2024-2025 oqý jyly aıaqtalyp, mektep emtıhandary aıaqtaldy. Qalyptasqan dástúr boıynsha Almaty jazǵy demalysty orta jáne kásiptik-tehnıkalyq bilim berýde joǵary kórsetkishtermen qarsy alady. Árıne, oqý oryndarynyń jumysynda qıyndyqtar bar. Ótken kezeńdegi qyzmet qorytyndylary týraly Almaty qalasy bilim basqarmasynyń basshysy Saıran Saıfedenov aıtyp berdi.
- Qalamyzdyń barlyq orta bilim berý uıymdarynda oqý sabaqtary 2025 jylǵy 23 mamyrda "Bilim – Otanym" taqyrybynda biryńǵaı synyp saǵatyn ótkizýmen aıaqtaldy. Oqýshylarǵa jazǵy demalys kezinde oqýǵa usynylatyn kórkem ádebıetter tizimi, sondaı-aq kórýge bolatyn kınofılmder usynyldy. 9 jáne 11 synyp oqýshylaryna arnalǵan qorytyndy emtıhandar 2025 jyldyń 29 mamyry men 16 maýsymy aralyǵynda ótedi.
Bıyl Almatyda 349 465 bala oqýdy aıaqtady, onyń ishinde memlekettik mektepterde – 308 933 oqýshy. Onyń 33000-nan astamy 9 – synyp jáne 18000-11-synyp oqýshylary. 1 764 túlek úzdik bitirip, 670 oqýshyǵa "Altyn belgi" belgisi tabystaldy. Aıta keteıik, ótken jyly 423 túlek bedeldi marapatqa ıe boldy.
Ulttyq jáne halyqaralyq zertteýlerdiń qorytyndysy boıynsha Almaty oqýshylarynyń oqý nátıjeleriniń kórsetkishteri elimizdiń basqa óńirlerimen salystyrǵanda turaqty joǵary bolyp qalatyny qýantady. Megapolıs Qazaqstanda matematıkalyq jáne jaratylystaný-ǵylymı saýattylyq boıynsha kóshbasshy orynǵa ıe. PISA-2022 halyqaralyq zertteýinde bizdiń oqýshylar matematıkalyq saýattylyq boıynsha respýblıka boıynsha birinshi oryndy kórsetti. Qala boıynsha ortasha kórsetkish - 453 bal, bul el boıynsha ortasha kórsetkishten (425 bal) jáne EYDU boıynsha (472 bal) joǵary.
Jaratylystaný-ǵylymı saýattylyq salasynda Almaty joǵary ortasha bal kórsetti – 458 (el boıynsha-423 bal, EYDU boıynsha-485 bal) jáne Qazaqstan boıynsha birinshi oryndy ıelendi. Oqý saýattylyǵy salasynda ortasha bal 423 (el boıynsha – 386) qurady. PISA-2025 nátıjeleri 2026 jyldyń jeltoqsanynda daıyn bolady.
17 522 túlek (92,1%) biryńǵaı testileýge qatysýǵa nıet bildirdi. UBT 16 mamyrdan 7 shildege deıin eki ýnıversıtet – ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Abaı atyndaǵy QazUPÝ ýnıversıtetinde ótti. Nátıjeleri boıynsha eń joǵary bal jınaǵan túlek JOO-ǵa memlekettik grantqa túsý úshin konkýrsqa qatysýǵa quqyly.
Muǵalimderge balalardy tárbıeleý men oqytýdaǵy qajyrly eńbekteri úshin alǵys aıtqym keledi. Buǵan bizdiń jetistikterimiz dálel. Oqý jylynyń qorytyndysy boıynsha Almaty qurama komandasy jaratylystaný-matematıkalyq baǵyt boıynsha respýblıkalyq olımpıadada 41 júldeli orynǵa ıe boldy. 9 altyn, 12 kúmis jáne 20 qola medal jeńip alyp, birinshi oryndy ıelendi. Almaty quramasy qoǵamdyq-gýmanıtarlyq baǵyttaǵy pánder boıynsha 25 júldeli orynǵa ıe bolyp, 7 altyn, 7 kúmis jáne 11 qola medal jeńip aldy. Olımpıada qorytyndysy boıynsha bizdiń qurama jalpy komandalyq esepte eń joǵary nátıje kórsetip, Gran-prıdi jeńip aldy. Biz "2025 jyldyń úzdik olımpıadalyq komandasy"ataǵyn maqtan tutamyz.
