Reseıde jarıalanǵan ishinara mobılızasıadan keıin Qazaqstanǵa kelgisi keletin reseılikter sany artty. Ushaq bıletteriniń baǵasy suranystyń kóptiginen sharyqtap tur. Arnaıy qurylǵan telegram chattar Qazaqstannan páterdi qanshaǵa jaldaýǵa bolady, orys tilimen júrip-turý jaǵy, orystarǵa degen kózqaras qalaı degen mazmundaǵy hattarǵa toly. Olarǵa aqyly qyzmet kórsetetinder de tabyla ketip, Qazaqstanǵa esh alańsyz kelýge úgittep jatyr. Al jergilikti jurtshylyq soltústikten keletin adam nópirimen kóptegen másele de ilise keletininen aıtyp, áleýmettik jelide alańdaýshylyǵyn bildirip jatyr.
Máselen, jýrnalıs Halıma Tájiqul Qazaqstanǵa kelgisi keletin reseılikter sát saıyn artyp jatqanyn aıtady.
"Telegram kanaldaǵy "Kazahstan - chat forým" degen topty kórseńiz, bizge qaraı reseılikterdiń "uly kóshi" bastalǵan ba dersiz. Býynyp-túıinip otyrǵan orystar Qazaqstanǵa qalaı jetemiz, qanshaǵa jetemiz, til máselesi qalaı degen suraq qoıyp jatyr. Al álgi toptyń admıni dep kórsetilgen Azamat Delovoı men Aısha degender bizde bári jaqsy, shekara ashyq, jaldaıtyn páter taýyp beremiz dep jaıylyp tósek, ıilip jastyq bolyp álek. Arasynda shekara jabyq, bosqa áýre bolmańdar degenderdi álgi eki admın bloktap jatyr. Olardyń "bıznesine" kedergi kele me eken osydan? Bıznesi bar bolsyn, bizge dál búgingideı almaǵaıyp kezeńde qaýipsizdik máselesi mańyzdy emes pe?Erteń esikten kirip, tór meniki dep basynbasyna kim kepil? Aqorda ma, Ulttyq qaýipsizdik komıteti me? Tegtep ketýdi ótinem. Onsyz da "Olar kóbeıip barady..." degen sóz kóp.
Py.Sy. Admıni topty jabyq etip qoıam degen soń birazyn skrındep alýǵa tyrystym. Bárin skrındeý múmkin emes, sekýnd saıyn jazyp jatyr óıtkeni.
Bizdiki baıbalam salý emes, kórgenimizdi aıtý, saqtandyrý" deıdi jýrnalıs.
Saıasattanýshy Arman Ámir reseılikterdiń tasqyny áleýmettik máselelerdi ýshyqtyryp, tártipsizdik jıileýi múmkin degen pikirde.
"Kesheden beri mobılızasıadan qashqan reseılikter Qazaqstanǵa aǵylýda. Kóbisi Almaty men Elordaǵa baryp turaqtaǵysy kelitindigi aıdan anyq. Shovınızm dertinen aıyqpaǵan reseılikter qazaqtardyń basqa qalasyna "sıvılızasıa" jetpegen dep oılaıdymys. Endigi jaǵdaı ne bolmaq?! Mysaly Almatyda qazirdiń ózinde páter jaldap turý qıynnyń qıyny, páter az, baǵa ýdaı. Oqýǵa túsken júzdegen shákirt jataqhanaǵa syımaı, páter jaldaı almaı qala syrtyndaǵy alaqandaı vremánkalardy pana qylyp júr. Reseılikter kelgen soń páter baǵasy ósetindigi belgili. Paıdanyń ıisiń sezgen páter ıeleri stýdentterdi shyǵaryp, ornyna reseılikterdi kirgize bastaıdy. Ondaı mysaldar jaıly estip jatyrmyz. "Nıchego lıchnogo, tolko bıznes".
Sol stýdentter ne isteıdi? Áleýmettik narazylyq ósedi. "Kelimsekter jaıly jerge jaıǵasyp jatqanda, óz elińde ógeıdiń kúniń keshkendeı" sezimde bolmaı ma ol jastar. Úkimet bul máseleni sheshý úshin asa bir shara qoldana almaıdy. Óıtkeni múmkindigi de joq, qulshynysy da az. Qańǵyp júrgen olardyń ul-qyzdary emes qoı. Olardyń balalary Kıpr men Londonda.
