Aýyldyń ajaryn kirgizgen azamat

/uploads/thumbnail/20170708195448946_small.jpg

Erlan Záıtenov – Shyǵys Qazaq­stan oblysyna tanymal ká­sipkerlerdiń biri.

Borodýlıha aýdanynda ornalasqan «E.Záı­tenov sharýa qojalyǵy» – biz áńgime ózegine aınaldyryp otyr­ǵan Erekeńniń qoltańbasy. Óz isine myǵym, isker, tájirıbeli azamat Erlan Ámirbekuly uıymdastyryp, basqaryp otyrǵan sharýashylyq jyl ótken saıyn órkendep keledi. Onyń dáleli – keıingi jyldardyń qorytyndysy. Jańashyl, bo­lashaqqa úlken úmitpen qaraıtyn sharýa qojaıyny mańaıyna, ásirese, jastar úıir. Olar bil­megenin úırenip, qyzyǵýshylyqpen jumys atqaryp keledi. Yjda­hattylyqpen istegen istiń nátıjesi zor bolatynyn uǵynyp, «Ondaı bolmaq qaıda?» demeı, ózderi de istiń kózin tabýǵa barynsha áreket etip baǵýda. Ustaz Erlandy qýan­tatyn da jastardyń boıyndaǵy osy qasıet. 
Negizi, «E.Záıtenov sharýa qojalyǵy» taqyr jerden paıda bola ketken ujym emes. Bul meke­meniń túp negizi – «Zavety Ilıcha» ujymshary. Sonaý bir jyldary tirligi shatqaıaqtaı bastaǵan ujym­shardyń negizinde jeke sharýa­shylyq quryp, jumys bastaýdy qolǵa alady. 2001 jyldyń 15 naýryzynda jeke sharýashylyq quryp, zańdastyrady. Bul shaýra­shylyq sol kezdiń ózinde-aq El­basymyz Nursultan Nazarbaevtyń osy kúni jıi aıtatyn ártarap­tandyrý jaıyn basty nazarda ustaıdy. Sharýashylyq san salaly. Mal sharýashylyǵy, ósimdik sha­rýashylyǵy men aýyl sharýa­shylyǵy ónimderin óńdeý basty nysanaǵa alynǵan. Shujyq, sút, ósimdik maıyn óndirý sehtary jumys istep tur. Dıirmen, naýbaı­hana, mal soıý sehy da halyqqa qyzmet kórsetip keledi. Óndiriletin nan jáne shujyq ónimderiniń san túri tutynýshynyń talǵamyna saı. Aıran-sút ónimderi, «Gaýda» irim­shigi, «Kresánskoe» sarymaıy, qaımaq, ósimdik maıy, birinshi jáne joǵary surypty un – sharýa qojalyǵynyń negizgi ónim túrleri. İri qara malyn jáne shoshqa soıý sehtary da úzdiksiz jumys istep tur. Ónimniń sapasy buzylmaı saqtalýy úshin tońazytqysh qu­raldary paıdalanylady. Bul týraly "Qamshy" portaly Aıqynǵa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.


