Astana halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń (AHQO) Taldamalyq esebiniń derekteri boıynsha sońǵy 15 jylda Qazaqstan 35 mlrd. Kólik jáne logıstıkaǵa. Qazaqstanda júk tasymaldaý kólemi 10 jylda 28% — ǵa-2014 jylǵy 487 mlrd. tonna-kılometrden 2023 jyly 621 mlrd-qa deıin ósti. 2019 jyly pandemıaǵa deıin kólik logıstıkasy 5,6 trln teńgege qyzmet kórsetip, JİÓ-niń 8% -. qamtamasyz etti. Úkimet Qazaqstannyń JİÓ-degi kólik pen logıstıkanyń úlesi 2025 jylǵa qaraı 9% - ǵa deıin ósedi dep boljap otyr. Salystyrý úshin: damyǵan elderde bul kórsetkish 13-14% jetedi.

AHQO esebinde Qazaqstan arqyly ótetin qurlyqtyq marshrýttar arasynda onyń negizgi haby retinde Orta dáliz nemese TMTM dep atalatyn Qazaqstannyń róli erekshe kózge túsedi. "Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵyty" Halyqaralyq qaýymdastyǵy 2017 jyldyń qańtarynda quryldy. Búginde ol 11 eldiń 25 ınfraqurylymdyq jáne logıstıkalyq kompanıalaryn biriktirip, búkil marshrýt boıynsha logıstıkalyq ınfraqurylymnyń sınergıasyn qalyptastyrady. Dúnıejúzilik bank 2030 jylǵa qaraı Ortalyq Azıa men Kavkazdyń ekonomıkalyq ósýi esebinen osy baǵyt boıynsha jyl saıynǵy tasymaldaý kóleminiń 11 mln tonnaǵa deıin úsh esege ulǵaıýyn boljap otyr.

Mundaı kúshti boljamdar sarapshylarǵa qıal sıaqty kórinbeıdi. Mine, jyldam ósýdiń paıdasyna aıtatyn bir ǵana mysal. Kólik mınıstrliginiń málimetteri boıynsha Qytaıdan Eýropaǵa konteınerlik júkterdiń tranzıti ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda ótken segiz aıda 20 esege jýyq ósti jáne 2023 jyldyń 8 aıynda 1,1 myń JFE-ge qarsy 19,9 myń JFE (jıyrma fýttyq balamasy) sanyna jetti.

Tımýr Qojahmetov, jetkizý tizbegin basqarý salasyndaǵy keńesshi:

— Qytaı ekonomıkasy búkil álemde suranysqa ıe tutyný taýarlaryn qoljetimdi baǵamen óndirý jáne eksporttaý úshin jumys isteıdi. 2022 jylǵa deıin Qytaıdan Eýropaǵa negizgi qurlyq júkteri Reseı arqyly temirjol jáne avtomobıl joldary arqyly ótti. Sanksıalar engizilgennen keıin bul marshrýttar jabyldy. Úndi muhıty arqyly Sıngapýr arqyly jáne odan ári Sýes kanaly arqyly Jerorta teńizine júkterdi jetkizýdiń teńiz joly uzaǵyraq ýaqyt alady jáne júkterdi tasymaldaý qymbatyraq. Osylaısha, Qytaı taýarlarynyń baǵa tartymdylyǵy teńestiriledi. Sondyqtan Qytaı TMTM damytýǵa múddeli. Bir jaǵynan, bul kúrdeli baǵyt, óıtkeni ol mýltımodaldy, ıaǵnı konteınerler men júkterdi poıyzdardan teńiz kemelerine tıeý qajet, al Aqtaý men Quryq porttarynyń ınfraqurylymynyń qýaty ázirge shekteýli. Paromdar negizinen Ázirbaıjan bolyp tabylady ázirge Kaspııdi aralap júr jáne olar ósip kele jatqan kólem úshin jetkiliksiz. Ekinshi jaǵynan, Transkaspıı baǵyty ońtústik-shyǵys Azıa elderine, Afrıkaǵa, Taıaý Shyǵysqa jáne Eýropaǵa Qytaı taýarlaryn tez jáne arzan jetkizý úshin qurlyq pen teńiz saýda joldaryn biriktirýdi maqsat etetin "beldeý jáne jol" dep atalatyn orta patshalyqtyń bastamasyna óte organıkalyq túrde enedi.

"TMTM" qaýymdastyǵynyń málimetteri boıynsha Aqtaý jáne Quryq qazaqstandyq teńiz porttary arqyly aıyna orta eseppen 6 myńǵa deıin júk konteıneri ótedi. Osy jyldyń 8 aıynda Aqtaý teńiz porty 18 125 júk avtokólik quralyn óńdedi (ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 26% - ǵa ósti). Bul rette ózbek avtokólik quraldarynyń aǵyny 65 % - ǵa ósti. Qytaılyq avtotasymaldaýshylar da bıyl TMTM baǵytyn ıgere bastady. Búginde Quryq-Baký jelisinde 10-ǵa deıin parom jumys isteıdi, onyń ishinde vagondar men avtomashınalardy tasymaldaıtyn 6 ámbebap parom (paromdardyń syıymdylyǵy 28-54 vagon nemese 32-50 ATS).

Eýropalyq Qaıta Qurý jáne damý banki (EQDB) Ortalyq Azıanyń kólik ınfraqurylymyn edáýir jaqsartý jáne turaqty baılanystardy qamtamasyz etý úshin qajetti ınvestısıalardyń jalpy kólemin 18,5 mlrd eýro deńgeıinde baǵalaıdy. Oǵan 33 ınfraqurylymdyq jobany damytý kiredi. Qazaqstan úshin quny 5,5 mlrd eýro bolatyn 13 joba anyqtaldy.

Aıjan Beıseeva, Ortalyq Azıadaǵy kólik jáne logıstıka boıynsha sarapshy:

 – Sheteldik oıynshylardyń mańyzdy kólik toraby retinde aımaqqa degen qyzyǵýshylyǵy birneshe iri birlesken kásiporyndardyń qurylýymen rastalady. Caspian integrated Maritime Solutios Ltd, "QazMunaıGaz" UK AQ men Abu Dhabi ports Group birlesken kásiporny, Transkaspıı munaı tasymaldaryn ulǵaıtý úshin munaı tankerlerin satyp alǵan. Bul KPMC Ltd., Qazaqstannyń kólik-logıstıkalyq sektorynda Aqparattyq tehnologıalar salasynda qyzmet kórsetý úshin qurylǵan "Qazaqstan Temir Joly "UK" AQ (QTJ) jáne PSA International (Sıngapýr) birlesken kásiporny. Middle Corridor Multimodal Ltd-di atap ótýge bolady., QTJ birlesken kásiporny, "Ázirbaıjan temir joldary" JAQ jáne "Grýzın temir joly" AQ TMTM-de mýltımodaldy jáne kóliktik-logıstıkalyq qyzmetter salasyndaǵy úılestirilgen saıasatty qamtamasyz etý jáne iske asyrý úshin qoldanylady.