Muhtar Maǵaýın - 75 jas(quttyqtaýlar)

/uploads/thumbnail/20170708164644781_small.jpg

Búgin qazaq ádebıetiniń kórnekti ókili, klasık jazýshy Muhtar Maǵaýınniń týǵan kúni. Jazýshy 75 jasqa tolyp otyr. "Qamshy" ujymy jazýshyǵa zor densaýlyq tileı otyryp, áleýmettik jelilerdegi aǵaıynnyń qalamgerge degen ystyq yqylastaryn jınaqtap berýdi jón sanady.

Ǵalym Boqash, shyǵystanýshy:

Bul adam túrki-qazaq jurtyna ádebıetiniń ortaǵasyrlyq tarıhyn tanytty, kópshiliktiń qazirgi tarıhı sanasyna handyq dáýirine qatysty keńistik pen ýaqyt obrazdaryn ornyqtyrdy, sovet kezeńinde-aq shablonnan shyǵyp "mindetti jaǵymdy keıipkerdiń" jaǵymsyz qylyqtary sýrettelgen kórkem shyǵarma jazdy, sózden epıkalyq kartınalar salatyn jazýshylyq zor áleýetiniń arqasynda kózi tirisinde-aq oqyrmandary klasık dep atady, búgingi qoǵamdyq-saıası máseleler boıynsha aqyl men sezim tarazysyna dál tartylǵan ádil paıǵam aıtýshy anyq aqsaqalǵa aınaldy. Bul kisini post-sovettik alasapyran shaqtaǵy dástúrli qazaq dúnıetanymynyń dińi der edim. Myna bir ózim tartqan sýrette klasık jazýshy Muhtar Maǵaýın Pragadaǵy úıimizdiń dastarqanynan dám tatqan saıyn jasaıtyn yrymy boıynsha jaýyryn qarap otyr. Qujat boıynsha búgin 75-ke tolǵan (shyny qańtardyń 29-y eken) bul aqsaqaldaı qazaqtyń bolashaǵyna qatysty optımısik kózqaras ustanǵan adamdy sırek kezdestirdim. Ózi jaýyryn qaraǵan saıyn qazaqqa tileıtin barsha jaqsylyqty búgin Muhtar atamyzdyń ózine arnaımyn. Ia, Alla taǵala, aqsaqaldyń ǵumyr jasyn uzaq, densaýlyǵyn berik, tórt qubylasyn túgel, úsh jurtyn aman, dos-jaranyn beıildi, shabytyn shalqar, kóńilin ornyqty, qalamyn qýatty etkeısiń!

Aıdos Sarym, saıasattanýshy:

Búgin Muhtar Maǵaýın aǵamyz 75-ke tolyp jatyr eken. Júz jasasyn kemeńger aqsaqalymyz! Sózdi kópirtpeı-aq qoıalyq. Eń bolmasa Muhańnyń bir dúnıesin oqyp shyǵalyqshy búgin. Óz basym "Qazaqsyz Qazaqstandy" oqýǵa keńes berer edim. Basqasyn oqımyn degenderge shekteý joq. Jazýshyǵa eń úlken qurmet, eń basty syılyq - jazǵanyn oqý, talqylaý.

Qasym Amanjoluly, jýrnalıs:

Keshe Tursynjan Shapaı aǵamyzdyń, búgin Muhtar Maǵaýın aqsaqaldyń týǵan kúni. Ádebıettegi eki býynnyń eń úzdik sheberleri - qos aǵamyzdyń da denderine saýlyq pen qýat bersin, jazarlary taýsylmasyn.

Aqberen Elgezek, aqyn:

Aýylda Muhtar Maǵaýın týraly kóp estıtinmin. Almatyda Muhtar degen myqty aǵań bar, kezinde ákeń baýyry bop qasynda kóp júrdi degen sekildi sózder qulaǵymyzda qalyp qoıypty.

