Ekologıa - birinshi orynda turǵan ǵalamdyq másele. Zamannyń tehnıkalyq jaǵynan ilgeri damýy jaqsy-aq, alaıda zaman qanshalyqty damysa, ekologıa da sonshalyqty qurtylýda. Munyń artynda úlken apattar turǵany da barshamyzǵa málim.
Búginde kúndelikti ómirde qoldanyp júrgen zattarymyzdyń basym kópshiligi plasık zattardan jasalady. Onyń qanshalyqty zıan ekenin bilse de, kóptegen adamdar demalýǵa barǵan jerlerinde kez kelgen jerge tastap ketýde. Kóptegen araldar men jaǵajaılardy qazirgi tańda plasık qoqystar basyp qalǵan.
Bıyl Balı aralynda plasıkalyq paketterge tolyqtaı tyıym salmaq. Mundaı sheshimdi qabyldaýǵa eki boıjetkenniń yqpaly zor boldy. Melatı jáne Izabel Vıısen esimdi apaly-sińliler Bye Bye Plastic Bags kampanıasyn bastaǵanda nebári 10 jáne 12 jasta bolǵan. Olar ózderi turyp jatqan araldy lastaýǵa qarsy turdy, ózderine jurttyń nazaryn aýdartý úshin, tipti, ashtyq ta jarıalaǵan.
Indonezıada ádemdegi plasıkalyq qaldyqtardyń eń kóp bóligi óndiriledi. Bir ǵana Balı araly 680 tekshe metr qoqys shyǵarady: kólemi boıynsha 14-qabatty mekememen teń. Onyń tek 5 paıyzy ǵana qaıta óńdeledi. Qoldanylǵan plasıkalyq zattardyń basym kópshiligi muhıtqa tastalyp, jańbyrly nemese jeldi kúnderi qoqys jaǵajaıǵa shyǵyp qalady. Balı jáne 17 myńnan astam ındonezıalyq araldar plasıkalyq zattarmen kómkerilip qalyp jatady.
Melatı men Izabel Vıısen Balı aralynda týyp ósken Ózderiniń súıikti aralynyń qoqyspen kómilip jatqanyna shydamaǵan apaly-sińliler 2013 jyly ótken álemdik kóshbasshylar týraly sabaǵynan keıin ózderinen: «Ózimizdiń aral úshin dál qazir ne isteı alamyz?» dep suraq qoıyp, qoqys máselesine nazar aýdara bastaıdy. Osylaı Bye Bye Plastic Bags ıdeıasy týyndaıdy.
Olardyń alǵashqy qadamy – plasık zattarǵa tyıym salý týraly gýbernatorǵa jazylǵan petısıa boldy. Olar 100 myńnan astam adamnyń qolyn qoıdyrǵanmen, gýbernator ol qyzdardyń aıtqan máselesine qulaq aspaı, petısıany qaramaǵan. «Qoqys – ol ádettegi jaǵdaı» dep jaýap bergen. Sol kezde apaly-sińliler olardyń sózine qulaq aspaıynsha tamaq jemeıtinderin aıtyp, ashtyq jarıalaǵan. Plasık zattarǵa tyıym salýdyń asa qajet ekendigine ata-anasyn, muǵalimderin, dostaryn jáne týystaryn kóndirip, tań atqannan kesh batqanǵa deıin nár tatpaı, áleýmettik jelide qaıta-qaıta osy máseleni kóterip jazyp otyrdy. Bir táýlikten keıin eki qyzdy mektepten polısıa qyzmetkerleri alyp ketip, gýbernatordyń ofısyna kelgen. Gýbernator apaly-sińlilerge óz alǵysyn jetkizip, 2018 jyly Balı aralynda plasık zattarǵa tolyǵymen tyıym salý jónindegi resmı qujatqa qol qoıǵan.
Qyzdar, árıne, tek petısıamen shektelip qana qoıǵan joq. Olar ózderiniń jaqtastaryn jınap, jaǵajaıdy tazartý jumystaryn bastap ketken. Keıinnen 12 myń adamnan quralǵan volonterler jaǵajaıdaǵy qoqystardy jınaýǵa kirisip, úlken nátıjege qol jetkizdi.
Bul eki qyzdyń qaısarlyǵy men oqıǵasy búkil jurtshylyqqa úlgi bolarlyqtaı ekeni sózsiz. Bizdiń elimizde de tazalyq jaǵynan sońǵy oryndarda turatyn qalalardyń ekologıalyq jaǵdaıy kimdi de bolsyn alańdatýy tıis. 1000 jyldyq tarıhy bar, kópshiliktiń súıikti qalasyna aınalǵan Almaty da ekologıalyq jaǵdaıy nashar qalalardyń kóshin bastap tur. Aýa sapasynyń nasharlyǵymen qatar qaladaǵy qoqys máselesi órship tur. Munyń sheshimi joq dep qol qýsyryp otyrýǵa da bolmas.
10-12 jastaǵy qyzdardyń qolynan kelgen nárse bizdiń de qolymyzdan keleri anyq. Sol sebepti, árkim tazalyqty ózinen bastap, qolyna qolǵap kıip qoqysty jınamasa da, aınalasyn lastamaı júrse eken deımiz!