- Almaty 23 jyl qatarynan jaratylystaný-matematıkalyq baǵyttaǵy pánder boıynsha respýblıkalyq olımpıadada birinshi oryndy ıelendi. Ońtústik astananyń oqýshylary men stýdentteri júldeli oryndardy birqatar basqa baǵyttar boıynsha oqý men sportta alady. Mundaı joǵary kórsetkishter nemen baılanysty?
- Iá, Almaty dene shynyqtyrý boıynsha Respýblıkalyq olımpıadada da birinshi oryn alady. Bizdiń oqýshylar basqa baǵyttarda da júldeli oryndarǵa ıe. "Juldyzaı" respýblıkalyq ulttyq ınklúzıvti oıyndarynda biz jalpy komandalyq esepte turaqty jeńimpazdarmyz. Úzdik úshtikke qala chempıondary Ulttyq mektep lıgasynda kiredi. Munyń bári oqytýdyń joǵary deńgeıiniń, myqty muǵalimderdiń bolýyn jáne daryndy balalarmen belsendi jumys isteýiniń dáleli.
52 sport túri boıynsha ótkiziletin QR oqýshylarynyń jazǵy gımnazıasy aıasynda bizdiń sportshylar jalpy komandalyq esepte II oryn aldy. Nátıjesinde №105 gımnazıa oqýshysy Serbıada ótken bokstan Dúnıejúzilik gımnazıaǵa qatysty.
Aǵymdaǵy jyly QR Bilim mınıstrligi uıymdastyrǵan "Eńbek" Kýbogy týrnırinde Almaty kolejderiniń stýdentteri sporttyń 8 túrinen Kýboktyń alǵashqy ıegerleri atandy.
Bizde áskerı-patrıottyq tárbıe men áskerı-qoldanbaly sport túrlerine erekshe kóńil bólinedi. Almatylyqtar – "Qalqan-2025" spartakıadasynyń kúmis júldegerleri, olar shańǵy jarysynda, atý jáne basqa da pánderde úzdik nátıje kórsetti. Maýsym aıynda bizdiń komanda QR Qorǵanys mınıstrligi uıymdastyrǵan "Aıbyn" halyqaralyq áskerı-patrıottyq jıynyna qatysady.
Almatyda jastardy jańa belesterge umtylýǵa shabyttandyratyn iri jarystar, olımpıadalar, bilim berý forýmdary ótýde. Munyń bári ár balanyń óz áleýetin ashýǵa jáne joǵary nátıjelerge qol jetkizýge múmkindigi bar biregeı ekojúıeni jasaıdy.
Eleýli kórsetkishter qalanyń bilim berý mekemeleriniń júıeli jumysynyń, ákimdik tarapynan qoldaýdyń jáne talantty jastar úshin ınfraqurylymdy damytýdyń nátıjesi bolyp tabylady. Bizdiń megapolıste elimizdiń úzdik mektepteri, lıseıleri men ýnıversıtetteri shoǵyrlanǵan, munda oqýshylardyń qabiletterin daıyndaý jáne damytý ortalyqtary belsendi jumys isteıdi. Sondaı-aq, qalanyń bilim basqarmasynyń "Almaty Daryny" daryndy balalar men daryndy jastardy anyqtaý jáne qoldaý ortalyǵyna úlken eńbek sińirgen.
Pedagogıkalyq quramnyń joǵary deńgeıi úlken mańyzǵa ıe. Muǵalimder únemi biliktilikti arttyrý kýrstarynan ótedi, halyqaralyq konferensıalarda tájirıbe almasady jáne oqytýdyń ınovasıalyq ádisterin engizedi.
Yntaly jáne yntaly jastar da mańyzdy faktor bolyp tabylady. Almatynyń oqýshylary bala kezinen sáttilikke baǵyttalǵan jáne zamanaýı bilim berý tehnologıalaryna, almasý baǵdarlamalaryna jáne halyqaralyq konkýrstarǵa qol jetkize alady. Bul olarǵa respýblıkalyq deńgeıde ǵana emes, halyqaralyq arenada da básekege qabiletti bolýǵa múmkindik beredi.
- Tájirıbe kórsetkendeı, mektepterdegi bilim berý nátıjesine pedagogıkalyq jaǵdaılar áser etedi. Olardyń eń mańyzdysy – muǵalimniń daıyndyq sapasy. Pedagogterdiń oqý prosesine qatysýyn yntalandyrý jáne sonyń saldarynan bilim berý sapasyn arttyrý úshin qandaı jumystar júrgiziledi?
