Batys barlaý qyzmetiniń basshylary AQSH áskerin Aýǵanstannan shyǵarýyna baılanysty aımaqtaǵy Ál-Kaıda men DAISH sıaqty uıymdardyń kúsheıýine alańdaıdy. Bul alańdaýshylyq negizsiz emes, dep jazady BBC.

AQSH prezıdenti Djo Baıdenniń buıryǵymen sheteldik áskerı kúshterdiń Aýǵanstannan shyǵarylýy tálipterdi kúsheıtip jatyr. Tálipter sońǵy kúnderi kóptegen aýdandardy óz qataryna qosty. Aýǵan áskeriniń keıbiri tálipterdiń qol astyna ótse, keıbiri elden qashyp jatyr.

Keıbir halyqaralyq sarapshylar Aýǵanstandaǵy jaǵdaıdy "terorızm qaýpi qaıta oraldy" dep sıpattaıdy.

Qaýipsizdik jáne terorızm jónindegi sarapshy Sadjan Gohel BBC tilshisine "Baıdenniń Aýǵanstannan ketý týraly sheshimi tálipterdiń bılikti basyp alýyna jáne ál-Kaıdanyń qaıtadan jahandyq shabýyldar jasaı alatyn deńgeıge deıin damýyna áser etedi" degen.

Uıymdar úshin múmkindik

Endi Aýǵanstandaǵy jaǵdaı naqty eki senarı boıynsha órbýi múmkin. Birinshisi, Aýǵanstandy 1996-2001 jyldary zulymdyqpen basqarǵan "Talıban" qaıta oralady. Ázirge tálipter ózderiniń astanasy Kabýldy "kúshpen basyp alý maqsatymyz joq" deıdi. Biraq olar eldiń basym bóliginde basym kúsh bolyp otyr jáne Aýǵanstandy ıslam ámirligine aınaldyrý maqsatynan bas tartqan joq.

Ekinshiden, ál-Kaıda jáne onyń qarsylasy Islam memleketi  uıymy Batys áskerleriniń Aýǵanstannan shyǵarylý múmkindigin paıdalanbaq. Bul eki uıym da qazirdiń ózinde Aýǵanstanda. Olar eliniń taýly tabıǵatynda oqshaýlanǵan aımaqtardyń bárin jaýlap alǵan.

Aýǵanstanda áskerı bazalary bar shet elder, suranys boıynsha arnaıy operasıalar júrgize alatyn edi. Budan bylaı bul múmkin bolmaıdy.

Tóngen qaýip

Talıban "11 qyrkúıekten bastap barlyq sheteldik áskerler elden shyǵarylýy kerek, áıtpese bul jasalǵan kelisimdi buzady" dep málimdedi. Shyǵarylýǵa tıis ásker qataryna áýejaı men Kabýldaǵy AQSH elshiligin kúzetetin sarbazdar kiredi.

Talıban qalǵan sheteldik sarbazdarǵa shabýyl jasaıtynyn jarıalaǵanymen, Ulybrıtanıa premer-mınıstri Borıs Djonson armıamen Ulybrıtanıa shegingende artta qansha sarbaz qaldyrý kerektigin talqylap jatyr.

Brıtanıalyq MI6 sheteldik barlaý agenttiginiń burynǵy dırektory ser Aleks Iang Batys áskeri Aýǵanstannan shyqqan jaǵdaıda Ulybrıtanıaǵa shabýyl jasaý qaýpi artatynyn málim etti.

– Eger Ulybrıtanıa tolyǵymen ketpese jáne arnaıy kúshter tobyn artta qaldyrsa, AQSH bazalary jabylǵannan keıin Talıbannyń nysanasyna aınalady, – deıdi ol.

Talıban men ál-Kaıdanyń baılanysy

Talıban men ál-Kaıdanyń qarym-qatynasy qalaı? Talıban bıliktiń qandaıda bir bóligine aınalýy ál-Kaıdanyń bazalary men jattyǵý lagerleriniń qaıtyp oralýyn bildire me? Batystaǵy barlaý agenttikteriniń basshylaryn bul suraqtyń jaýaby birneshe jyldan beri mazalap keledi.

Osy aımaqtaǵy radıkaldyq toptarmen birneshe jyldan beri aınalysyp kele jatqan Azıa-Tynyq muhıty qory doktory Goheldiń aıtýynsha, Talıban basshylyǵy buǵan shyn júrekten tyryssa da, olardyń ál-Kaıdamen baılanysyn toqtatý múmkin emes. Óıtkeni olar mádenı, otbasylyq jáne saıası baılanysta.

Marhabat İlıas