Qytaılar osylaı dep álemge dabyl qaǵypty. Aspanasty eliniń Demografıalyq ınstıtýtynyń málimdeýinshe, 1965 jyly Qytaıda 1 mıllıard 248 mıllıon halyq bolsa, qazirgi sany 1 mıllıard 172 mıllıon ǵana eken. Osylaısha, halqynyń 100 mıllıonǵa azaıyp ketkenin jer betinen joǵalyp ketýimiz múmkin dep oıbaılap, shashyn julyp jatyr.
Qudaı-aý, bar-joǵy 18 mıllıon halqy bar Qazaqstannyń shyqpaǵan jany eken de. Biz Shymkent turǵyndary bir mıllıonǵa jetip, megopolıs boldy dep dýyldap júrmiz. Al Qytaıdaǵy shaǵyn-shaǵyn qalalarda eń kemi 5 mıllıon halyqtan turady eken.
Qytaı ekonomıkasynyń ósýi bir jaǵynan jumys qolynyń kóptigine de tikeleı baılanysty. Sol jumys qolynyń kóbisi shet elderge attandyrylǵan. Olar endi qaıtadan óz eline barǵysy kelmeıdi. Onyń ústine Qytaı saıasaty da bul máseleni qoldaıdy: álemdi jaýlaý úshin olardyń ózge memleketterde ósip-órkendeı bergeni tıimdi.
Qytaı HH ǵasyrdy 400 mıllıondyq halyq sanymen attaǵan eken. Odan bergi bir ǵasyrda qansha esege óskenin kórip otyrsyz. 1949 jyldan keıin bılik basyna kelgen Mao Szedýn «Kóp halyq – kúshti el» degen uran kótergen. Sol eken, qytaılar ıtshe kúshiktegen. Mao sol kezde baryp qateleskenin túsingen. Sonsha halyqty iship-jemmen toıyndyrý jaǵyn oılamaǵan eken de.
Maonyń ornyna kelgen Den Sáopın «bir otbasyǵa – bir bala» zańyn engizgen. Sodan qytaılar qyz týsa sharana kezinde óltirip, tek ul týsa ǵana bireýin qaldyryp otyrýǵa májbúr bolǵan. Sol sebepti Qytaıda erkekter sany esepsiz ósip ketip, bir áıelge birneshe erkekten keledi. Onyń ústine bul jaǵdaı halyqtyń qartaıýyna ákelip soqqan, sondyqtan qytaılar 2016 jyly «bir otbasyǵa – bir bala» zańyn toqtatýǵa májbúr boldy. Odan beri úsh jyl ótse de demografıalyq dúmpý baıqalmaǵan. Sóıtse, erkek sany esepsiz kóp bolǵandyqtan, qytaı qyzdary baıǵa tıe almaı qalam dep qoryqpaıdy eken de, jastary otyz besten asqansha bulǵańdap júre beredi eken. Otyz beske deıin erkin júrip qalǵan qytaılyqtardyń kóbisi ary qaraı bala týýdyń ózin kúsh kórip, odan da bóten sábıdi asyrap alǵandy qup kóretin bolypty. Mine, másele qaıda jatyr? Qytaılardyń jer betinen joǵalyp ketemiz dep dabyl qaǵyp jatýy da sondyqtan!
...Al biz jıyrma mıllıonǵa qalaı jetemiz dep jaǵymyzdy taıanyp áli otyrmyz.
