Kórkem: Otbasy bala-shaǵańyz týraly aıtyńyzshy?

Yń-shyńsyz, tatý-tátti, bereke-birlikpen ómir súrgendi qalaıtyn bar qazaqqa tán qarapaıym otbasyn quryp, tútin tútetip otyrǵan jaıymyz bar. Jubaıym Sandýǵash mektepte muǵalim. Úıge qonaq shaqyrǵandy, aǵaıyn-týyspen aralasqandy unatatyn jan. Alys aýyldaǵy týǵan-týystyń qala jaǵalaǵan ul-qyzy aldymen bizdiń úıge kelip túsedi. Bizdiń úıde jatyp oqıdy. Olardyń erkin-júrip turýy meniń jazýym men oqýyma keıde kóldeneń tıip jatsa da úırenip boldym. Áıeldiń esigin tars jaýyp, qabaǵyn qars jaýyp otyrǵanynan góri ashyqtyǵy durys eken. Moıyndadyq. Ǵalymjan deıtin balamyz Abaı men Mahambetti jatqa oqıdy. Dáriger mamandyǵyn tańdady. «Adamnyń jany men tánin qatar emdeý kerek, ol emniń aty – óleń-jyr» dep ózinshe jańalyq bastap júr. Toǵjanym tilge beıim. Kórkem gımanstıka men sýǵa júzýden «aldyna jan salmaı» tur. Darıǵamyz óz synybynda top basshy. Úzdik oqıdy. Mýzykaǵa áýes.  Jalpy balalardyń betinen qaqpaǵandy qalaımyn. Men adam mamandyqty emes, mamandyq adamdy tańdaıdy dep bilemin. Mamandyqtyń tańdaýymen maman bolǵan adam ǵana óz  kásibiniń shyńyna jete alady. Sóz joq, bul rette ata-ana, ustazdar qaýymy bala boıyndaǵy qabiletpen jumys isteı bilý kerek.

Qumar: ózgeler ne oılaıtynyn bilmeımin, men úshin qazaq baspasózinde sizderdiń saıt № 1! Tabys tileımin. aıtar tilegim: qazaq kóshiniń bosaǵan arqanyn qaıta tartý máselesine bılik pen halyqtyń nazaryn aýdartyp otyrýǵa kúsh salsańyzdar eken?

Qazaq Arýana sıaqty, jylqy sıaqty el – qaıda júrsede aýzdyǵyn qarsh shaınap nemese moınyn buryp tastap týǵan jerine tartyp otyrady. 1847 jylǵy Sháýeshek kelisiminen keıin óz jerinde otyrsada Atajurtynan bólinip  qalǵan qazaqtyń «kir jýyp kindik kesken jurtym osy edi» dep «omala» bermeı táýelsiz Qazaqstanyna údere kóshkeniniń ózi qandaı! Bundaı sezim ózge ulttyń boıynan tabyla bermeıdi.  Bir jaǵynan «kelshi-kel» dep, túp otany qushaǵyn jaıyp otyrmaǵan soń da ishterinen tynatyn shyǵar. Al, Qazaqstan - qıyr jaılap shet qonǵan týysyn eline shaqyryp jatqan tórt memlekettiń biri. Qazaq kóshi 2015 jylǵa deıin buıdasyn túre turatyn boldy. Bul degen «budan bylaı shetten qazaqty kóshirip almaımyz» degen sóz emes. Kóshtiń eki tolqyny ótti. Qatelikter boldy. Endi ótkendi qortyndylaı otyryp kósh máselesin qaıtadan qolǵa alatyn bolamyz. Qazaqtyń endigi kóshi ıen qalyp jatqan Soltústik aımaqqa, shyǵysqa qonystanǵany jón. Sol qonystandyrýdyń qarjy-qarajaty qara baqyryna deıin eseptelip jobasy jasalýy kerek. Úsh jyl degen áne-mine degenshe jetip keledi. Bir jaǵynan kóship keletin qazaqtyń da óz ishinen daıyndyǵyn kúsheıtkenin qalaımyz. Qazaqstan munaıǵa, ýranǵa baı bolǵanymen shekesi shylqyp jatqan el emes. Baspana, jumys oryndary jetispeıdi. Bıznes bastap, mal tabý da ońaıǵa túspeıdi. Qaǵazbasty júmrıatpyz. Mońǵolıa men Reseıden qazaqty kóshirip alý ońaıyraq bolǵanymen Qytaı Halyq Respýlıkasynyń  kóshi-qon zańynan habarsyzbyz. Elshiligimiz durys jumys isteı almaıdy. Biraq osynyń birine qaramastan at basyn Atjurtqa burǵan qazaq peıilinen aınymasyn. Jıyrmasynshy ǵasyr kóshi-qon ǵasyry bolady. Mıgrasıa tasqyny tutas dúnıeni sharpıtyn boldy. Oǵan ekologıa, keıbir elderdegi áleýmettik qıynshylyqtar men jan sanynyń qısapsyz ósýi sebep bolady. Jahandyq mıgrasıa tasqynynan qalyp qoımaı qazaqtyń da qamdana bergeni durys. Qazaq qamdanǵanda qaıda bet alýy kerek? Árıne, Atajurtyna, babaqonysyna.  Biz sol úshin qoǵamdyq pikirge qalaıda yqpal etip, Úkimetimizdiń «mazasyn» alyp otyramyz. Ýádemiz – ýáde.

