Qazaqstandaǵy quqyq qorǵaý organdarynyń is júrgizý men tergeý ádisterine kóp syn aıtylady. Laýazymyn asyra paıdalanǵandar jumystan qýylsa, olardyń ornyn basqandar dál sondaı qylmyspen qaıta ustalyp jatady. Qamshy.kz aqparat agenttigi osy máselege baılanysty QR Prokýratýrasyna resmı saýal joldaǵan edi.

QR Prokýratýrasy Quqyqtyq statısıka jáne arnaıy esepke alý jónindegi komıtetiniń deregine súıensek, 2017 jyldyń ózinde quqyq qorǵaý jáne arnaıy organdardyń qyzmetkerlerine qatysty 1624 qylmystyq quqyqbuzýshylyq faktisi tirkelgen.

«783 qyzmetker ákimshilik jaýapkershilikke tartyldy, memlekettik qyzmetke kir keltiretin tártiptik teris qylyqtar jasaǵany úshin 369 qyzmetker jazalandy», - delingen komıtettiń jaýabynda.

Quqyq qorǵaý salasyndaǵy «eski aýrý»

Qazaqstannyń burynǵy bas prokýrory Jaqyp Asanov ta quqyq qorǵaý salasynda etek jaıǵan «eski aýrýdy» atap kórsetken bolatyn.

«Biz ózimizdi qylmystyq istiń qojaıynymyz dep sanaımyz. Qamaýda otyrǵan adamnyń taǵdyry óz qolymyzda dep keýdemizdi uramyz. Bul – sovet zamanynan kele jatqan kózqaras, qanymyzǵa sińgen ádet, qalyptasqan mentalıtet. Men ony moıyndaımyn. Óıtkeni men 1986 jyldan beri quqyq qorǵaý organdarynda jumys isteımin», - dedi Asanov.

Jumbaq ólimder

İsi sotqa jetpeı, tergeý abaqtysynda kóz jumǵandar kóp.

Mysaly, 2012 jyly SHQO-daǵy tergeý ızolátorynda Samat Omarov esimdi azamat qaıtys bolǵan. Sot medısınalyq saraptamasynyń nátıjesinde, onyń júrek talmasynan kóz jumǵany anyqtaldy. Marqumnyń týystary onyń ólimine quqyq qorǵaý organdaryn kinálady. Ákimshilik quqyqbuzýshylyq úshin ustalǵan S. Omarovtyń denesinde eshqandaı soqqy izderi joq.

2015 jyly Jaslan Arǵymbaev «urlyq jasady» degen aıyppen qamaýǵa alynady. Tergeýdiń birinshi kúninen bastap Arǵymbaev polısıa qyzmetkerlerinen qorlyq kórgenin aıtqan. Sot prosesine úsh kún qalǵanda 164\1 túzetý mekemesiniń tergeý abaqtysynda Arǵymbaevtyń óli denesi tabyldy. Abaqty ákimshiligi «aıyptalýshy ózine qol jumsady» dep sanaıdy. Al Jaslannyń anasy «ulymdy polısıa qyzmetkerleri qatty azaptaǵan» deıdi. Arǵymbaevtyń ólimine baılanysty túrme qyzmetkerleriniń ústinen birneshe qylmystyq is qozǵaldy, biraq onyń eshbiri sotqa jetpegen.

2016 jyldyń sáýirinde Qarabalyq aýdandyq ishki ister basqarmasy qyzmetkerleri 20 jastaǵy Doroshenko Lúbovtiń úıine kelip, polısıa bólimshesine barýdy suraǵan. Olar áıeldi balaǵattap, dóreki túrde urlyq jasaǵanyn moıyndaýdy talap etken. Leıtenant N. Sársembaev qoıylǵan suraqtarǵa jaýap bermese, saýsaqtaryn kesip otyratynyn aıtyp qorqytqan. Lúbov polısıa qyzmetkerleriniń suraqtaryna jaýap berýden bas tartady. Sol kezde Sársembaev áıeldi edenge jyǵyp salyp tepkilegen. Osy oqıǵadan keıin polıseıler zań aldynda jaýap berdi. Sot sheshimi boıynsha, N. Sársembaev pen A. Tólegenov aıypty dep tabylyp, 3,5 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy.

