Bilim jáne ǵylym mınıstrligi sapaly bilim alýǵa jaǵdaı jasaı almaǵan joǵary oqý oryndarynyń jabylyp jatqanyna baılanysty túsinik berdi.
Bilim jáne ǵylym vıse-mınıstri Mıras Dáýlenov bilim sapasyn qamtamasyz ete almaǵan joǵary oqý orny tolyǵymen jabylǵan jaǵdaıda sol oqý ornynyń ıeleri qyrýar qarjydan aıyrylatynyn habarlady.
– Bir ǵana mysal keltireıin. Buǵan deıin jabylǵan bir jekemenshik joǵary oqý ornynyń tek bir jyl ishindegi tabysy 4 mıllıard teńge bolatyn. Iaǵnı ol oqý ornynyń quryltaıshylary endi kiris kózinen birjola aıyryldy. Bul – úlken qarjy. Bas lısenzıasynan aıyrylǵan basqa da joǵary oqý oryndary bar. Olardyń quryltaıshylary da mundaı jaǵdaıda qol qýsyryp qarap otyrmaıtyny túsinikti. Joǵary oqý oryndary tek Bas lısenzıasynan aıyrylǵan jaǵdaıda tolyǵymen jabylady. Odan bólek joǵary oqý oryndarynda mamandardy daıyndaýǵa ruqsat beretin ár baǵyt boıynsha lısenzıalar bar. Qandaı da bir baǵyt boıynsha sapaly bilim berýdi qamtamasyz ete almaǵan JOO-lardan sol lısenzıalardy da qaıtaryp alyp jatyrmyz. Bul jumystyń da sol JOO ıelerine unamaıtyny, josparlaryna qaıshy kelip jatqany málim. Jekelegen baǵyttar boıynsha lısenzıadan aıyrý jumystary tek jekemenshik joǵary oqý oryndaryna ǵana qatysty emes, sonymen qatar memlekettik JOO-larda da júzege asyrylýda. Ótken jyly alǵash ret Respýblıkalyq komısıanyń sheshimimen 36 joǵary oqý ornyna memlekettik granttardy ornalastyrý boıynsha konkýrsqa qatysýǵa ruqsat berilmedi. Bul da JOO menshik ıeleri úshin kútpegen jaǵdaı boldy. "Álsiz" ýnıversıtetterdi jaýyp jatqanymyzdyń basty sebepterin qoǵam bilýi tıis, – dedi ol facebook-te.
Vıse-mınıstr joǵary bilim berý sapasyn arttyrýda mınıstrlik eki baǵyt boıynsha jumys istep jatqanyn jetkizdi.
– BİRİNSHİ. Naryqtyq mehanızmder. Akademıalyq erkindik. Zańnamaǵa engizilgen tolyqtyrýlar men ózgertýler búginde joǵary oqý oryndaryna bilim berý baǵdarlamalaryn derbes ázirleýge, bilim mazmunyn quryp, akademıalyq máseleler boıynsha basqa da sheshimder qabyldaýǵa múmkindik berip otyr. Sonymen qatar 2021 jyldan bastap joǵary oqý oryndary memlekettik emes, ózindik jeke úlgidegi dıplom beretin bolady. Akademıalyq adaldyq qaǵıdattary júıeli túrde engizilip jatyr, granttardyń quny ulǵaıyp, jumys berýshiler tarapynan joǵary oqý oryndaryna qoıylatyn talaptar da kúsheıip jatyr. Sondaı-aq túlekterdi sertıfıkattaý da engizilgenin atap ótken jón. Bul shyn máninde jemisin beretin mańyzdy sharalar. Sondyqtan, osy sharalarǵa basa nazar aýdaryp otyrmyz.
EKİNSHİ. Joǵary oqý oryndarynyń jabylýy. Biz sapasyz bilim beretin ýnıversıtetter naryqta óz ornyn qashan joǵaltatynyn kútip nemese "barlyǵy ózi retteledi" dep otyra almaımyz. Máselen, ótken jyly biz joǵary oqý ornyn tekserip, onyń jabylatynyn jarıaladyq. JOO bul sheshimge shaǵymdanyp, nátıjesinde sot otyrystary jarty jylǵa sozyldy. Al, oqý ornyndaǵy bilim sapasynyń tómendigi men ýnıversıtettiń jabylatyndyǵyn bile tura, stýdentter basqa oqý ornyna aýysýǵa asyqpady.
Aıta ketý kerek, stýdentter kúndizgi bólimde bilim alatyn, biraq sabaqqa qatyspaıtyn, emtıhan tapsyrmaıtyn joǵary oqý oryndary bar (tipti stýdentterge jumys tapsyrmaıdy). Olardyń kópshiligi 30 jastan asqan azamattar jáne 1 kýrstan bastap zeınetaqy jarnalary bar. Demek olar oqymaıdy, biraq dıplom alý úshin ýnıversıtette tizimdeledi. Al JOO atalǵan jaǵdaıǵa kóz jumyp, mundaı stýdentterden sabaqqa qatysý jáne emtıhan tapsyrý emes, tek aqy tóleýdi talap etedi. Bulaı bolmaýy kerek! Nátıjesinde mundaı JOO-lar qandaı bolashaq mamandy daıarlap shyǵaratyny aıtpasa da túsinikti. Osyndaı álsiz oqý oryndarynan shyqqan túlekter erteń balalarymyzǵa "sabaq" berip, "úı" salady, halyqty "emdeıdi", "ádil" úkim shyǵarady... Jumys oqý prosesine kedergi keltirmeýi kerek, – dep atap ótti Mıras Dáýlenov.
Onyń aıtýynsha, buryn zańgerlerdi daıarlaıtyn tek 2 joǵary oqý orny bolsa, qazirgi tańda olardyń sany 72-ge deıin ósti. Bolashaq pedagogterdi búginde 70 JOO daıarlaıdy. Sondaı-aq zańgerler men pedagogterdi kóbinese naqty osy baǵyttar boıynsha beıindelmegen ýnıversıtetter daıyndaıdy. Osylaısha, ınjenerler, pedagogter men zańgerler tıisti materıaldyq-tehnıkalyq bazasy joq tehnıkalyq joǵary oqý oryndarynda bilim alady.
– Tekseriletin nysandardyń tizimi aldyn ala jasalady. Keıin bul tekserýler tirkelip, tizim jarıalanady. Júrgizilgen birinshi tekserý jumystarynan keıin anyqtalǵan kemshilikterdi túzetýge aıtarlyqtaı ýaqyt beriledi. Sondaı-aq bul kemshilikterdi joıýǵa taǵy eki márte múmkindik beriledi. Kemshilikter joıylmaǵan jaǵdaıda JOO birden jabylyp qalmaıdy, is aldymen sotta qaralady, – degen ol joǵary bilim berý sapasyn arttyrý boıynsha júıeli jumys odan ári jalǵasatynyn málim etti.
