Ótken aptanyń ortasynda álemdik naryqtaǵy munaı baǵasy burynǵy deńgeıinen ósken bolatyn. Kóptegen sarapshylar muny RF Qarýly kúshteriniń Sırıa terıtorıasynda áskerı operasıalar júrgizýimen tikeleı baılanystyrady. Álemdik naryqta qara altyn baǵasyn turaqtandyrýǵa Sırıadaǵy soǵys qalaı yqpal etpek? Bul týraly «365info.kz» portaly saraptama jasaǵan.
Sırıadaǵy áskerı operasıalar men munaı naryǵyndaǵy baǵa turaqsyzdyǵy sońǵy aptadaǵy eń kóp talqylanǵan taqyryptardyń biri bolǵandyǵy jasyryn emes.
Al fransıalyq Societe Generale bankiniń sarapshylarynyń pikirinshe shıki zat túrindegi Brent markaly munaıdyń baǵasy bareline 150 dollarǵa deıin kóterilýi múmkin. Bul týraly belgıalyq Echo gazeti men birqatar eýropalyq BAQ jazǵan.
Bir qaraǵanda Sırıadaǵy operasıalar men munaı baǵasy qalaı bir-birimen baılanysýy múmkin degen saýal týyndaıtyny ras. Tipti, RF prezıdenti Vladımır Pýtın BUU Bas Assambleıasynyń minberinen bul týraly bylaı degen edi ǵoı. «Ekijúzdilik, jaýapkershiliksizdik, jalǵan málimetterge súıene otyryp kópirip sóıleý t.b. Terorızmge qarsy kúresý kerek deısizder. Sóıte tura sol terrorısterdi qarjylandyrý tetikterine kóz juma qaraısyzdar. Olar narkobıznes pen zańsyz munaı saýdasy arqyly qarjylandyrylyp otyrǵanyn bilesizder ǵoı»,-degen Pýtın myrza.
Keıbir derekkózderine súıensek, IM sodyrlary ózderi basyp alǵan Irak pen Sırıa aýmaǵyndaǵy munaı burǵylaý oryndarynan satylǵan shıki munaıdan kúnine mıllıon dollar paıda kóredi. Al IM munaıyn qazir Túrkıa men Iran satyp alyp otyr. Bul týraly «Neft Rossıa» saıty jazady.
Qazirgi tańda IM zańsyz munaıdy bareline 25 dollardan satýda. Saldarynan naryqtaǵy baǵa básekege qabiletsiz bolyp qalǵan. Alaıda bul zańsyz saýdaǵa toqtaý salynatyn kún alys emes. Reseı federasıasy qarýly kúshteriniń terrorısterdiń munaı ınstrýktýralaryna shabýylynan keıin kontra-munaı saýdasy toqtaıtyny sózsiz.
Al ekinshi jaǵynan, Sırıadaǵy soǵys álemdik naryqtaǵy munaı baǵasyn turaqtandyrady nemese byltyrǵy mejesinen eki esege kóteredi dep kútý artyq aıtqandyq bolar edi. Sırıa álemdik masshtabtaǵy munaı derjavasy bolǵan emes.
Sarapshy Valerıı Nesterovtyń pikirinshe, Sırıa terıtorıasy arqyly Túrkıaǵa baratyn munaı qubyry bar. Biraq olar qazir óte senimsiz. Atalmysh qubyrdyń keıbir bóligi ıraktyq-kúrdistanǵa da munaı jóneltedi. Degenmen bul álemdik naryqta kishkene ǵana úleske ıe. Demek, Sırıadaǵy soǵystan keıin munaı baǵasy aspandap shyǵa keledi dep kútý artyqtaý bolar edi.
Salystyrmaly túrde qarastyratyn bolsaq, birneshe jyl buryn Sırıanyń jyldyq munaı óndirý kórsetkishi 14 mıllıon tonna boldy. Ol kezde Saýd Arabıasy 500 mln tonna munaı sorǵylaǵan bolatyn.
Al batystyq sarapshylardyń pikirinshe, Taıaý Shyǵystaǵy soǵys masshtaby aýqymdy bolatyn bolsa, munaı baǵasy aıtarlyqtaı kóteriledi.
Reuters agenttigi habarlaǵandaı, qazir naryqtaǵy Brent markaly munaı shıkizatynyń fúchersi $0,39 dan $48,76-ǵa deıin kóterilgen. Al WTI fúchersi $0,65 do $45,74-ti qurap otyr. Bul Reseı Qarýly kúshteriniń Sırıa terıtorıasyn bombalaǵanna keıingi kórsetkishter ekenin eskerte kenkenimiz jón bolar.
Sarapshylardyń pikirinshe, Sırıadaǵy soǵys munaı baǵasynyń kóterilýine sebep bola almaǵan kúnniń ózinde, baǵanyń odan ári quldyraýyna jol bermeıdi.
Bul jerde Reseı qarýly kúshteriniń dál IM jasaǵyna shabýyl jasap jatqandyǵyniń ózi kúmándileý ekeni túsinikti. Keıbir derekterde RF Sırıa oppazısıasymen soǵysýda dese, keıbir derekter múlde basqasha sóıleıdi.
Al Túrkıa, Taıaý Shyǵystaǵy keıbir memleketter men Batys elderi Reseıdiń soǵysty toqtatýyn talap etýde. Eger Reseı naryǵyndaǵy munaı baǵasy ósetin bolsa, ol Qazaqstandaǵy baǵaǵa da áser etetini sózsiz.
Nurgeldi Ábdiǵanıuly
