Bizdiń Kereký óńirinde kúni búginge deıin patshalyq-keńestik dáýirdi kóksep júrgen jerlesterimizdiń bar ekeni ras. Ondaı toptar tarapynan patshalyq Reseıdiń basqynshylyq joryqtaryn dáripteý, jerimizdiń birtutastyǵyna jáne tarıhı-quqyqtyq negizdiligine kúman keltirý, kúntizbemizge engizilgen, tipti engizilmegen keńestik merekelerdi keńes kezeńindegideı qurmetteý nemese saǵynysh sezimimen eske túsirý sıaqty áreketteri baıqalyp-aq turady.

Máselen, 1990 jyly patshashyl-keńesshil top Pavlodar qalasynyń negizi 1720 jyly áskerı bekinis retinde salynǵanyna 270 jyl tolýyn saltanatpen toılaý maqsatyn júzege asyrýdy kóksedi. Abyroı bolǵanda, Kerekýdiń zıalylary men qoǵam belsendileri bularǵa: «Qazaq jerin patsha áskerleriniń jaýlap alyp, bekinis salýyn nelikten toılaýymyz kerek?!» degen qarsy ýáj aıtyp, narazylyq bildirdi.

Bul kezde keńestik-partıalyq organdardyń áleýeti júrip turǵanymen, jergilikti bılik tarapynan ádil sheshim shyǵarylyp, tek «Qala kúni» atalyp ótildi. Sonda da patshashyl-keńesshil toptar osy áreketin árbir 5 jyl saıyn qaıtalap turýdan tanbady. Biraq áskerı bekinistiń 275, 280, 285, 290, 295 jyldyǵyn toılaý jónindegi usynystary da qabyldanǵan joq.

Táýelsiz orystildi basylymdar redaksıasy buǵan jaýap retinde «Pavlodar oblysynyń aýmaǵy qazaqtardyń tarıhı mekeni emes, Keńes úkimeti tusynda Qyrǵyz (Qazaq. A.Q.) avtonomıalyq respýblıkasynyń quramyna qosylyp ketken ejelgi orys jerleri» degen paıymdaýlaryn jarıalap, qoǵamdyq pikir qalyptastyrýdy kózdedi.

«Pavlodar geografıa úıi» qoǵamdyq birlestiginiń basshysy, jýrnalıs Aleksandr Vervekın bolsa, bul máselege basqa qyrynan keldi. Patsha áskerleriniń joryq joldaryn zerttegen ol 2016 jyly «Ertis jáne onyń bekinisteri» atty derekti fılm túsirdi. Sondaı-aq Ertistiń Kereký óńirinde 1716 jyly Iamyshev bekinisin turǵyzǵan jasaq basshysynyń «erligin» jurtshylyqqa dáripteý maqsatynda Reseıdiń Omby qalasynan «Býhgols joldarymen» atty ekspedısıany oblys aýmaǵyna shaqyrdy...

«Dostyq úıi» komýnaldyq memlekettik mekemesinde 2018 jyly ótkizilgen «Qarttar kúni» sharasynda aǵa býynnyń jas kezinde BLKJO múshesi bolǵany jáne bul uıymnyń qurylǵanyna 100 jyl tolǵany maqtanysh sezimimen aıtylyp, «Komsomolsy, dobrovolsy» áni shyrqaldy!..

Potanın atyndaǵy tarıhı-ólketaný mýzeıiniń ujymy qoldaryna qyzyl jalaýshalar ustap turyp chellendj ótkizdi!.. Sondaı-aq ótken jyly 7 mamyrda Estaı atyndaǵy mádenıet saraıynda uıymdastyrylǵan merekelik baǵdarlamada soǵys jyldaryndaǵy maıdan ánderi, patrıottyq ánder, tipti Aýǵan soǵysynyń ınternasıonalıs jaýyngerleri týraly ánder de shyrqaldy. Biraq sol 7 mamyr Otan qorǵaýshylar kúni ekenine qaramastan, Qazaqstan Qarýly kúshteri jaıynda birde-bir án shyrqalǵan joq!

Al jyl saıyn 9 mamyrdaǵy Jeńis merekesi kúni Keńes úkimeti kezeńine qaıta oralǵandaı kúı keshesiz! Pavlodar qalasy nemis fashıs áskerleriniń shabýylynan erlikpen qorǵanǵan Máskeý, Kýrsk, Stalıngrad sıaqty qaharman qalalardyń sanatyna jatpasa da, sondaǵyǵa uqsatyp parad, teatrlanǵan kórinister uıymdastyrylady jáne Reseı ıdeologtarynyń keıingi jyldary oılap tapqan jobasy «Máńgilik polk» sherýi de ótkiziledi.

Kóńilge eń aýyr tıetini, bul sharalarda soǵys kúltynyń dáriptelýi, QR Prezıdentiniń qaýlysymen bekitilgen qazaqstandyq kók tústi Jeńis taspasyn keýdesine taǵýshylardyń azdyǵy, kerisinshe alabajaq grıgorıı lentalaryn omyraýyna qadap, qyzyl týdy bastarynan asyra kóterýshilerdiń kóptigi! Bul rámizderdiń Ýkraınanyń Qyrym, Donessk, Lýgansk óńirlerinde separatızmniń belgisine aınalǵanyn bireýler bilmeıtin shyǵar, biraq sheneýnikter de bilmeıdi emes, biledi...

Bizdiń oıymyzsha, óz erkimen ıadrolyq qarýlardy synaýdan bas tartyp, atom polıgonyn japqan beıbitshil el Qazaqstanda Jeńis kúni merekesi basqa formatta ótkizilýi kerek. Eýroazıa men Amerıkadaǵy memleketter dál sol meıramdy Reseıdegiden basqasha, ózindik órnekpen atap ótedi  ǵoı.

Júz mıllıondaǵan jetimder men jesirlerge, jalǵyzilikti jandar men múgedekterge qaıǵy-qasiret tarttyrǵan, 50-55 mıllıon adamnyń ómirin jalmaǵan İİ dúnıejúzilik soǵystaǵy Jeńis kúni merekesin qoǵamdyq oryndarda ysqyryp bı bılep, shattana án salyp toılaý durys pa?.. «Zulymdyq ımperıasy» atanǵan Keńes odaǵynyń murageri Reseıdiń úlgisin nege bizder paıdalanýymyz kerek? Óz elimizde memlekettik merekeler men ataýly kúnderdiń senarılerin memlekettik, ulttyq ıdeologıalarmen úılestirip uıymdastyrýǵa zańdyq, moroldyq turǵydan tolyq quqymyz bar emes pe?  

...Sonymen, 2020 jyly Ertistiń Kereký óńirin jaýlaǵan patsha jasaqtarynyń áý basta Pavlodar qalasynyń ornyna áskerı bekinisi salynǵanyna 300 jyl, İİ dúnıejúzilik soǵystyń jeńispen aıaqtalǵanyna 75 jyl tolady.

Mejeli merzimge jaqyndap kelemiz, kóńilimiz kúpti, júregimiz qobaljýly. «Aq ordadaǵy ulyqtar men Kerekýdegi ákim-qaralar erteńgi syn saǵatta qaıter eken?» – degen bir oı sanamyzda sýmańdap tur...

Arman QANI,

Pavlodar qalasy