Árıne, aýylda qyryq jyl is­tep turǵan sút fermasynda kúrdeli jóndeý jumystaryn júrgizip, ony jańadan iske qosýo ńaıǵa túsken joq. 8 aı boıy qyzý jumys júr­gizýdiń nátıjesinde búginde zaman talabyna saı sút fermasy iske qosylyp, Shvesıanyń robottary qoldanylyp, onyń artyqshylyq­taryn kórip otyr. Shvesıalyq DeLaval fırmasynyń kómegi­men taýarly sút fermasynda qoıyl­ǵan tórt robot bul kúnderi Qazaqstan­da eki ǵana sharýashylyqta orna­lasqan. Sonyń biri – osy «E.Zaı­te­nov sharýa qojalyǵy». Bul jerde barlyq jumystar kompúterdiń kómegimen atqarylady, úsh ope­rator kezekpen jumys isteıdi. Sharýa ıeleri shyǵaratyn barlyq ónim túrleri Shyǵys Qazaqstan oblysynyń barlyq eldi mekeninde saýdalanýda. Mysaly: paster­lengen sút aýdandaǵy mektepter men ınternattaǵy oqýshylarǵa beriledi. Sonymen qatar Semeıdegi broılerler fabrıkasyna, oblys­tyq aýrýhanaǵa, «Bagratıon» JSHS-ǵa jiberiledi. Semeı qala­synyń jurtshylyǵy «Zaıtenovtiń irimshigi, qaımaǵy bar ma?» dep ózderi izdep júrip satyp alady. Óıtkeni ónimniń sapasy óte jaqsy ári ekologıalyq taza. Asyl tu­qymdy taıynshalardy jyl saıyn Almaty oblysymen kórshiles Ulan aýdandaryna satady. 
– Qazirgi tańda bizdiń sharýa­shylyqqa qarasty mekemelerde jumys isteıtinderdiń sany – 300 adam, – deıdi sharýashylyq bas­shysy Erlan Ámirbekuly. – Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń buıryǵymen 2009 jyldyń 5 aqpa­nynan bastap №5 «E.Záıtenov» sharýa qojalyǵy asyl tuqymdy sharýashylyq dep tanyldy. Sha­rýashylyqta 2600 iri qara mal bar. Onyń 700-i – saýyn sıyrlar. El arasynda «Sıyrdyń súti – tilinde» degen jaqsy sóz bar. Bul jaqsy sút alamyn deseń, sıyrdyń jemshóbin durystap ber degen maǵynany bildiredi. Biz sondyqtan iri qara sharýashylyǵyn aqyry qolǵa al­ǵannan keıin onyń kútip-baptaýy men der kezinde jemshóbin berip otyrǵandy jón dep tabamyz. Jy­lyna 100 sıyrdan 90 buzaý alyp, sút óndirýdi de arttyryp kelemiz. Sharýashylyqta, sondaı-aq 130 jylqy, 100 shoshqa, 250 qoıan ósi­remiz. Sharýa qojalyǵymyz sońǵy jeti jylda jumys qarqy­nyn qalypty saqtap keledi. Salyq tólemderi men eńbekkerlerdiń jalaqysy ýaqtyly tólenip tu­rady, eshqandaı bereshegi joq. Úsh jyldaǵy tabys 100 mıllıon teńgeden asyp jyǵyldy. Bul bizde jumys isteıtin árbir eńbekkerdiń tógilgen mańdaı teriniń jemisi dep túsinýimiz qajet. Óıtkeni mundaı aýqymdy jumysty júrgizý biren-saran adamnyń qolynan kelmesi anyq. Ujymnyń uıymshyldyǵy men «Bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp», aýyzbirshilikpen eńbek etkeniniń nátıjesi. 


