Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda qurylys salasy qarqyndy damyp keledi. Biraq biz qurylystyń qarqyndy júrgizilip jatqanyna bir sát nazar aýdaramyz da, ol qalaı jasalynýda? Ol jaǵyna mán bere bermeımiz.  Árıne, qurylystyń sapaly bolýy eń aldymen ony salyp jatqan qurylysshylardyń jaýapkershiligine baılanysty. Desek te, biz keshegi kúnge deıin Keńes Odaǵynan qalǵanqurylys standarty men normatıvtik erejeler boıynsha jumys istep keldik. Árıne, zaman ozyp, naryq jańaryp barady. Sondyqtan qurylys salasyna da basqa jańa kózqaraspen qaraý kerek. Eski júıe kelmeske etti. Osyǵan baılanysty elimizdiń Tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaev qurylys salasyn jańa standartqa kóshirý qajettiligin atap kórsetti. Elimizdiń strategıalyq qujaty esebinde bolǵan «100 naqty qadam. Ult jospary» bul jerde kóp nárseni aıqyndap berdi. Eń aldymen osy qujatqa sáıkes jańadan zańdar qabyldaý qajettiligi týdy. Bul óz kezeginde ózekti de edi. Óıtkeni eski zańmen ómir súrýge bolmaıdy. Naqty aıtqanda, kez kelgen nárseni bastaý úshin aldymen quqyqtyq negiz kerek. Al elimizde ekonomıka damyp, ál-aýqatymyz kóterilip, demografıalyq ósim artyp bara jatqan tusta aldymen adamǵa ne kerek? Baspa, turǵyn úı jáne basqa da áleýmettik nysandar. Al onyń barlyǵynyń da sapaly salynýy úshin birinshiden, eskirgen erejelerden qutylý qajet. Ult jospary osyny osyny naqty kórsetip berdi. Burynǵy eski normatıvtyń quqyqtyq aktilermen quralys salýǵa bolmaıtynyn ýaqyt dáleldedi. Atap aıtar bolsaq, 100 naqty qadam Ult josparynyń 49 – qadamy qurylys salasyna jańa roforma, jańa normatıvtik nusqaýlyqtar men erejeniń qajet ekendigin kórsetti. Sonymen, 100 naqty qadamnyń 49-qadamynda ne aıtylǵan?

Saýaldy tótesinin qoısaq, 49-qadam Qazaqstannyń qurylys salasyna ne beredi? «Keńestik kezeńnen beri qoldanylyp kele jatqan qurylystyń eskirgen formalary men erejeleriniń ornyna eýrokodtar júıesin engizý. Jańa normatıvterdi qabyldaý ınovasıalyq tehnologıalar men materıaldardy qoldanýǵa, qurylys qyzmeti naryǵyndaǵy qazaqstandyq mamandardyń básekege qabilettiligin arttyrýǵa, sonymen birge qurylys salasyndaǵy sheteldik qyzmet naryǵyna qazaqstandyq kompanıalardyń shyǵýyna múmkindik beredi», -delingen Ult josparynyń 49-qadamynda.

Al eskirgen erejelerdiń ornyna eýrokod júıesin engizý degen ne? Biz muny qalaı túsinemiz? «100 naqty qadam» Ult josparyna sáıkes eýrokodtar júıesi Qazaqstanda 2015 jyldyń shilde aıynan bastap engizile bastady. Bul qurylys salasyna qajetti normatıvtik jańa qujattar. Atap aıtar bolsaq, bul – qurylysty eýropalyq standarttarǵa engizý, ıaǵnı qarapaaıym tilmen aıtqanda, qurylysty jobalaý jumystarynan bastap, qandaı materıalmen salynatynyna deıingi aralyqty qamtıdy. Aqıqatyn aıtqanda, bári standartqa saı, sapaly salynýy qajet. Eýropalyq Odaqqa múshe elderdiń barlyǵy da osy júıe boıynsha jumys isteıdi. Qazaqstannyń eýrokod júıesine aýysyp jatqany beker emes. Árıne, qurylys salý nemese qandaı da bir nysandy nemese turǵyn úıdi salý úshin birneshe jyldar qajet. Al onyń tehnıkalyq negizdemesin alý úshin oǵan kóp ýaqyt ketedi. Endi eýrokod júıesi engizilse, oǵan sonshalyqty kóp merzim kete qoımaıdy. Árıne, qurylys úshin qashan da ýaqyt qundy. Óıtkeni kez kelgen nysandy ýaqytynda, merziminde bitirý degen bar.