– Pedagogıkalyq kadrlarǵa qajettiliktiń artýy, eń aldymen, jyl saıyn kadrlar aınalymynyń artýymen túsindiriledi. Sońǵy úsh jylda basqa salalarǵa ketken muǵalimder sany 10% qurady. Olardyń basym kópshiligi (93%) mektepten óz erkimen ketedi. Orys tilinde oqytatyn mektepter matematıka mamandarynda, bastaýysh synyptarda jáne t.b. tapshylyqqa ushyraıdy. sonymen birge zeınetkerlik jastaǵy muǵalimderdiń sany artyp keledi, bul búgingi kúni 11% quraıdy.
Bul rette, 2020 jyldan bastap jalpy bilim berý uıymdarynda eńbek ótili bes jylǵa deıingi jas pedagogtardyń sany ósip, pedagog qyzmetkerlerdiń jalpy sanynyń 12% - qurady. Ózderińiz biletindeı, jańa oqytýdy júzege asyratyn negizgi kúsh – jas mamandar. Sondyqtan Almatynyń bilim berý júıesindegi pedagogıkalyq quramǵa jastardyń kóbirek kelýi, árıne, qýantady.
Búgingi tańda qalanyń oqý oryndarynda 27 000-nan astam muǵalim jumys isteıdi. Bizdiń pedagogtar joǵary biliktilikke ıe, muǵalimderdiń 85%-dan astamy joǵary kásibı bilimge ıe.
"Qazaqstannyń eńbek sińirgen ustazy" qurmetti ataǵyna ıe bolǵan elimizdiń úzdik pedagogtary 1000 AEK mólsherinde birjolǵy tólem alady. 2024 jyldyń qazan aıynda №140 gımnazıa dırektory.Maqataeva, fızıka pániniń muǵalimi Tileýbaı Sanıa Óskenbaıqyzy "Qazaqstannyń eńbek sińirgen muǵalimi" atandy.
Oqýshylardy óz pánimen qyzyqtyra alatyn, oqýǵa degen yntasyn arttyra alatyn jas talantty pedagogtardy izdeý maqsatynda biz úshinshi jyl qatarynan «Almaty ustazy» baıqaýyn ótkizemiz.
Ol kásibı ósý alańyna aınaldy. Jyl saıyn 36 jasqa deıingi muǵalimder arasynda baıqaýdyń tanymaldyǵy artyp kele jatqany qýantady. Eger ótken jylǵy baıqaýǵa 1500 qatyssa, bıyl olardyń sany 2000 muǵalimnen asty. 2024 jyly 7 jeńimpaz Estonıada halyqaralyq taǵylymdamadan ótti, al Gran-prı ıegeri № 173 mektep-lıseıiniń tarıh pániniń muǵalimi Ernur Beısembaev qala ákiminen qosymsha 5 mln teńge kóleminde grant aldy.
2025 jyly "Oqý jáne matematıkalyq saýattylyq: tabysty sınergıa" respýblıkalyq konkýrsyna qatysqan qala pedagogtary komandalyq esepte İİ oryndy jáne qos razrádta İ oryndy ıelendi.
Jyl saıyn "Almaty qalasynyń úzdik orta bilim berý uıymy" konkýrsy ótkiziledi. 2024 jyly ol №15 gımnazıa boldy, gımnazıa ujymyna Almaty ákiminiń 68 mln teńge granty berildi. Grant bilim berý uıymyn materıaldyq-tehnıkalyq jaraqtandyrýdy jáne bilim berý prosesin ǵylymı-ádistemelik qamtamasyz etýdi jaqsartýǵa baǵyttalǵan.
"Úzdik pedagog – 2024" respýblıkalyq baıqaýynyń qalalyq kezeńiniń qorytyndysy boıynsha jeńimpazdarǵa tıisti ataq berildi, mektepter men kolejderdiń 10 pedagogy kýálik aldy, sondaı-aq 10 pedagog Almaty qalasy bilim basqarmasynyń Qurmet gramotalarymen marapattaldy. Fınalda bizdiń 10 pedagogtyń 4-i júldeli oryndarǵa ıe boldy.
Qalalyq pedagogtardyń kásibı damýyna baǵyttalǵan is-sharalar óz nátıjelerin beredi. Naýryzbaı aýdanynyń №200 mektep-gımnazıasynyń aǵylshyn tili muǵalimi Aıgúl Ishıngalıeva IýNESKO-men seriktestikte uıymdastyrylǵan 1 mln dollar júlde qorymen 2023 jylǵy "Álem muǵalimi" baıqaýyna qatysyp, úzdik 50 fınalısttiń tizimine endi. Sondaı-aq, jyl saıynǵy "Úzdik pedagog" respýblıkalyq baıqaýynyń qorytyndysy boıynsha Almatydan kelgen 4 pedagog 3 mln teńge kóleminde respýblıkalyq grant ıegeri atandy.