Sharýa qojalyǵynyń ıeliginde 14 myń gektar egistik alqap bar. Onyń 11,5 myń gektaryna astyq pen basqa da dándi daqyldar egilse, 3000 gektarǵa kópjyldyq shóp egi­ledi. Sharýashylyqta mal basy bol­ǵa­nnan keıin onyń jem-azyǵyn da oı­lamasqa bolmaıdy. Astyqtan ke­ıingi úsh jylda ortasha túsim gek­ta­ry­na 12,0 sentnerden aına­lyp otyr. Jyl saıyn 3 myń tonna pi­shen, 5,0 myń tonna súrlem men 5,0 myń tonna qystyq pishendeme daıyndalady. 
Sharýashylyqta jańa tehno­logıalarmen jumys jasaýǵa únemi nazar aýdarylady. Osy kúni teh­nıkań saıly bolmasa, mol ónim alam dep áýrelený beker. Sondyq­tan da jyl ótken saıyn tehnıkany jańartý máselesi birtindep sheshimin taýyp keledi. 
– Memleket basshysy N.Á.Nazarbaevtyń saıasatyn tolyq qoldaımyn, – deıdi ká­sipker. – Óıtkeni Úkimet tarapy­nan aýyl sharýashylyǵy salasyna úlken kómek kórsetilip, sýbsıdıa beriledi. Memlekettik túrli baǵ­darlamalardyń ıgiligin kórip kelemiz. Jergilikti basshylar, atap aıtqanda,Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimi Danıal Ahmetov pen Borodýlıha aýdanynyń ákimi Grıgorıı Akýlov myrzalar únemi bizdi qoldap, jigerlendirip oty­rady, – deıdi rıza kóńilmen sha­rýashylyq basshysy. 
Erlan Záıtenov otbasynda búginde Tarlan, Taıyrhan, Zere, Iasmın, Amal esimdi nemereleri­niń qyzyǵyn kórip otyr. Uly Ámir – birneshe shet tilde erkin sóı­leıtin, ekonomıka salasyn jetik meń­gergen bilikti azamat. Ol qazir mu­naı salasynda úzdik eńbek etýde. Óz otbasymen birge baqytty ómir súrip jatyr. Qyzy Ásel de memle­kettik qyzmet atqarady. Jary Aıgúl de kásipker. Qazaqtyń salt-dástúrin berik ustanǵan, eri­niń qas-qabaǵyna qarap, kóńi­liniń mar­qaıyp, jumysty alańsyz iste­ýine únemi jaǵdaıyn jasap otyrady.
Erlan Ámirbekuly – óte qara­paıym, týysshyl, baýyrmal jan. Dostary óte kóp. Ásirese, bala kezden birge ósken dostardyń orny erekshe. Jumys istep júrgen kez­degi dostarymen de qarym-qaty­nasty úzbeıdi. Jyldyń kóktem, kúz aılaryn jaqsy kóredi. Raýshan gúlderin syılaǵandy unatady, sálemdemesiz júre almaıdy. «Aýyldan sálemdeme» dep árqa­shan qolyna bazarlyqtary salyn­ǵan qorapshany ustap júretindigin de jasyrmaıdy. Súıinshi suraǵan adamnyń da kóńilin qaldyrmaıdy. Óz aýlasyna baý-baqsha egedi. Júz­den asa gladıolýs gúlderin ósiredi. Kóre almaıtyn, qyzǵanshaq, ósekshi adamdardy jek kóredi. Ózin bir aldap ketken adamdy ekinshi ret mańaıyna jolatpaıdy. 
Ómirdiń zańdylyǵy ǵoı, ákesi erte qaıtys boldy, senetin eshkimi bolmady. Balalyq shaǵy orys, nemis ulttary aralasqan aýylda ótip, erjetti. Ol jastaıynan ne­mis halqynyń uqyptylyǵyn, taza­lyǵyn, óte retti bolatyndy­ǵyn úırendi. Ákesi Ámirbek aq­saqal bir kezderi ujymshar bas­qarǵan, sózinde turatyn, óte qaıyrymdy adam bolǵan. Ol kisiniń esimi aýyldastarynyń jáne el adam­dary­nyń áli jadynda. 
– Aýyldastarym «Ámirbektiń balasy» dep meni de qurmet tutady, – deıdi Erlan Zaıtenov. – Burynǵy aýylymyzda sheshen ulty óte kóp turǵan. Ákem olarǵa kóp qolǵabys jasaǵanyn, kóje pisirip ishýge bıdaı bergenin qazir ol kisiniń kózin kórgender jyr ǵyp aıtyp otyrady. Al anam óte qaıratty, myq­ty adam bolǵan. 8 bala tár­bıelep, ósirip, 88 jasynda qaıtys boldy. Naǵashy atalarym qajy­lyqqa barǵan adamdar. «Áke kórgen oq jonar, sheshe kórgen ton pisher» demekshi, maqsatym – ata-anamnan alǵan tárbıemniń arqasynda elge kúlki bolmaı, jaqsy jumys isteý, ilgerileý, bıikten kóriný. Men únemi «Qazaq ulty eshkimnen kem emes, bizdiń qolymyzdan bári keledi» degendi mańaıymdaǵy­larǵa aıtyp otyramyn. Jıyrma jyl buryn sharýashylyqtar bytyrap, tarap jatqan kezde biz sharýa­shylyqty saqtap qaldyq. Sol kez­den beri halyq úshin jumys istep kelemiz. Sol bir aýmaly-tókpeli, ótpeli kezeńde aýdandaǵy 11 sha­rýashylyqtan 2 ǵana sharýashy­lyq qalǵan edi. Men únemi halyqpen birgemin. Bir sát eńbek demalysyn alǵan kúnniń ózinde óz aýylymda, óz elimde bolamyn. Múmkindigimiz bolsa da, shetelge shyǵa ber­meımin. Elimizdiń bir qıyrynda turyp jatsaq ta, Máńgilik el bolýǵa men de óz úlesimdi qosamyn dep senemin, – deıdi Erlan Ámirbekuly aǵynan jaryla. Elimizdiń árbir patrıoty osyndaı-aq bolar.

Qatysty Maqalalar