Qytaıdyń joǵary basshylary kelesi aıdyń basynda Beıjińde "tarıhı mańyzy bar" kezdesý ótkizedi. "Olar komýnıstik partıanyń sońǵy 100 jyldaǵy jetistikteri týraly qarar qabyldaıdy" dep kútilýde.
"Saıası búro 19-shy Qytaı ortalyq komıtetiniń altynshy plenarlyq májilisin 8-11 qarasha aralyǵynda ótkizý týraly sheshim qabyldady" dep habarlady Sınhýa memlekettik aqparat agenttigi.
Onda basshylyq partıanyń "negizgi jetistikteri men tarıhı tájirıbesi" týraly qararǵa keri baılanys izdegenin jáne ol pleným barysynda qaralatynyn aıtty.
Kóshbasshylar partıa qurylǵannan bergi 100 jyl ishinde úlken jetistikterge qol jetkizgenimen, osy ǵasyrdyń ortasyna qaraı "ulttyq jańarý" maqsatyna jetý úshin qyraǵy bolýy kerek degen qorytyndyǵa keldi.
Qarasha kezdesýi tóraǵa Sı Szınpın úshin partıanyń bıligi men onyń kóshbasshylyq mártebesi týraly resmı ózgeristerdi kúsheıtý jolynda mańyzdy oqıǵa bolmaq. Al kelesi jyly Qytaı ulttyq quryltaıy ótedi. Ol on jylda eki ret shaqyrylady.
Baqylaýshylardyń pikirinshe, bul sheshim – Qytaı bılik partıasynyń aldaǵy birneshe onjyldyqtardaǵy baǵytyn anyqtaı alatyn mańyzdy saıası burylysqa aınalady.
Buǵan deıin Qytaı komýnıstik bıliginiń tarıhyndaǵy kezeńderde eki mańyzdy qarar qabyldaǵan:
Alǵashqy "tarıh týraly qaýly" 1945 jyly Mao Szedýn dáýirinde boldy. Mao qarsylastaryn álsiretip, partıa sezinen keıin óziniń kóshbasshylyǵyn ornatty.
Ekinshisi, 1981 jyly Den Sáopınniń basqarýynda boldy. Ol kezeńde Mao jasaǵan on jyldyq mádenı tóńkerisindegi partıanyń qatelikteri moıyndaldy jáne Denniń "ashyq esik jáne reforma" saıasatyn qabyldaýǵa negiz qalandy.
Qytaıdyń sheshim qabyldaıtyn joǵarǵy organy Saıası búro dúısenbide Sıdiń jetistikterin basa aıtty. Onyń eńbegi ótken kóshbasshylardyń tabystarynyń jalǵasy bolǵanyn atap ótti. Qytaı qazir ekonomıkasy qarqyndy damyǵan jahandyq derjavaǵa aınalǵany aıtyldy.
Beıjińdegi Sınhýa ýnıversıtetiniń Ulttyq strategıa ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Sıe Maosýn bul sheshimdi "Komýnıstik partıa óziniń alǵashqy 100 jylyn qalaı kóretinin jáne aldaǵy 100 jylda qalaı jalǵasatynyn" qorytyndylaıdy dep kútedi.
Osyndaı tarıhı kezeńde Mao men Den Qytaı komýnıstik partıasynyń jetistikterin baıandaǵan. Sı jańa qararda partıanyń tabystary týraly egjeı-tegjeıli málimdeýi múmkin.
– Sıdiń istep jatqandary – ózinen burynǵy saıasatty jalǵastyrý. Mysaly, Den "Qytaı aldymen keıbir adamdarǵa baı bolýǵa múmkindik beredi" degen, biraq ol sonymen birge "ortaq baıýdy (damýdy)" basty maqsat retinde aıtqan. Sı dál osylaı jasaýǵa tyrysady, – dedi Sıe.
Sıdiń ótken jyldan bastalǵan jappaı repressıasynan keıin, sarapshylar arasynda "Mao kezindegi mádenı revolúsıany Sı qaıtalaı ma?" degen saýaldar týyndaǵan. 1966-1976 jyldar aralyǵynda Mao komýnıstik partıaǵa "adaldyǵyn bildirip", kapıtalızmge qarsy "mádenı revolúsıa" júrgizgen. Mamandar sol kezeńde Qytaıdyń damýy on jylǵa keri shegingenin aıtady. Mao ómirden ótip, 1978 jyly Denniń jańa "ashyq esik jáne reforma" saıasatynan keıin, "Qytaısha ereksheligi bar sosıalızm" dep atalatyn jańa júıege aýysty. Bul júıe aty "sosıalızm" bolsa da, basy bútin naryqtyq ekonomıka bet burdy. Mamandar osy júıe Beıjińniń álemdegi ekinshi ekonomıkalyq derjavaǵa aınalýyna kómegin tıgizgenin aıtady.
Nankın ýnıversıtetiniń saıasattanýshysy Gý Sý jaqynda jarıalanatyn qararda ne aıtylatyny týraly pikir bildirdi. Ol Sıdiń mádenı revolúsıa men Mao sıaqty daýly oqıǵalardy baǵalaýda erekshe eshteńe aıtpaıtynyn málimdedi. Sıdiń repressıasy Maonyń mádenı revolúsıasyna uqsamaıtynyn jetkizdi.
"[Resmı] eshqandaı ózgeris bolmaıdy jáne ol 1981 jylǵy qararda aıtylǵandardan asyp túspeıdi. Mádenı revolúsıanyń jalpy baǵasy ózgermeıdi (Ony aqtamaıdy) ... ol tipti mańyzdy emes bolýy múmkin" dedi Gý.
Oksford ýnıversıtetiniń qazirgi qytaı tarıhy men saıasaty boıynsha profesory Rana Mıtterdiń aıtýynsha, basshylyq ulttyń sońǵy 100 jyldaǵy turaqtylyqty kórsetetin baıandamasyn qurýǵa tyrysady. Jospar kelesi ǵasyrǵa jasalǵan.
"Dúrbeleń kezeńder týraly egjeı-tegjeıli aıtpaı-aq, partıanyń qurylýynan búgingi kúnge deıin birtindep ilgerileýdiń áserin jasaýǵa tyrysýy múmkin. Onyń ornyna [tarıhı] oqıǵalarǵa kóbirek shoǵyrlanýy múmkin" dedi Mıtter.
