Tarıh – irgetas. Halyq ótkenin zerdeleýden sabaq alyp, bolashaǵyn bajaılaýy kerek. Biraq biz tarıhty túgendeýmen júrgenimizde búgingi tiri qazaqtyń muń-muqtajy tasada qalyp jatqan joq pa?

Rýhanı azyq qarynǵa as bop qonbaıdy eken. Buryn ótken tulǵalarymyzdyń toıy men eskertkishteri jetim-jesirge baspana bolmaıdy. Ne jaryq tartylmaǵan, ne joly jasalmaǵan kileń kedeı turatyn kóshelerge keshegi batyrlardyń esimderin bergende «qurǵaq qasyq aýyz jyrtady» degen qazaqtyń sózi eske túsedi.

Qazaqtyń qazirgi halin qıyndatyp qoıǵan bılik qashanǵy «batyrdyń urpaǵysyń» dep arqadan qaǵyp otyra bermek?

– Dıktatorlyq júıelerdiń bári moınyn artqa buryp ómir súredi. Dál búgin eshqandaı saıası reforma usyna almaıdy, halyqtyń baqýatyn arttyra almaıdy. Sondyqtan elbasylaryńnyń jazǵan «Uly dalanyń jeti qyry» degen maqalasy sıaqty ıdeıany usynady. «Atań uly bolǵan, sol úshin maǵan zeınataqy, aılyq týraly suraq qoıma! Atań uly, sondyqtan da sen osy elde baqytty bolý kereksiń. Qazaq ekenińdi maqtan tutýǵa tıissiń! Sonymen kóńiliń toq ómir súrý kereksiń» dep sanaıdy. Áli kúngi maqtanyshymyz – «ata-babamyz attan túspegen jaýgershil bolǵan» degen daqpyrt ataq. Aqyndarymyz áli kúnge deıin sony jyrlaıdy. Álbette Dospambet, Mahambet sekildi tarıhı fenomender bolǵan. Alaıda búgin ákimnen alǵan páterdiń esigin ishten jaýyp alyp, «men kók bórimin!» dep óleń jazý maǵan kúlkili sekildi, degen edi bir sózinde jýrnalıs Darhan Ábdik.

Sýretshi, zertteýshi Berdaly Ospan da ótken ýaqyt belgili bolǵandyqtan, ótkenmen ómir súrý ońaı deıdi:

–"Eń jaqsy jol – artta qalǵan jol" degen sóz bar. Bolashaq belgisiz, adam belgisizdikten qorqady. Bolashaq sana men jaýapkershilikti talap etedi. Bolashaqty jasaý kerek. Al bul jaýapkershilikti moıynǵa alýdy talap etedi. 

Tarıh qaıtalanbaıdy. Ótken ýaqyt ótti, qaıtyp kelmeıdi. Qoǵamǵa "yńǵaıly" tulǵalar kerek. Ótken ýaqytta ómir súrgenderdi aıtý, úlgi etý ońaı jáne qaýipsiz. Olar ózderi týraly eshteńe deı almaıdy. Qoǵam damýy úshin jeke bastyń jaýapkershiligi bolý kerek. Ázirshe "Biz" dep sóıleıtinder kóp. Bul ótken ǵasyrdaǵy saıası qýǵyn-súrginnen qoryqqandyqtan basqa urpaqtarǵa qan arqyly ótken qorqynysh seniminiń áli ketpegeniniń belgisi.

KSRO-nyń avtokratıalyq bıligi bolashaqty – Komýnızmdi dáriptedi. Menińshe, deni durys bılik eldi órkendetý úshin ótkendi de bolashaqty da kezeginde baǵalaı bilýi tıis. Ótkennen úırenetin nárse kóp, sebebi – ol ótken kezeń. Ol kóptegen urpaqtardyń tájirıbesi. Jalańaıaq adam erte me, kesh pe aıaq kıim oılap tabýy kerek bolady. Sonda ol alysqa bara alady. Tarıh sol úshin kerek.