıandy túsirgen de, tipti bul «Saǵynysh sybyry» jaıly jalpaq jurtqa sybyrlaıtyn, sybyrlaıtyn deppin-aý, «Shalqar» saıty arqyly eń birinshi jar salatyn da osy azamat bolyp otyr. Sosyn da beınebaıandaǵy qyzdyń rolinde Tarbaǵataı aımaǵyndaǵy oıyn-saýyq úıirmesiniń múshesi, bıshi Elnur degen qaryndasymyz sátti somdap shyqty deýge bolady. Bir qyzyǵy bul klıpte eki-aq adambyz. Ekinshisi kim ekenin ózderińizde boljaǵan bolarsyzdar...

– Ia, bul «shyǵarmanyń» ekinshisi keıipkeri óziń ekenińdi ózgeler de aıtqyzbaı bilip otyrǵan bolsa kerek. Osyndaıda dástúrli suraǵymyzdyń da táp-táýir reti kelip turǵan sıaqty. Jalpy óziń jaıly qysqasha aıta otyrsań?

– Rahmet! Men qazaqtyń quıqaly jeri Shyńjańdaǵy Tarbaǵataıdyń Toly dep atalatyn shaǵyn aýdanynda dúnıege kelgenmin. Bálkim, jastaıymnan ónerge áýes bolǵanymnan, bálkim Atamekenge degen qarakóz qandastarǵa ortaq saǵynyshtan ba, áıteýir, keıin Almatyǵa at basyn tiregen edim. Sosyn, Temirbek Júrgenov atyndaǵy óner akademıasyna oqýǵa túsip, klasıkalyq gıttara mamandyǵy boıynsha tórt jyl dáris aldym (2007 – 2011 aralyǵynda – avtor.). Osy shańyraqta júrip, «Ǵasyr» óner tobyn qurǵanbyz. Onda talantty gıttarıst Baýyrjan Jylqybaev, saksofonda oınaıtyn Ermek Medenov bar edi. Osy ýaqyt aralyǵynda «Ǵasyr» toby bolyp, úlken-úlken sahynalarda án aıttyq. Tipti baqytymyzǵa oraı, qazaqtyń talantty ánshi uly Nurlan Ónerbaev aǵamyzǵa shákirt bolý baqyty da bizge eptep buıyrǵan-tuǵyn.

– Sol «buıyrdyny» aıtasyń-aý, bul rette bizdiń bul suhbattaǵy buıymtaıymyzdyń biri de – ótken jyly Elbasyǵa arnap «Ǵasyr aǵa» degen án jazyp, El prezıdentiniń yqylasy men birge Almatynyń qalasynyń ákimi qabyldaǵan desedi. Osy buıyrǵan baq jaıly «ańyz» qanshalyqty shyndyq edi?

– Bul endi shyp-shyrǵasyz shyndyq desek – ótirik aıtpaǵanymyz. Sebebi, osy ánniń shyǵýy da beker emes edi. El úshin ershimdi eńbek etip, táýelsizdiktiń býynyn bekitip, táýelsiz eldiń tamyryn tereń jaıdyrǵan Elbasynyń ǵasyrǵa tatıtyn eńbegine súıingenimnen qazaq deıtin ulttyń ulysyn ulaǵattar uly retinde osy ándi jazǵanmyn. Árıne, osy ándi jazý barysnda bolǵan qorqý men jaýapkershilik sezimdi de biz sózben aıtyp jetkize qoıý – qıynnyń-qıyny. Aqyry sátti jazyp shyqtym dep oılaımyn. Óıtkeni, Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń Almatyǵa kelgen arnaıy saparynda qala ákimi Ahmetjan Esimovtyń ruqsatymen osy ándi el prezıdentiniń aldynda aıtqan bolatynbyz. Sol jerde Elbasy qatty rızashylyǵyn bildirdi. Óz kezeginde alǵysyn aıtyp, batasyn bergen edi. Sodan arada eki-úsh kún ótkesin qala ákimi A.Esimov ózi úıine shaqyryp ol kisiniń osy ándi joǵary baǵalaǵanyn aıtty, ári «Men týraly kóp ánder jazylyp jatyr ǵoı, degenmen bul ánniń oryny bólek. Sózderi de, bári shynaıy eken» degenge saıatyn kóp pikirin jetkizipti. Sonda ǵana áýelgi qorqynysh pen jaýapkershiliktiń salmaǵynan az da bolsa arylǵandaı bolyp, bir qýanǵanym bar. Aldaǵy ýaqytta osy ánge Ahmetjan aǵamyzdyń tikeleı kómegimen beınebaıan túsirmekpiz.

– Tamasha eńbek eken! Eli súıer ul bolmasa, er azamatqa syn emes pe? Eńbek qashanda osy prınspben eńbek qoı. Al endi áńgimemizdiń aýanyn án ólkesindegi azdy-kóp máseleler tóńiregine oıstyrsaq. Jalpy, bizde Qytaı estradasy (Qandastar esebinen) men Qazaqstan estradasynda jer men kókteı aıyrmashylyq bar dep aıtylyp júr. Bireýler 20 – 30 jyl dese, endi bireýler jarty ǵasyrǵa artta qalǵan desedi. Bul aradaǵy artta qalǵan degenimiz qaı eldiń tarapynan ekenin siz ben biz jaqsy bilsek kerek. Osy jaıly ne aıtar edińiz?