Ózderińiz baıqaǵandaı, memleket pen qala ákimdigi tarapynan muǵalimder úshin barlyq múmkin jaǵdaılar jasalyp, jan-jaqty qoldaý kórsetilýde. Bizdiń eń basty mindetimiz — muǵalimderdiń jumysyna jaǵdaı jasaý, balalarymyzǵa jaqsy bilim berý úshin mamandardy daıarlaý men qaıta daıarlaýǵa ınvestısıa salýdy jalǵastyrý. Endi basty mindet – oqýshylarǵa sapaly bilim men laıyqty tárbıe berý.
– Qazirgi zamanǵy bilim berý kadrlarmen qamtamasyz etýge qosymsha talaptardy qajet etedi, óıtkeni pánder kúrdelene túsedi, baǵdarlamalar tereńdeı túsedi, Meta-pándik daǵdylarǵa basa nazar aýdarylady. Az ýaqyt ishinde buǵan qalaı úlgerýge bolady?
- Durys aıtasyń, álem ózgerýde, onymen Almatynyń bilim berý júıesi de ózgerýde. Erekshe bilim berý jaǵdaılaryna muqtaj oqýshylardyń sanattary ósýde: daryndy jáne joǵary yntaly, múmkindigi shekteýli balalar, akademıalyq nátıjeleri tómen oqýshylar jáne áleýmettik jaǵdaıy nashar otbasylardan shyqqan bilim alýshylar. Olardyń barlyǵy muǵalimderdiń nazaryn, qoldaýyn jáne qoldaýyn qajet etedi. Tıisinshe, bilim berý traektorıalaryn daralaý qajettiligi kúsheıtiledi.
Mundaı jaǵdaıda mektepterdi logopedter, defektologtar, áleýmettik pedagogtar, psıhologtar sıaqty mamandarmen qamtamasyz etý túbegeıli mańyzdy bolady. Mektepterdiń pedagogıkalyq quramynda olar áli de az. Bir tálimgerge (oqýshyǵa oqý maqsattaryna jetýge kómektesetin tálimger) syrtqy qosa atqarýshylardy eskere otyryp, 1000-nan astam bilim alýshy keledi. Defektolog-muǵalimdermen uqsas jaǵdaı: Almaty boıynsha orta eseppen bir mamanǵa 2000-nan astam oqýshy keledi.
Tolyq emes jumys kúnin tartý mamandardyń tapshylyǵynyń bir bóligin óteıdi. Árıne, bir ýaqytta birneshe uıymda jumys isteıtinderdiń múmkindikteri tolyq ýaqytty qyzmetkerlerge qaraǵanda tómen. Jáne fızıkalyq jáne ýaqyt sheńberimen shektelgen. Orta eseppen, syrttaı jumys isteıtinderdiń eń joǵary úlesi – logoped-muǵalimder, defektolog-muǵalimder, qosymsha bilim berý muǵalimderi.
Múmkindigi shekteýli jáne múgedek balalarmen jumys isteıtin pedagogıkalyq kadrlarmen qamtamasyz etý máselesi shuǵyl sheshýdi talap etedi. Resmı bilim berý statısıkasyna sáıkes, mundaı balalar kóbeıip keledi, al osy balalarmen jumys istegeni úshin járdemaqy alatyn muǵalimder men mamandandyrylǵan synyptarda jumys isteıtin muǵalimderdiń úlesi sońǵy tórt jylda azdap ózgerýde.
Bilim berý sapasyn arttyrý úshin jas muǵalimder qaýymdastyǵymen birlesip "Nazarbaev Zıatkerlik mektepteri" DBBU Pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynyń, "Órleý" BAUO AQ shaqyrýymen semınarlar, dóńgelek ústelder, aksıalar ótkizildi.
Almaty qalasynyń bilim basqarmasy jyl saıyn 1 qarashaǵa deıin pedagogterdi kýrstarǵa bóle otyryp, aldaǵy jylǵa qala pedagogtarynyń biliktiligin arttyrý josparyn qalyptastyrady. 2022 jyldan 2024 jylǵa deıin 23 995 pedagog biliktilikti arttyrý kýrstarynan ótti.
