4-tamyzda tústen keıin Nur-Sultanda Esil jaǵalaýynda astanalyq eki belsendi qaýipsizdik sertıfıkatyna baılanysty kezek-kezek jalǵyzbasty pıket ótkizdi dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi Azattyq saıtyna silteme jasap.  

Birinshi bolyp plakatyn jaıǵan belsendi Bella Orynbetova "memleket qaýipsizdik sertıfıkaty arqyly azamattardyń jeke ómirine aralasqysy keledi, másele tek sóz bostandyǵy ǵana emes, qarjylyq qaýipsizdik, derekterdiń qoldy bolmaýy sıaqty túrli salalarǵa da áseri bar" dedi

"Onsyz da BAQ-ta senzýra bar. Endi azamattyq jýrnalısıka retinde damyp kele jatqan áleýmettik jelidegi belsendilikti de shektegisi keledi. Keshe Nur-Sultanda áleýmettik jelilerge VPN-syz kire almadyq. Tipti Google-dyń ózin paıdalaný múmkindiginen aıryldyq. Biz memlekettiń adamdardyń jeke ómirine aralasýyna, jeke keńistigine qol suǵýyna qarsymyz", - dedi Bella Orynbetova.

Ol buǵan deıin qaýipsizdik sertıfıkatyna baılanysty Nur-Sultanda mıtıń ótkizý týraly ákimdikke ótinish bergen, biraq jergilikti bılik ruqsat bermegen.

"Ilon Mask qutqaryńyz" degen jazýy bar plakat ustaǵan Bella Orynbetova qazaqstandyqtarda amerıkalyq kásipkerdiń "erkin ınternetpen qamtamasyz etý" týraly málimdemesinen úmit kútýden basqa amal qalmaǵan shyǵar dep topshylaıdy.

Belladan soń qolyna "Sertıfıkat - jeke keńistigime qolý suǵý" dep jazylǵan plakat ustaǵan Muratbek Kárim esimdi azamat pıket ótkizdi. Ol óziniń grafıka dızaınymen shuǵyldanatynyn aıtyp, qaýipsizdik sertıfıkaty jumysyna kedergi keltirip otyrǵanyn jetkizdi.

"Qaýipsizdik sertıfıkaty mindetti emes deıdi. Biraq is júzinde sony ornatýǵa májbúrlep jatyr. Áleýmettik jelilerge kire almaı júrgenimizge eki kún boldy. Biraq eshkim úndemeıdi. Menińshe, árbir adam bul máselege beıjaı qaramaýy tıis. Bul ázirge Nur-Sultan qalasynda testen ótip jatyr. Aldaǵy ýaqytta búkil respýblıkaǵa taraıdy. Sondyqtan bul respýblıkadaǵy árbir azamatqa qatysty. Qaýipsizdik sertıfıkaty BUU-nyń ınternet bostandyǵy týraly rezolúsıasyna qaıshy. Mundaı nárse ózin demokratıaly el dep sanaıtyn memleketterde joq. Tek Túrkimenstan, Soltústik Koreıa sıaqty elderde bolmasa", - dedi Muratbek Kárimov.

Keıinnen bul aksıaǵa almatylyq belsendi Orazaı Qydyrbaev ta qosyldy. Facebook-taǵy paraqshasyna ol mynadaı sýret jarıalap qoıdy.

Bıyl shildeniń ortasynan beri qazaqstandyqtar uıaly baılanys operatorlarynan "ınternetke kirý máselesi týyndamas úshin" arnaıy qaýipsizdik sertıfıkatyn ornatýdy usynǵan habarlama ala bastaǵan.

Sertıfıkattyń resmı ataýy - QazNet Trust Network. Operatorlar muny "kıber shabýyldy aldyn alý sharasy" dep ataıdy.

Bılik "sertıfıkattyń kıbershabýyl men teris kontentten qorǵaıtynyn, ony ornatý týraly túpkilikti sheshimdi ár azamat ózi qabyldaıtynyn" aıtýmen keledi. Biraq QazNet sertıfıkatynan bas tartqandar kóptegen áleýmettik jeli men poshta júıesine kire almaǵanyn aıtyp shaǵymdanǵan.

Bıliktiń sertıfıkatty jappaı engizý talpynysynan keıin Nur-Sultan jergilikti jáne halyqaralyq uıymdar men belsendilerdiń synyna qaldy.

Qazaqstandyq quqyq qorǵaýshylar men belsendiler sertıfıkattan ornatqan soń "bılik senzýrany kúsheıtedi" dep qaýiptenedi. Olar "bılik osy sertıfıkat arqyly árkimniń jeke aqparatyn baqylap otyrǵysy keledi" dep topshylaıdy. Keıbir belsendiler bılik bastamasyna narazylyq bildirip, astanada jalǵyz adamdyq aksıa ótkizgen.

Halyqaralyq uıymdar men basylymdar da Qazaqstan bıligin synǵa aldy. "Jýrnalıserdi qorǵaý komıteti" halyqaralyq jýrnalıserdi qorǵaý uıymy sertıfıkat ornatý usynysyn "azamattardy baqylaýda ustaý múmkindigin kúsheıtýge talpynysy" sıaqty kórinetinin aıtady. Komıtet jarıalaǵan blogavtory Madlın Erp Nur-Sultannyń vebtrafıkti qadaǵalaý áreketin "senzýra men ańdýdyń jańa bir túri" dep ataǵan.

Freedom House halyqaralyq quqyq qorǵaý uıymynyń álemdegi ınternet erkindiginiń deńgeıi týraly esebinde Qazaqstan 2018 jyly 65 eldiń ishinde 46-orynda turǵan. Freedom House Qazaqstandy "áleýmettik jeliler men komýnıkasıalyq platformalardy jıi buǵattaıtyn" elder qataryna jatqyzady.