Sonda ne bolmaq? Qarapaıym ǵana logıka. Áleýmettik ádildikti úkimet ornata almasa halyqtyń ózi ornata bastaıdy. Aldyńǵy eki aıda qylmys ulǵaıyp, "gop-stop" faktileri qaıta oralady. Relokasıa jasaǵan agresor eldiń "balalary" taıaq jegeni týraly jańalyqtar men habarlamalar taraı bastaısa esh tańqalmaımyn.
Teolog, ıslamtanýshy Qaırat Joldybaı tipti jergilikti halyq pen reseılikter arasynda qaqtyǵystar týý ǵajap emes dep otyr.
"Jappaı elimizge aǵylyp jatqan reseılikterdiń qaýpi kóp. Úılerdiń, jalǵa beriletin páterlerdiń baǵasy sharyqtaıdy. Azyq-túlik, kólik baǵalary qymbattaı túsedi. Jumys kúshi arzandap, kóptegen azamattarymyz dalada qalýy múmkin. Sondaı-aq, urlyq, qylmys kóbeıedi. Orys tiliniń qoldaný aıasy men yqpaly odan ári kúsheıe beredi. Jergilikti halyq pen reseılikter arasynda janjal, qaqtyǵystar oryn alyp, aıaǵy ultarazdyq máselege aınalýy yqtımal".
Tártipsizdik, janjaldar mindetti túrde bolady degen belsendi Aısultan Jaqyp shekarany jabatyn kez keldi dep sanaıdy.
"Milá, aıtpady demeńder. Erteń Z pen V áripi turmaq, kóliginde RF týy turǵan máshnelerdi qıratý, tonaý bastalady. Uryp-soǵý mindetti túrde. Sottalatyn da, sorlaıtyn da bizdiń ult sońynda...
Prezıdent myrza! Reseı-Qazaqstan shekarasyn jabatyn kez keldi. Shpıngolet pen kúrshekti qosa ilgen durys. Eger, aldaǵy saılaýda qaıta saılanýdan úmitti bolsańyz naqty qadam men jyldam sheshimniń ýaqyty qazir. Nóserden sońǵy seldeı aǵylýda reseı azamattary. Al, seldiń saldary jaman bolatynyn bárimiz bilemiz. Munan soń elde tártipsizdik kóbeıedi. İshki qaqtyǵystarǵa alyp kelse mańqamyzdy súrtip beretin eshkim joq. Qazaqtyń dosy qazaq qana."
Jýrnalıs Názıa Joıamergen Reseı-Qazaqstan shekarasyndaǵy kezek delingen vıdeony jarıalap, bılikten dereý shekarany jabýdy talap etedi.
"Mynaý shekaradaǵy kezek. Pýtınniń Ýkraınaǵa ashqan soǵysynan qashyp, Qazaqstanǵa tyǵylǵan reseılikter. Týǵan elinen bezgenshe Pýtınge nege qarsy shyqpaıdy? Qazaqstanǵa qudaıǵa qajeti joq osylardyń. Júrgen jerlerin byqsytyp, sasytyp júredi. Shekarany jabý kerek! Reseıdiń azamattary ǵoı, óz qotyryn ózderi qasysyn! Ýkraınada qanshama jazyqsyz jan óldi. Bala-shaǵa, qyz-kelinshek, qarıalar qyryldy. Sol kezde mynalar qaıda boldy??? Pýtınge nege toqta demedi?! Zardabyn tartsyn endi! Qazaqstanǵa kirgizbeý kerek! Shekarany japsyn. Reseılikterge jalǵan qujat jasap, IIN alyp berip jatqandar qatań jazalansyn! Aqsha úshin aryn, anasyn, Otanyn satyp jiberetin ońbaǵandar kóp. Elge qaýipti olar" deıdi jýrnalıs.
Qalyptasqan jaǵdaıǵa baılanysty senat tóraǵasy Máýlen Áshimbaev úkimet reseılikterdiń Qazaqstanǵa kelýine shekteý qoıa almaıtynyn, biraq Qazaqstanǵa kelgen shetel azamaty óz elinen ruqsaty bolmasa, Qazaqstanda turýyna ruhsat berilmeıtinin málim etti.
