Jaqynda Qazaqstannyń birinshi raketshisi Zarına Dıas (Dıas) «Sovetskıı sport» basylymyna suhbat bergen bolatyn. Onda tanymal tenısshi «qazaq tilinde múlde sóılemeıtinin» aıtqan. Bul týraly «Qamshy» portaly habarlaıdy. -Meniń atamnyń aty Dıas, sondyqtan meniń tegim de solaı jazylady. Aıtpaqsha, «ıa» áribi arqyly jazylady. Men eshqandaı ıspandyq emespin. Almatyda týyp, 6 jasymda otbasymyzben Chehıaǵa kóship ketkenbiz. Sol jaqta tenıske qyzyǵýshylyq tanytyp, qolyma alǵash raketka ustadym. Jetistikke jete bastaǵanda, meni Chehıa ulttyq quramasyna shaqyrdy. Alaıda bas tarttym. Keı kezderi demeýshi tappaı, qarjylyq tapshylyq kórgen kezderimde, shynymen de azamattyq aýystyrý týraly oılanǵan bolatynmyn. Al mine, sál bıikke kóterilip edim, QR Tenıs federasıasy nazar aýdaryp, meniń jarystardaǵy shyǵynymdy kóterip beretin boldy. Biraq, bul da uzaqqa sozylmady. 2012 jyldan bastap federasıa qoldaýyn toqtatty. Meniń barlyq shyǵynymdy ata-anam kóterip kelgen, áli de solaı. Sondyqtan, men federasıa týrnırlerine kelýdi toqtattym. Bizdiń sheneýnikter bir tenısshini ósirip, jetistikke jetkenin kútkennen góri, shetelden daıyn juldyzdy satyp alǵandy ońaı kóredi. Menimen de solaı bolǵan,-deıdi álemniń 34-tennısshisi Zarına Dıas. Aıtpaqshy, Zarına qyzdyń suhbatyn oqyp, et júregimiz ezile bastaǵany sol-aq eken, «sovettik sporttaǵy» suhbattyń aýany ózgerip sala bermesi bar ma? Ne deımiz endi, synaımyz ba? Álde 2011 jylǵa deıin Chehıada turyp kelgen ǵoı, dep túsinistik tanytyp, shydaımyz ba? Zarınanyń Chehıadan jetektep kelgen bapkeri Pert Pavlo búıdepti: «Qazaqstandaǵy barlyq tenısshiler sekildi (Iaroslava Shevedova, Galına Voskoboeva, Iýlıa Pýtınseva t.b.) Zarına da qazaq tilinde múlde sóılemeıdi. Alǵash Qazaqstanǵa kelgenimizde, dúkennen taýar alar kezde alatyn taýardy saýsaqpen kórsetip ázer saýda jasaıtynbyz. Keıinnen orys tilin úırenip aldyq. Bizge sol ońaı, qazaq tili emes qoı endi»,-dep kúlgen-mys. Zarınanyń ózi de jergilikti qazaq qyzy bola tura, memlekettik tildi bilmeıtindigin ar sanamaıdy eken. «Biz úıde orys tilinde sóılesemiz, qosymsha Cheh tilin jaqsy meńgergenmin. Biraq qazaq tilin múlde bilmeımin»,-deıdi. Aıtpaqshy, ol endi Almatyda jattyqpaıtyn bolǵan. Dıastyń qazirgi jattyǵý orny- Qytaıdyń Gýandjý qalasy. Endi ol aldaǵy bir-eki jylda qytaı tilin de meńgerip alatyny sózsiz. Árıne, ózge tilge óńeshi kerilip turatyn kerimimiz, memlekettik tildi mensinsin be?! Iá, Zarına ǵana emes, Qazaqstanda turyp, osy eldiń nanyn jep, osy elde órken jaıyp, shalqyp-tasyp júrgen kóbiniń memlekettik tilge shorqaqtyǵy jasyryn emes. Qazaqstandaǵy memleketti qurýshy ulttyń tiline arnaıy mártebe berý máselesi osy ýaqytqa deıin san márte qaýzalyp, jaýyr bolǵan taqyrypqa aınalǵany ótirik emes. Al endi, ózimizdiń ana tilimizdi óz órenderimiz ózgelerdiń aldynda mazaqqa aınaldyrǵany júrek syzdatary naq. Esterińizde bolsa, osyǵan deıin QR Premer-mınıstri Kárim Másimovten bastap, burynǵy TJM Vladımır Bojkolar ashyqtan-ashyq «Men qazaq tilinde sóılemeımin» degende ne derimizdi bilmep edik. Bulardyń qataryna Táńirbergen Berdiońǵarov degen shoýmennen bastap, Máskeý tórinde mańyrap júrgen Tımýr Bekmambetov, A-Stýdıo-lar taǵy bar. Bulardy qoıshy, shetelde júr, sol eldiń belgili qaǵıdattaryna baǵynýly. Al ózimizdiń shoý bıznestiń ókilderi de memlekettik tilge tıisinshe mán bermeıtinine ne dersiz? Mysaly, Dılnaz Ahmadıevnyń «Qazaq bolýdan qudaı saqtasyn» degenin oqyp jaǵamyzdy ustap edik, Maqpal kerim Isabekova da «men qazaqsha sóılemeımin» dep kerildi. Aý, Dılnazdy qoıshy, ózge ult. Saǵan ne joq, Maqpaljan. Atań QR Jazýshalyr odaǵynyń múshesi, aqyn Toqbaı Isabekov edi ǵoı. Já, bular da sál erterekte ǵoı. Al qazirgi estradada jarqyldap júrgen Álisher Karımovtyń esti sózi ózgelerge sabaq bolar ma edi ... «Qazaqsha taza, anyq sóılemesem de, sońǵy eki-úsh jylda dostarymmen tek memlekettik tilde sóılesemiz. 2005 jyly ózim týyp-ósken Taraz qalasynan Almatyǵa qonys aýdarǵanǵa deıin tek orys tilinde sóıleıtin edim. Qazir qazaq tilin tolyqtaı meńgerýge bar kúshimdi salyp júrmin. Men qazaqshany sán úshin sóılemeımin, ony qazaq halqyna degen qurmetim dep esepteımin» degen edi Álisher. Solaı dostar, sál jetistikke jetip, juldyz bola qalsańyz asa bir dandaısyp ketýdiń qajeti joq. Súp súıkimdi obzaryzyńdy jurtqa jaǵymsyz etip alarsyz. Aıtpaqshy, bizdegi memlekettik til týraly zańnyń álsizdigi ǵoı, osyndaı bátshaǵarlarǵa tildi qorlatyp qoıǵan. Siz memlekettik tildi bilýge mindettisiz! Ol sizdiń sorlylyǵyńyz emes, osy memleketke degen qurmetińiz bolmaq!..
Nurgeldi Ábdiǵanıuly