– Buǵan kelisýge bolmas. Óıtkeni ár eldiń óneri, sonyń ishinde jańaǵy siz aıtyp otyrǵan estrada baǵyty da ár túrli damıdy. Onyń ústine Qytaıdaǵy qandastarymyzdyń bir artyqshylyǵy – taza jandy daýyspen aıtatyndyǵynda. Osy sebepten de keıde kóp ánniń sátti shyǵa bermeıtini – ras! Áıtpese, anaý aıtqandaı sonsha kóp paryqty kórip turǵan joqpyn.

– Estrada jaıly aıtsaq, biraz suraqtyń basy daýǵa qalatyny bar. Onyń ústine, Abaı atamyz aıtpaqshy: «Ánniń de estisi bar, eseri bar». Bul týraly keıingi kezderi aldyńǵy býyn – úlken ánshilerimiz kóp-kóp pikir aıtyp, kóńil tolmaýshylyǵyn aıtýda. Oǵan mysal retinde, ótken jyldyń enshisindegi Roza jáne Bıbıgúl apaılarymyzdyń kúıinishpen aıtqan keı pikirleri dálel deýge bolady. Bul turǵyda sol estradanyń «Bir pushpaǵyn ılep júrgen» ánshi retinde siz ne aıtar edińiz?

– Bul týraly Muhtar Shahanov aǵamyzdyń keremet óleńimen bastasam, «Barselona áýejaıyndaǵy suńqarlar» degen óleńinde qazirgi ár saladaǵy óner týraly aıtyp ketedi. Munda usaq-maıda, qus symaqtardyń aspandy tutas jaýlap alǵany aıtylady. Ári, bir aqylman qarıanyń aqylymen osy aspanǵa bes suńqar jiberip, bir jola aıyqtyrǵan desedi. Bul bir tamasha ańyz-dastan. Menshe búgingi tamyrsyz, ózindik tabıǵatynsyz, búgin bar da erteń joq juldyzǵa júkti etrada keńistigin de solaı bir tazalap alý kerek shyǵar. Tipti budan asyp ne aıtýǵa bolady?!

– Estradadaǵy aǵa-ápkelerimizden kimnen qoldaý taptym dep oılaısyz?

– Bul týraly sózimniń «Bissmillásin» taǵy da Nurlan Ónerbaev aǵamnan bastaǵym keledi. Sebebi, bizdi osy úlken sahynaǵa dem berip, demep shyǵarǵan da sol kisi bolatyn. Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıtyp taýsý múmkin be?! Ónerdegi aǵalyǵy óz aldyna, bylaıǵy ómirimizde de ónegeniń altyn qazyǵyndaı bolyp, ultyn, dinin, tilin súıýdiń qandaı bolatynyn uǵyndyrǵan adam deýime bolady. Sonymen qatar, qazaqtyń dúldúl ánshileriniń biri Toqtar Serikov aǵamdy aıtpaı ketýge bolmaıdy. Qazirde osy kisiniń baýlyp-baptaýyndaǵy báıgege baǵy baılaýly bir taıymyn. Ozsam – baǵymnyń janǵany, ozbasam, ol – bólek áńgime!

– Ánderińizdi kimder oryndap júr?

– «Úkili qyz» ánin úlken sahnada tusaýyn kesken Nurlan Ónerbaev aǵamyz oryndap júr. Keıin ol ándi «Ǵasyr» tobymen birge oryndadym. Toqtar Serik aǵamyz ben Beıbit Seıdýalıva jeńgemiz «Ániń bolaıyn», «Qarakóz quralaıym», «Ǵashyqtar qıaly» atty ánderimdi oryndap júr. «Jigitter» kvarteti «Turmyn seni eske alyp», Qaırat Nurtas «Oılaı-oılaı» atty ánderimdi oryndap júr. Ózge jas ánshiler de kóptegen ánderimdi oryndap júr. Gúlnur Áskerhanqyzy «Sen sıaqty» dep atalatyn jańa ándi oryndady, Toqtar Serikovtiń sózine jazylǵan «Elge hat» atty ánimdi Otanbek Eńsehanuly oryndap júr.

– Endi osy bir tamasha suhbatymyzdyń da sirge jıar tusyna kelip qalǵandaımyz. Bolashaq josparlaryń týrasynda tyńdarmandaryńa qysqasha málimet berseń, búgingi tamasha áńgimemizdiń núktesin qoıǵandaı bolar ma edik?

– Toqtar Serikov aǵamyzbenn ary qaraı birlese jumys jasap, kelesi bir ánderimen de, Alla jar berse, barlyq ánderime de beınebaıan túsirip, «Úkili qyzben» meni tanyǵan talǵampaz tyńdarmanymdy shamamnyń jetisinshe onan ary tańǵaldyrsam deımin.

– Áńgimeńizge rahmet! 

Suhbattasqan – Erlan Tóleýbaı