2016 jyly túrmede jazasyn ótep jatqan Natalá Slekıshına esimdi áıel ózin polısıa qyzmetkerleri zorlaǵanyn aıtyp shaǵymdanǵan. Alaıda kúdiktiler óz kinásin moıyndamaıdy. Slekıshına túrmede bosanǵannan keıin, DNQ saraptamalary nátıjesinde, balanyń ákesi túrme qaraýshysy Rýslan Hakımov ekeni málim boldy. Osydan soń Hakımov toǵyz jylǵa sottaldy.

2016 jyly Qostanaı qalasyndaǵy tergeý ızolátorynda 35 jastaǵy Evgenıı Týgýlev kóz jumdy. Sot medısınalyq saraptama qujattarynda marqumnyń basynan soqqy alǵany jazylǵan. Evgenıı Týgýlevtiń ólimine qatysty qylmystyq is bir ashylyp, bir jabylyp, aqyr aıaǵynda marqumnyń týystaryna onyń trombysy úzilip ketkendikten qaıtys bolǵany habarlandy.

Áleýmettik jeliniń áleýeti

Keıde polısıa qyzmetkerleriniń bassyzdyǵy áleýmettik jelige shyǵyp ketedi. Mysaly, myna vıdeolardy halyq qatty talqylap, tártip saqshylaryn qatań aıyptady.

Bul – 2017 jyly 15 naýryzda Astanada bolǵan jaǵdaı. 29 jastaǵy Nıkolaı Krıvenkony polısıa ókilderi men áleýmettik qalypqa keltirý qyzmetkerleri soqqyǵa jyǵyp, óltirip tynǵan.

Polısıa óz laýazymyn asyra paıdalanyp, tórt er adammen tóbeles uıymdastyrǵan.

Árıne, kózge badyraıyp kórinip turǵan qylmysty quzyrly oryndar da eleýsiz qaldyra almaıdy. Kóp jaǵdaıda kináliler sottalyp, jaýapqa tartylyp jatady.

Jalpy áleýmettik jelilerdi QR Prokýratýrasy baqylap otyra ma?

«Prokýratýra organdary áleýmettik jeliderde zańdylyqtyń buzylýy, sondaı-aq quqyqbuzýshylyq oryn alǵan jaǵdaılardy anyqtaǵanda tıisti shara qabyldaıdy nemese qujattardy ýákiletti organdarǵa joldaıdy, - deıdi QR Prokýratýrasy «Qamshy» portalyna bergen jaýabynda.

Qylmystyq proses sandyq júıege ótedi

QR Prokýratýrasy bergen málimetke júginsek, 2017 laýazymyn asyra paıdalanǵany úshin quqyq qorǵaý organdarynyń 63 qyzmetkeri qylmystyq jaýapkershilikke tartylyp, isteri sotqa joldanǵan.

Qazaqstanda arnaýly mekemelerde ustalatyn adamdardyń jaǵdaıyn, quqyqtary men zańdy múddelerin qorǵaýǵa kómektesetin Qoǵamdyq baqylaý komısıasy jumys isteıdi. Qamaýdaǵy azamattarǵa qatysty qandaı da bir azaptaý, qınaý týraly derekterdi eń birinshi osy uıym anyqtaıdy.

Bas prokýratýra 2018 jyldan bastap qylmystyq prosesti sıfrlaýdy josparlap otyr. Iaǵnı árbir iske qatysty tergeý barysy, sotta qaralýy, jazanyń oryndalýy túgel sandyq júıege ótedi. Sonyń arqasynda eshqandaı qylmystyq is qaǵaz sıaqty joǵalyp ketpeıdi. Barlyǵy alaqandaǵydaı anyq kórinedi.