Keıde oılaımyn: «Osy bizdiń atqaminerlerge bireýler tasadan «Teristeý» sabaqtaryn ótkizedi-aý», dep...
Sebebi, kóbiniń sózi men isi – teristeýge tunyp turady. Mysaldar kerek pe, marhabat: «Qytaılar qazaqtardy qanap-qınap jatyr!» – dep, halyq shyryldasa, bıligimiz Almatydan Qytaı mektebin ashady...
Áıtpese, jurtymyz: «Reseı zymyrandary Baıqońyrdan qateliktermen ushyrylyp, zıandy qospalar qazaq dalasyn ýlaýda!» – dep, attan salsa, ókimetimiz taǵy da basqa óńirlerden orystarǵa jerlerin jalǵa usynady...
2016 jyly Reseıdiń Premer-mınıstr Dmıtrıı Medvedev halyqty shekara mańyndaǵy aımaqtarǵa qonystandyrý týraly arnaıy qaýly qabyldap: «Reseıde qaraýsyz qalǵan birde-bir eldimeken bolmaýy tıis. Kórshiles Qazaqstannan keletin orystar shekara boıyndaǵy aýyldarǵa qonystanady» – dese, kúni keshe bizdiń Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Madına Ábilqasymova: «Soltústik Qazaqstan oblysy – tym úlken. Árqaısynda 50-den asa turǵyny bar 100-den astam eldimeken bar. Sol shaǵyn eldi-mekenderdi iri aýyldarǵa qosý arqyly búdjettik shyǵyndardy únemdeýge bolady» – dep málimdep, bul oblysta «bolashaǵy joq» 40-qa jýyq aýyldardyń joıylatyndyǵyn «qýana» jetkizdi.
Bul ne? Teristeý tálimi emes pe?..
Áıtpese, qudaıy qońsymyz ózbek aǵaıyndarda «bolashaǵy joq» degen aýyl túgili, mundaı uǵym da joq kórinedi. Menińshe, «bolashaǵy joq» degen tirkes – óte qaýipti ǵana emes, asa qate túsinik. Mysaly, «bolashaǵy joq» degendi – «úmiti úzilgen» nemese «óldi» degen uǵymdarmen almastyrýǵa bolady. Sonda biz óz jerimizdegi bir eldimekenniń bolashaǵyna óz qolymyzben balta shabýymyz kerek pe?..
Teristeý táliminiń tarlandary qazaqtyń batysy men shyǵysyn bylaı esep-qısapqa salypty: búgingi kúni Batys Qazaqstan oblysynda 52 aýyldyń, Shyǵys Qazaqstan oblysynda 69 aýyldyń «bolashaǵy joq», ıaǵnı, «úmiti úzilgen...»
Mundaı teristeý teorıasynyń esep-qısaby boıynsha, qazirgi tańda elimizdegi 7 myńǵa jýyq aýyldyń – 1500-iniń taǵdyry tálkekke túskeli tur...
«Abaı. kz» portalynyń tilshisi «Elimizdegi 1500 aýyl jer betinen máńgilikke joıylady» – dep shyndyqtyń shymyldyǵyn jyrtyp jiberipti...
Negizi, «bolashaǵy joqtyń» tasasynda ókimettiń saýatsyz saıasaty men janyashymastyq qareketi tyǵylyp otyr. Qazaq jastarynyń kindik qany tamǵan ystyq aýylynyn jappaı amalsyz qonys aýdarýynyń basty sebebi – jumyssyzdyq.
Qazaq bıliginiń áralýan baǵdarlamalardy qaǵaz júzinde burqyrata qabyldap, qarjy-qarajatty ózen sýyndaı aǵyzǵany – saıyn dalaǵa saǵym salyp, qumǵa sińip, joq boldy...
Qazaq aýyldarynyń ál-aýqatyn arttyrýdy bylaı qoıǵanda, áli kúnge deıin keıbir aýyldarda jóndi jaryq, aýyz sý, tegis jol joq.
Aýyl jabylyp, el kóshkenimen, ata-babamyzdyń asyl murasy – týǵan jerimiz qalyp barady. Ony qaıtemiz: «bolashaǵy joq» dep bireýge bere salamyz ba?..
Eldiń de, jerdiń de bolashaǵy – jastar. Jastar bar jerde «bolashaǵy joq» dep aıtýǵa bolmaıdy. Demek, aýyldyń bolashaǵy baıandy bolýy úshin – jastardyń aýylda laıyqty ómir súrip, urpaq ósirýine, eldiń kúngeıli keleshegine qyzmet etýine jaǵdaı jasaýymyz kerek.
Madına Ábilqasymova hanym qıratyp-joıýdyń óte ońaı ekendigin, al, jasap-jańartýdyń meılinshe qıyn bolatyndyǵyn túsinse kerek. «Aýyrdyń – ústimen, jeńildiń – astymen júrý» – árkimniń-aq qolynan keledi...
Qajymuqan Ǵabdolla