Jaqynda Prezıdent Nursultan Nazarbaev Qazaqstandaǵy avtokratıa jaıyndaǵy aıyptaýlar týraly óz pikirin bildirgen bolatyn.
"Konstıtýsıa: birlik, turaqtylyq, damý" atty halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferensıasyn ashý barysynda Elbasy qazaqstandyqtardyń dinı-mádenı kózqarastary erekshe ekendigin atap ótti, dep habarlaıdy «Qamshy» portaly Today.kz-ke silteme jasaı otyryp.
Elbasy bas bolyp aıtyryn aıtty. Endigi jerde Elbasynyń bıliktegi avtokratıaǵa qatysty aıtqan sózderin saraptap kóreıikshi.
"Bizdi avtokratıa bar dep jazǵyratynyn bilemin. Eger halyq árbir 4-5 jyl saıyn halyq jalpy daýys berý kezinde óz prezıdentin tańdasa, óz parlamentin erkin álternatıvti saılaý arqyly tańdasa, qandaı avtokratıa týraly aıtýǵa bolady?»,-deıdi Prezıdent Nursultan Ábishuly.
Qazaqstandaǵy avtokratıa, avtorıtarızm týraly sóz aıtpas buryn onyń túpki maǵynasyna nazar aýdaryp kórińizshi. Maqalany oqyp shyqqannan soń qorytyndylaıtyn paıymyńyz patsha erkińizde.
Iá, Elbasy «joq, bolýy múmkin emes» degen «avtokratıanyń» bir adamnyń joǵarǵy ókimet bıligin sheksiz basqarýy ekenin eskersek, Elbasynyń jańaǵy sózderi oılandyratyny sózsiz. Bizdiń memleketimizdiń Táýelsizdik alǵan shırek ǵasyrynda «aqsaqal bıliktiń» tizginin Ábishuly Nursultan Nazarbaev ustap kele jatqandyǵy jasyryn emes. Óz kezeginde halyq ta óz basshysyna ádil baǵasyn bergen. Osy máseleni bizshe bajaılap kóreıikshi. Qazirgi saıasattaný ǵylymynda avtokratıa – saıası bılikti bólispeı, tutas basqarýǵa tyrysqan topty ataý úshin paıdalanylady eken.
Endeshe Qazaqstannyń «Joǵarǵy Úkimetinde» osyndaı saıası kúsh nemese top bar ma?
Bizdiń elde joǵarǵy bılik Prezıdentke tıesili. Munda Elbasynyń ókilettiligine eshkim shek keltire almaıtyny anyq. Sebebi Elbasy ózi aıtqandaı; Ol halyqtyń yqylasyna bólengen basshy. Ult kóshbasshysy. Halyq ózi tańdaǵan, memleketiniń tizginin ustaýǵa qatarynan bes márte daýys bergen, úlken saıası tulǵa. Áıtse de, Prezıdent myrzanyń avtokratıa týraly aıtqan sózderinen keıin elde «avtorıtarızm» múlde joq dep túıin jasaý da jańsaqtyq bolatyny sózsiz. Sebebi Qazaqstanda Prezıdentten keıingi ekinshi quzyret – premer-mınıstrde ekenine kelisersiz. Endi osy jerde taǵy bir avtokratty júıeniń beldi fıgýrasyna toqtala ketsek jón bolar. 1991 jyldan bastap bılik dálizinde júrgen ol túrli mınıstrlikterdiń tizginin ustap kórdi. Qazaqstandyq saıasatkerlerdiń arasynda óz bedelin qalyptastyrǵan. Sondaı-aq, 8 jyldan astam ýaqyt Úkimetti basqaryp otyrǵandyqtan bolar, búginde kez kelgen zańnamalyq qujattar, ótinimder men usynystar Másimov myrza maquldamasa quny kók tıyn ekeni ámisige aıan. Bul endi avtokratıadan da zorǵysy sanalatyn – absolútızm emes pe?
Iaǵnı, joǵarydaǵy paıymdardy saralaı kele, bizdiń memlekettegi avtokratty basqarý júıesinde – antogonızm, múddeler, partıalar qaqtyǵysy bolýy múmkin emes ekenin túsinemiz. Endeshe qazaqstandyq buqaralyq aqparat quraldary jazyp júrgen avtokratıa máselesi – Prezıdenttik emes, Úkimettik basqarý júıesine baǵyttalǵany ǵoı.
Ármen qaraı...
«Bizge, batys elderindegideı demakratıa jolymen tezirek alǵa jyljý kerek deıdi", -deıdi Nursultan Nazarbaev.
Shırek ǵasyrǵa jýyq ýaqyttan beri kezeń-kezeńimen ár tustan aıtylyp kelgen máseleni endi Memleket basshysynyń ózi kóterip otyrǵany- kóńil jubatatyny jasyryn emes. QR Prezıdentiniń aıtýynsha; « demokratıa – bul búkil adamzat damýynyń dańǵyl joly». Biraq, Qazaqstanda dinı mádenı kózqarasynyń ereksheliginen, demokratıany damytý jolynda azamattar asa abaı bolýy kerek. Iá, abaı bolý kerek. Áıtpegende túrli dinı-mádenı kózqarastar qaqtyǵysy oryn alyp ketýi de ǵajap emes. Buǵan ishinara oryn alyp turatyn Almaty oblysyndaǵy Uıǵyr aýdany, OQO-daǵy Saryaǵash aýdany, SQO men BQO-daǵy ultaralyq qaqtyǵystar dálel bolady. Demek, tolyq demokratıanyń da memleket tynyshtyǵy úshin qaýipti bolǵany ma?..
Bálkim, siz munymen kelispeıtin bolarsyz. Aıtpaqshy, bul da sizdiń demokratıalyq quqyńyz ǵoı.
"Men bizdiń dostarǵa azıalyq qoǵamnyń júıesine, tarıhyna, mádenıetine, dástúrine tereńirek úńilýge keńes berer edim. Eger bizdiń memleket qurýdaǵy amaldarymyz asyǵys saıası abstraktili kesteler arqyly júrse, biz baıaǵyda qurdymǵa keter edik. Biz ony jaqyn kórshilerimizden kózbe-kóz kórip otyrmyz jáne mundaı qatelikter apatqa aparar edi",- dep atap ótti Elbasy.
El tizginshisiniń aýzynan osyndaı sózderdi estý halyqtyń Elbasyna degen senimin arttyrǵany jáne arttyratyny sózsiz. Iá, shynymen bizdiń arıstokratıalyq Úkimette avtokratıa joq ta shyǵar. Qoǵamnyń damýyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan Qazaqstannyń áleýmettik saıasatynda Nursultan Ábishulynyń saıası bedeli joǵary bolyp qala beretini anyq.
Qorytyndylaı aıtqanda, Elbasy ózi bas bolyp, avtokratıa, avtorıtarızm týraly jańsaq túsinikti joqqa shyǵarýǵa kirisken eken! Endi Úkimet basynda úkilenip otyrǵan shendi myrzalar da Elbasymen bir údeden shyǵyp, «aqsaqal bıliktegi» búrokratıa men volúntarızmdi toqtatýǵa kirisýi kerek sekildi. Halyqtyń da óz Úkimetinen kúteri sol bolsa kerek-ti. Siz qalaı oılaısyz oqyrman?
Nurgeldi Ábdiǵanıuly
