Mı – tapshy organ. Neıroǵalymdar álem halqynyń 15 paıyzynan astamyn alańdatatyn aýrýlardy zertteý úshin mı ulpasynyń kez kelgen túrin qajet etedi. Tısh Eveldi mysalǵa alaıyq. 2015 jyly onyń ákesi Levı demensıa aýrýynan kóz jumǵannan keıin Eveldiń otbasy marqumnyń mıyn zertteýge ruqsatyn beredi. Olar munyń uzaq ýaqyt alatynyn bilse de, kelisedi. Bul tájirıbe Eveldiń donorlardyń tirkelýin jeńildetý úshin «Mı donory» jobasyn qolǵa alýyna túrtki boldy. Bul jobaǵa eki jyldyń ishinde 2000-nan astam adam tirkelgen.
MEDISINA
Mıdy berý týraly alypqashpa áńgimeni joqqa shyǵarý. Jelide braindonorproject.org paraqshasymen ashylǵan Tısh Eveldiń uıymy qaıtys bolǵan adamnyń mıyn zertteýge berý prosesin jeńildetýdi kózdeıdi. Uıym, sondaı-aq bul taqyrypqa qatysty túsinispeýshilikti seıiltedi. Sizdiń bilýińiz kerek jaıttar mynadaı:
AǴZA DONORY
Eger sizdiń júrgizýshi kýáligińizde «aǵza donory» dep jazylǵan bolsa, quttyqtaımyz, sebebi siz qaıyrymdylyqpen aınalysyp jatyrsyz. Oǵan, árıne, barlyq aǵzańyz kirmeıdi. Sizdiń júregińiz, keýde qýysyńyz ben uıqy bezińiz joly bolǵan jandarǵa barady, biraq mıyńyz, siz arnaıy kelisim bermegen bolsańyz, ózińizde qalady.
SAÝ MI
Donorlyq etip, mıyńyzdy bergen sáttegi onyń qandaı kúıde bolary belgisiz. Alaıda, shyndyǵy sol, ol tek keı jaǵdaılarda jáne ınfeksıalyq aýrýlar bar bolsa ǵana zertteýge jaraıdy. Ǵylymǵa ártúrli mı kerek, óıtkeni zertteý úrdisiniń basty tusy – aýrýlar men saý aǵzalardy salystyrý.
ASHYQ TABYT
Siz mıdy alyp tastaý túrińizdi jaǵymsyz etedi dep qorqatyn shyǵarsyz. Eshqashan olaı bolmaıdy. «Mı bas súıektiń artqy bóligin tilik jasaý arqyly alynatyndyqtan bastyń pishinin ózgertpeıdi», – deıdi Evel.
SHYǴYNDAR
Eger siz mıyńyzdy AQSH-taǵy Ulttyq densaýlyq saqtaý ınstıtýttarynyń alty mı bankiniń birine beretin bolsańyz, otbasyńyz mıdy alyp-bergenge jáne saqtaǵanǵa eshteńe tólemeıdi.
ÝAQYT
"Mıyńyzdy ǵylymnyń damýyna arnaımyn" dep sheshseńiz, patologtar 24 saǵattyń ishinde mıyńyzdy shyǵaryp alýy kerek. Olar mıdyń ulpasyn da tez arada alǵandy jón kóredi. Sondyqtan otbasyńyzǵa tańdaýyńyz jaıly jáne onyń qalaı júzege asyrylǵanyn qalaıtynyńyzdy aıtyp ketińiz.
Myna 101 jastaǵy donor qarıanyń mıy óz qatarlastarynan úlkenirek. Ol sońǵy demi shyqqansha zeıinin joǵaltpaǵan desedi.
Lorı Kýsbert
Usynǵan: Gúlim Jaqan