Erjete kele "Murager" sıaqty irili-usaqty áńgimelerinen bastap, "Alasapyranynan", "Qobyz sarynynan", "Shaqan sherisinen" sýsyndadyq, keıinnen izdep júrip, "Tazynyń ólimi", "Qypshaq arýy" sıaqty ózge de áńgimelerin oqydyq. Jaqyn jyldary "Shyńǵysqannyń" shyǵýyn ańdyp júrip, bıyl 3 tomyn támámdadyq. Oqyǵan saıyn rıza bolatynbyz, qazaqty tanı túsetinbiz, keýdemizdi maqtanysh sezimi bıleıtin. Ózimiz de solaı jaza alsaq qoı dep armandaıtynbyz da. Alǵash kórgenim esimde ol kisini. "Juldyz" jýrnalynda bas redaktor kezi. Jazýshylar Odaǵynyń birinshi qabatynda otyratyn. Ústinde jasyl kóılegi bolý kerek, shalbaryn belbeý emes, podtájkı ustap turatyn. Podtájkıiniń bir jaǵy ıyǵyna qaraı bosap, salbyrap túsken qalpy, sary qaǵazǵa birdeńe jazyp otyr eken. Meni kabınetine bizdiń aýyldyń kisisi, ákemniń aǵasy bop júrgen, jazýshy Tólek Tileýhanov alyp kirdi. Aldynda telefondasyp, sol ýaqytta kezdesemiz dep ýaǵdalasqan edik. Bul kádimgi "Muhtar Maǵaýın. Shubartaýdan Chehıaǵa deıin" dep atalatyn maqalany jazǵan aqsaqal. Sodan kirdik, Tólek aǵam tanystyryp jatyr. Pálen degen bala, ózi óleń jazady eken, bizdiń Shubartaýdyky degendeı. Muhtar aǵa samarqaý ǵana ústi-basyma bir qarady da, "e" deı saldy. Sosyn Tólek aǵamyz: "Bul Elgezektiń balasy" degen soń ǵana, basyn qaıtadan kóterip, "e, aınalaıyn!" dedi. Júzi jylyǵandaı boldy, kelip tur, jumys ornym osy, jazǵandaryndy kórsetip tur degendeı shyǵaryp saldy. Meniń tilim baılanǵan kúıi syrtqa shyǵyp, eseńgirep turmyn. Naqty qaı jyl ekeni esimde joq. 1999-2000 jyldary bolý kerek. Odan erte me eken, áıteýir stýdentpin. 1998 be eken, mańyzdy emes. Klasık aǵamyzdyń qolyn sol kezde alǵash alyp, sálemdeskenim esimde, áıteýir. Arada jyldar ótti. Muhtar aǵamyz shetelge ketti. Biz ózimizshe aqyn bolǵanymyzǵa kúpinip, máz bop júre berdik. Bir kúni Semeıde aqyn Tynyshtyqbek Ábdikákimulynyń uly úılenip, bárimiz jınala qaldyq. Jaryqtyq Talasbek aǵam bar. Sodan ý-dý bop otyryp, Pragaǵa telefon soqtyq qoı, qysqasy. Talasbek aǵa uzaq sóılesip, arasynda jylap ta aldy, Tynyshtyqbek aǵa "kosmosty qoısańshy osy sen" degen eskertpe de aldy, kezek maǵan keldi. "Oı, bizdeı boqmuryndy bilmeıdi ol!" dep trýbkany ımene aldym. - Aǵa, assalaýmaǵaleıkým, bul Aqberen degen balańyz deı bergenim sol edi... - Áı, sen Elgezektiń balasy, nege shyqqan kitabyńdy maǵan berip jibermeısiń, a?! - dep urysty. Shalqamnan túse jazdadym. Ne degen jad! Meni umytpaǵany ma, bul qalaı dep keshke deıin tańqalýmen júrdim. Ǵalym Boqash únemi Muhtar Maǵaýınniń epıkalyq jady týraly aıtyp otyrady. Sol jadtyń myqtylyǵyn sol kezde kórdim ǵoı. Talaı Pragaga baram dep oqtaldym, kezdesip áńgimeleskim keldi, múmkindik bolmady. Barǵanda ne týraly áńgimelesem dep taısaqtaıǵanym taǵy ras... Aǵamyz 85-ke kelgende ǵana jazýdy doǵaram dep aıtypty dep estımiz. Aman bolsyn! Qazaqqa qyzmet etýdiń úlgisin kim kórsetti dep surasa, oılanbastan Muhtar Maǵaýınniń esimin atar edim. Alla jasaǵan barlyq eńbegińizge rıza bolsyn! Qazaq ádebıetiniń patrıarhy 75 jasqa tolyp otyr eken. Mereıtoıyńyz qutty bolsyn, aǵa! 100-ge kelgenińizde qazaǵyńyz ulan-asyr toı jasap, máz-meıram bop jatsyn! Áýmın!

Aıa Ómirtaı, jýrnalıs:

Búgin , ekinshi aqpan jazýshy atamyz Muhtar Maǵaýınniń týǵan kúni. Mereıli 75 jas. Tolqytady, súıindiredi, qýantady. Sonymen jazýshynyń jaqynda ǵana "Kókbalaq" romanyn oqydym. Oqymadym deýge uıalyp júretin edim. Óner taǵdyry, ómirsheń ult rýhy jaıly aýyspaly dáýir kezeńin sıpattaıtyn shyǵarma 1978 jyly 25 mamyrda bastalady. Jazýshy bul kezde otyz segiz jasta ǵana. Araǵa bir aı salyp avtor Sozaqty kórýge jolǵa shyǵady. Sondaǵysy "Alasapyran" (Sozaqtaǵy keńes) romanyn jazý úshin jer bederin baıqastaý. Sóıtip 25 shildede qaıta jalǵasyp, qyrkúıek aıynda támamdalady. Shyǵarma qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan beıbit zamandaǵy mamyrajaı, beıǵam sahara jurtynyń án men kúıge áýestigin sıpattaıdy. Sal men seriniń ómir saltymen betpe bet júzdestiredi. Aq pen qyzyldyń soǵysynan zaman bir mezette ózgerip sala berip, halyq qaraqan basyn kúıttep ketken ýaqytta qara dombyra da kúmbirinen jańyla jazdaıdy. Sondaǵy zamanynda dáýlesker kúıshi bolǵan Toqsoba qarttyń jan kúızelisi, nemeresi kishkene Nárikti ónerge baýlyǵandaǵy jandy sýretter legi kóz aldymnan shubatyla ótti. Ne kerek, shyǵarma sońy ózge de týyndylary tárizdi úmitke súıene,atar kúnmen birge keledi dep biletin jaqsylyqqa, izgilikke senýmen aıaqtalady. Oqyrman aldynda ary taza, qurmetti jazýshynyń týǵan kúni qutty bolsyn. Táńir qýat bersin!

Muhtar Maǵaýın - 75 jas(quttyqtaýlar)

Qatysty Maqalalar