Dúnıejúzinde ekonomıkasy myǵym  jáne tabıǵı baılyǵy men adam kapıtaly, jalpy jyldyq tabystyń jan basyna shaqqandaǵy mólsherin, sondaı-aq ulttyq valútanyń satyp alý múmkinshiligin  esepteı kele "Qamshy" portaly  álem elderi ishinen sýyrylyp dara shyqqan, eń baı 10 memlekettiń tizimin nazarlaryńyzǵa usynady.

1. Katar. Nátıjesinde álemniń eń baı ómir súretin memleketi - Katar memleketi bolyp shyqqan. 1,7 mln. ǵana halqy bar Parsy shyǵanaǵynda ornalasqan bul memleket 2015 jyldyń alǵashqy jartysynda turaqty jáne eń kóp mólsherde tabıǵy munaıdy óndiretin elderdiń qatarynan tabylyp otyr. Ońtústik-batys Azıada ornalasqan Katar astanasy Dohada jumyssyzdyq ataýymen joq dep tanylǵan. Katar tabıǵı gaz qory jóninen dúnejúzinde 3-orynda tursa, tabıǵı gaz eksportynan 6- oryndy ıelenedi. Munda JİÓ jan basyna shaqqandaǵy jyldyq mólsheri - 88 222 dollardy quraıdy.

2. Lúksenbýrg. Syrt kózge terıtorıasy kishkene ǵana qala-memleket bolyp kórinýi múmkin. Alaıda mundaǵy JİÓ jan basyna shaqqandaǵy mólsheri - 87 541 dollar. Osyndaı kórsetkishpen Lúksenberg reıtıńte ekinshi satyǵa jaıǵasqan.

3. Álem elderi ishinde tek ekonomıkalyq jaǵynan emes, sondaı-aq, bilim-ǵylym salasynda da qarqyndy damyp kele jatqan Sıngapýr eń baı memleketter arasynda úshinshi orynǵa jaıǵasqan. Sıngapýr halqynyń jalpy ishki ónimin jan basyna shaqqanda, bir jylda ár sıngapýrlyq turǵyn - 56 498 dollar tabys tabady eken.

4. Álemdegi asa iri munaı resýrstaryn ıemdenip otyrǵan taǵy bir memleket - Norvegıa. Norvegıalyqtardyń jyldyq tabysy - 51 959 dollar. Osyndaı kórsetkishpen olar reıtıńte tórtinshi orynda tur.

5. Álemniń eń baı memleketteri arasynda úzdik bestikti Brýneı túıindeıdi. Norvegıamen salystyrǵanda Brýneılikter de ózderiniń asa iri munaı jáne gaz qorlarymen maqtana alady. Tipti, munda memlekettiń JİÓ-niń 90 paıyzy ken oryndarynyń esebine tıesili.

6. BAÁ (Birikken Arab ámirlikteri) - 1950 jyldardyń bas kezeńinde BAÁ qarjy daǵdarysynan qatty álsiregen, ekonomıkasy turaqsyz, halqy kedeı elderdiń qatarynda bolǵan. Alaıda, BAÁ geoterrıtorıasynan asa iri munaı qoryn tapqan soń, bári ózgergen. Búginde BAÁ álemniń eń baı 10 memleketiniń qatarynan tabylyp otyr. Munda JİÓ jan basyna shaqqandaǵy jyldyq tabys mólsheri - 47 694 dollardy quraıdy.

7. Dúnıejúzinde alpaýyt sanalatyn AQSH reıtıńtiń jetinshi satysynan biraq shyqty. Ekonomıkalyq, áskerı, eńbek kapıtaly jóninen AQSH álemdi ózine moıyndatqan memleket. Munda jyldyq tabys mólsheri - 46 874 dollar.

8. Sońǵy jyldarda Gonkong qarqyndy damyp kele jatqan úzdik segizdik qatarynan tabylp júr. Munda tıimdi ekonomıkalyq saıasat, arzan salyq reformasy erkin saýda-sattyqqa jol ashqan. Bul álemniń túkpir-túkpirinen ınvestorlar tartý úshin de tıimdi. Sondyqtan, Gonkong kóbine týrısik qala sanalap ketken. Dese de, mundaǵy jyldyq tabys mólsheri - 44 996 dollardy quraıdy.

9. Reıtıńtiń toǵyzynshy ornyna Shveısarıa memleketi jaıǵasqan. Sebebi, Shveısarıa tek shokalad jáne áıgili saǵattarymen ǵana emes, ózderiniń blimdilik koefısentteri arqyly da álem elderinen oq boıy ozyq shyǵýda. Munda turǵyndardyń 98 paıyzy joǵary bilimdi jáne Shveısarıada bank sektory myqty damyǵan.

10. Nıderlandy - tek tabıǵı baılyqtarǵa ǵana baı memleket emes. Sondaı-aq, ol geosaıası, terıtorıalyq mańyzdy aımaqta ornalasqan. Eýropaǵa ótetin barlyq joldar Nıderlandy arqyly ótedi. Nátejıesinde Nıderlandylyqtardyń jyldyq tabysy - 42 918 dollardy qurap otyr. Bul onynshy oryn úshin jaman kórsetkish emes.

Al Qazaqstan Respýblıkasy JİÓ  jan basyna shaqqandaǵy jyldyq kórsetkishi jóninen álemniń 144 memleketiniń ishinde 50-orynǵa turaqtaǵan. Resmı derekterde qazaqstandyqtardyń jyldyq tabysy 14 000 dollardy quraıdy dep kórsetilgen.

Nurzat Toǵjan