100 naqty qadam Ult josparyna sáıkes, Qazaqstanda 2019 jyldyń sońyna deıin eýrokod júıesine kóshý tolyqqandy aıaqtalady. Al 2020 jyldan bastap búkil Qazaqstannyń qurylys salasy osy joba boıynsha jumys isteıtin bolady.

Árıne Qazaqstannyń qurylys salasyna eýrokod júıesin engizý birden júzege asa qoıǵan joq. Eń aldymen daıyndyq sharalaryna ýaqyt ketti. Alǵashqy kezeń 2010-2014 jyldar aralyǵyn qamtydy. Bul ýaqytty árıne daıyndyq kezeńi dep ataýǵa bolady. Al ekinshi kezeń 2015-2019 jyldar aralyǵynda júrdi. Bul kezeńde arnaýly  qujattar men nusqaýlyqtar ázirlendi.  Joǵary oqý oryndarynda arnaıy mamandar daıarlandy, tipti bilim alǵan mamandardyń ózderi eýrokod júıesiniń engizilýine baılanysty  qysqa merzimdik qaıta oqý kýrsynan ótti.  

Árıne, bul jerde myna bir máseleni eskergen jón. Eýrokod júıesin onyń standarttaryn tolyqqandy kóshirýge bolmaıdy. Árıne, qurylys nysandaryn salýda Qazaqstannyń óziniń klımattyq ereksheligi  bar. Sondyqtan kóp jaǵdaıda eýrokod júıesi Qazaqstannyń  jaǵdaıyna sáıkestendirildi.

Endeshe eýrokod júıesiniń qandaı artyqshylyǵy bar, eýrokod bizge ne beredi?

1. Qurylysqa qatysty talap, baqylaý qatańdanady.
2. Qurylystyń salyný sapasyna basa mán beriledi.
3. Qurylysty salý mádenıetine bul júıe tolyqqandy yqpal etetin bolady.
4. Endi merdigerler arzan materıaldar alýǵa umtylmaıdy. Nysandy sapaly materıalmen salady.
5. Jobalyq-smetalyq qujattardy daıyndaý ýaqtysynda beriledi.
6. Eýrokod júıesi qazaqstandyq mamandardyń básekege qabilettiligin arttyrady.
7. Qurylysta joǵary jańa ınovasıalyq tehnologıalar qoldanylady.
8. Qazaqstandyq qurylys fırmalary tipti sheteldiń naryǵyna shyǵýǵa múmkindik alady.
9. Jobalyq-smetalyq qujattardy daıyndaý jekemenshik naryqqa beriledi. Bul óz kezeginde jumystyń jedel júzege asýyna múmkindik beredi.
10. Nysandy tapsyrý kezinde ony paıdalanýǵa berý úshin endi merdigerler ruqsat alý úshin ondaǵan mekemelerge júgirmeıdi. Olardyń sany kúrt qysqardy.

Árıne, Qazaqstannyń normatıvtik qujattarynyń eýrostandartqa kóshirilýi quptaýǵa turarlyq is. Jalpy eýrokodtyń júıeniń 1975 jyly engizilgenin aıta keteıik. Jalpy qurylys salýda Eýropanyń da klımattyq erekshelikteri bar. Ár el ózderiniń yńǵaıyna qaraı normatıvtik qujattardy ıkemdegen. Biraq talap-ortaq. Ol –sapaly qurylys salý.

Árıne, qurylystyń ıaǵnı salynatyn nysannyń negizgi qańqasy turǵyzylǵanymen, onyń syrtyn árleý, syrlaý jumystary ýaqyt óte kele ózgere beredi. Bul –zańdylyq. Biraq eýrokod júıesine kóshkennen keıin qurylys normalary men onyń erejeleri qatań saqtalynady. Syrttan kelgen ınvestor eger elimizde úı nemese basqa nysandardy salatyn bolsa, osy ortaq normatıvtik erejeler men qabyldanǵan ortaq standarttyń negizinde jumysyn isteıdi jáne jalǵastyrady. Árıne, keńestik júıeden qalǵan qurylys standarty keshege deıin paıdalanyp keldi. Degenmen, eýrokodtyń artyqshylyǵy, ǵımarattar órtke tózimdi jáne berik, qurylystyń negizgi turǵyzylǵan qańqasy qaýipsiz. Eń bir artyqshylyǵy, eýropalyq standartarmen jumys isteıtin qurylys kompanıasy álemniń kez kelgen naryǵyna shyǵyp, qurylys jumystarymen aınalysa alady. Tipti daıyn ónimderin de saýdalaýǵa quqyly. Sondyqtan keler jyldan bastap, eýrokodtyq júıege kóshetin qazaqstandyq qurylys kompanıalary jurtshylyqqa qaýipsiz ári sapaly nysan men turǵyn úı salady degenge bek senimiz.