Úmit: Aıtyńyzshy qoǵamdyq-saıası taqyrypty qozǵaıtyn saıt bıznes bola ala ma?

Joq, ázirshe bola almaıdy. Ol úshin bizde ulttyq-býrjýazıalyq tap qalyptasyp, jumys isteýi kerek.

Qazyǵurt: Assalaýmaǵaleıkým! Menińshe qazaq rýhanı jaqta birtutas bolýǵa kúsh salý kerek! Osy tutastyqqa kedergi bolyp turǵan jazýdyń uqsamastyǵy ekeni aıqyn, sonda qazaq ortaq jazýǵa kóshýi kerek pe? Ata jurttaǵy qazaqtar krılısadan, qytaı qazaqtary tóte jazýdan myna ınformasıalyq dáýirde tapqan paıdasy belgili. osy týraly sizdiń oıyńyz? !

Bul suraqqa qatysty oıymdy konferensıanyń bas jaǵynda aıttym ǵoı deımin. Qararsyz.

Qyran: Qazaq kóshiniń toqtaýyna ne sebep boldy dep oılaısyz? Qazaq eli óz qandastarynan góri basqalarǵa búıregi burylǵandaı seziledi bizge!? Erýlik alyp shyqqandy qoıdy, azamattyq alý úlken áýre, vıza ashtyrýda qazaq eli sheneýlikteri qunyqsyz deıdi!

Qazaq kóshiniń ázirge toqtap qalýyna kóptegen sebepter bar. Sonyń biri 2009 jylǵy halyq sanaǵynyń nátıjesi dep oılaımyn. Sol sanaqtyń alǵashqy qortyndysy boıynsha, qazaq 70 paıyzǵa jetip jyǵyldy. Bundaı ósim bizdiń bılikke unamaı qalǵan sıaqty. Óıtkeni halqynyń alpys paıyzdan astamy bir ulttan turatyn memleket bolsa, ol kóp ultty memleket bolýdan qalady. Al, bizdiń bılik baıaǵydan beri «kópultty Qazaqstan» degendi dáriptep keledi. Qazaqtyń basym ultqa aınalýy kópulttylyqqa kóleńkesin túsirýi ábden múmkin eken. Bar-joǵy 16 mln halyqtyń sanyna jetpeı qortyndynyń bir jyldan soń jarıa bolýy da bizdiń osy boljamymyzdy durysqa shyǵara túsedi. Menińshe burynǵy statısıka jónidegi agentiktiń tóraıymy Meshimbaevnyń qarajatty jymqyryp qoıýy kúmándi, onyń syrtqa «qashyp» ketýine sebep – joǵary jaqtyń batasyn almaı turyp aldyn-ala qazaqtyń 70 paıyzǵa jetip qoıǵanyn jarıalap jiberýi bolsa kerek.

Jasyra almaımyz, siz aıtyp otyrǵan áýre  bizde shash etekten. Biraq solaı eken dep qazaq qoryqpasyn, kóship kelýge nıet etken betinen qaıtpasyn. Bul bılik - qandaı bolǵanda da bizdiń bılik. Bılik pen júıeniń qateligin túzeýge bizdiń erik-jigerimiz jetip-artylady dep oılaımyn.

Basqalarǵa búıregi buratyn «adamzattyq deńgeıdegi» qazaqtar joq emes, bar. Biraq olardyń sózi qazir qundy emes.

Arqa tórinen: Daýke «Jas Qazaqtan» ne úshin ketip qaldyńyz? Búginde ol gazette Daýren Qýat, Qasym Amanjoldar júrgen tustaǵy beınesi joq! Beıtaraptyqty umytyp, az ýaqyt ishinde bılikshil bolyp shyǵa keldi! 

«Jas Qazaqtan» men Kárim Másimovtyń bloggerligin synǵa alǵan qolaısyzdaý bir kollaj jarıalaǵanym úshin kettim. Aqyndyǵy kemel bir ápkemniń meniń redaktorlyǵyma «kóńili tolmaı» salaqulash aryz jazǵany úshin kettim. «Jas Qazaqtan» men jurt izdep oqıtyn gazet jasaýǵa barymdy salǵanym úshin kettim. Meniń ketkenimdi kúndiz-túni tilegen tyrnaqshanyń ishindegi dostarymnyń meımanasyn tastý úshin kettim. Óıtkeni olarǵa janym ashydy. Men endi bir-eki jyl «Jas Qazaqty» basqarǵanda olardyń kúıi ketip-aq qaltyn edi. Solardyń biri  ıne shanshytyp, emdeletindi shyǵarypty dep estidim. Sóıtip, merkantıldi sananyń sarýaıymymen júretin jurttyń bárin «qyryp salmaı» turǵanda «Jas Qazaqtyń» albarynan «Abaı» aýylyna kóship alǵandy jón kórdim.

Ór Altaı: Assalaýmaǵalaıkým! Dáýren aǵa…! Men de Qytaıdaǵy oralman baýyryńyzdyń biri, Ata jurtqa barsaq pa deımiz, Ata jurttaǵy jergilikti turǵyndar «oralman» dep bizge múrin shúırip, qotyr eshki kórgendeı bolatynyn áli kúnge qoıǵan joq, sizshe syrttan barǵan oralmandardyń sapasy shynynda tómen be?

Baýyrym, qaıtesiń, sanasy qortyq jandarǵa renjigennen eshteńe utpaısyń. Aıta bersin, jýsaı bersin. Usaq-túıektiń bárin kóńilge ala bersek usaqtala beremiz.

Darhan: Dáýren kóke, assalaýmaǵaleıkým! Kezinde táp-táýir proza jazyp júrgen sıaqty edińiz. Jazýshylyqty qoıyp kettińiz be? Álde aldaǵy ýaqytta prozalyq kitap shyǵaratyn oıyńyz bar ma? Qupıa bolmasa qazir jýrnalıstik saladan bólek qandaı taqyryptarda kórkem dúnıe jazýǵa talpynýdasyz? Ekinshi saýalym, Abaı.kz-ti qalaı qarjylandyryp jatsyńyz? Qoldaý bar ma? Men de saıt nemese aptalyq gazet ashsam degen em, qoldaý kórsete alasyz ba?

Men jaza salyp boıaýy keppegen dúnıesin sorǵalatqan kúıi baspasózdiń betine japsyra qoıýǵa áýes jazarmandardyń sanatynan emespin. Biraq jazylǵan dúnıe jarıalanýy kerek. Kórkem dúnıe qolym júrip turǵanymen jalqaýlyǵym bar. Onyń ústine baspana alyp turaqtaǵansha kóship-qonýmen júrdik. Endi jazýǵa otyrmasam maǵan sert. Daıyn eki úsh hıkkaıa, áńgimelerim bar. «Juldyz» jýrnalymen kelisip otyrmyn, jarıalanady.

«Abaı.kz» tek oqyrman tarapynan ǵana qoldaý kórip keledi. «Osyndaı bir portal ashylypty, ózge jurttan qalmaı bizdiń jigitter de qımyldap jatqanǵa uqsaıdy, qarajattary bar ma eken?» deıtin qaltaly qazaq tabylmaı tur. Tabylmasa tabylmasyn, olardy izdep tabanynan taýsylyp júrgen biz emespiz. Jalpy saıt  gazet, jýrnalǵa qaraǵanda shyǵyndy kóp talap etpeıdi. Bul – ári únemdi, ári yqpaldy jańa medıa. Gazetińdi bilmeımin, saıt ashamyn deseń qolymyzdan kelgenshe kómektesýge ázirmiz. Birneshe qazaq saıtyna osy ýaqytqa deıin kómegimizdi kórsetken bolatynbyz. Bilgenimizdi tilektes baýyrlardan nesine aıaıyq? Osy arada aıta ketetin bir sóz bar. Saıt degen bul az oqyrmannyń qaltasyna túsetin gazet emes. Sol sebepten de qazaq saıttary qazaq gazetteriniń ishtarlyǵyn qaıtalamaı bir-birine járdemshi, tilekshi bolǵany jón. Óıtkeni, mysaly «Abaı.kz» portalyna súıkengennen eshkim paıda tappaıdy. Men portalymdy mazmundy etip shyǵaryp otyrmyn ba, jurt meniń «Abaıymdy» oqıdy. «Qamshy» ózine qamshy basyp órleı beredi me «Abaımen» qatar «Qamshyny» da ashyp oqıdy. Óıtkeni ǵalamtordyń aıasy óte keń. Biz sol keńdikke úırenýimiz kerek.

Konferensıa qonaǵynan: Daraboz, Jańagúl, Saǵynysh, Nuǵaı, Shóke, Sulý dúnıe, Ulys, Kókjal, Beketaı, Uly qazaq, Tulpar, ey hazah, Múıiz, Shynar, Zevs, Alash qyzy, Ereke, baýyrlarym, ýaqyttyń tyǵyzdyǵymen kóldeneń jumystyń kóbeıýinen sender qoıǵan  saýaldarǵa  tolyq jaýap berip, aıtqan oılaryńdy óz janymnan tarata túsýge múmkindigim shekteldi . Aıypqa buıyrmańdar. Áıtkenmende, biraz sher tarqatysyp, arqa-jarqa bolyp qalǵan sıaqtymyz. Ázirge osyny qanaǵat tuta turaıyq. Jany sergek oqyrman qaýymmen júzdestirgen «Qamshy» saıtyna da osy rette rahmet deı kelip, joldaryń dańǵyl bolsyn, qanattaryń talmasyn degen tilegimdi bildiremin.