Qalany damytý Baǵdarlamasyn iske asyrý boıynsha Jol kartasyna sáıkes, menedjment baǵdarlamalary boıynsha kýrstar, halyqaralyq zertteýlerge daıyndyq, "Mekteptegi sabaq: fokýstar men jaqsartý strategıalary" bilim berý baǵdarlamalary boıynsha, robototehnıka, tálimger qyzmetiniń uıymdastyrýshylyq-ádistemelik aspektileri boıynsha jáne t.b. 2 805 pedagog ótti. 2025 jylǵy 13 mamyrdaǵy jaǵdaı boıynsha qosymsha 975 muǵalim oqýdan ótti.
- Búgingi tańda tárbıe jumysy boıynsha suraqtar ózekti bolyp qala beredi. Osy baǵytta qandaı is-sharalar ótkiziledi? Mektep meńgerýshileriniń tárbıe jumysy, áleýmettik pedagogtar, sondaı-aq mektepke deıingi mekemelerdegi beıindi pedagogtardyń quzyrettilik deńgeıin qalaı baǵalaısyz?
– Búgingi tańda Almaty qalasynyń bilim berý uıymdarynda tárbıe jumysy "Birtutas tárbıe" baǵdarlamasy aıasynda júıeli jáne keshendi formatta júzege asyrylýda. Oqý jyly ishinde synyp saǵattary, qaýipsizdik sabaqtary, "Qamqor", "Shabyt", "Eńbek adal – jas óren" jáne t.b. respýblıkalyq jobalar ótkiziledi. Sondaı-aq azamattyqty, ekologıalyq mádenıetti, eńbek tárbıesin jáne rýhanı-adamgershilik qundylyqtardy qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan is-sharalar.
Vedomstvoaralyq ózara is-qımylǵa, profılaktıkalyq jumysqa, eriktiler men patrıottyq bastamalarǵa erekshe nazar aýdarylady. Tárbıe jumysy boıynsha mamandarǵa arnalǵan semınarlar, trenıńter, dóńgelek ústelder jáne ádistemelik sesıalar ótkiziledi.
Mektepke deıingi jáne kásiptik-tehnıkalyq bilim berý uıymdaryndaǵy dırektorlardyń tárbıe rabote jónindegi orynbasarlarynyń, áleýmettik pedagogtar men beıindi mamandardyń quzyrettilik deńgeıine keletin bolsaq, ol jalpy normatıvtik talaptarǵa sáıkes keledi. Qyzmetkerlerdiń kópshiligi jaýapkershiliktiń, qatysýdyń jáne kásibı damýǵa daıyndyqtyń joǵary deńgeıin kórsetedi. Alaıda, ásirese jasóspirimdermen jumys isteý jáne quqyq buzýshylyqtyń aldyn alý salasynda júıeli túrde biliktilikti arttyrý qajettiligi qalady.
Jalpy, bilim berý uıymdaryndaǵy tárbıe jumysyna zamanaýı kózqaras oqýshylardyń qazirgi jaǵdaıdaǵy qajettilikterin únemi ózektendirýdi, ıkemdilikti jáne baǵdarlaýdy talap etedi.
– Oqý kezeńi aıaqtalyp, eń uzaq demalys ýaqyty keldi. Almaty balalary úshin jazǵy demalys qalaı uıymdastyryldy?
– Bıylǵy jyly jazǵy demalyspen biz 1-10 synyp oqýshylarynyń jalpy sanynan 280 myńnan astam balany qamtydyq (95,7%). Almatynyń barlyq mektepteriniń bazasynda jazǵy mektep janyndaǵy lagerler uıymdastyryldy.
Ár mektep óziniń jazǵy baǵdarlamasyn daıyndady.
Mysaly, megapolıstiń 6 mektebinde kıiz úılerde etnolagerler jumys isteıdi, onda balalar ulttyq dástúrlermen jaqynyraq tanysa alady, sándik-qoldanbaly óner men qolóner negizderin úırenedi. 24 mektepte fýtbol, basketbol, ulttyq sport túrleri boıynsha sporttyq jarystar ótedi. 50 mektepte oqýshylardyń ekologıalyq mádenıetin jáne tabıǵatqa sanaly kózqarasyn damytýǵa baǵyttalǵan ekologıalyq lagerler jumys isteıdi.
Qala syrtyndaǵy jazǵy lagerlerde HÁOT sanatyndaǵy 3 myńǵa jýyq bala (halyqtyń áleýmettik osal toptary), jetim balalar men erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalar qamtyldy.
Jazǵy lagerlerden basqa, jaz boıy qosymsha bilim berý uıymdary jumys isteıdi. Kóshpeli jáne beıindik is-sharalar uıymdastyrylady.
Qosymsha bilim berýdiń 5 mekemesi"Shabyt" jáne "Samǵaý" damý jáne shyǵarmashylyq ortalyqtary, №1 Oqýshylar úıi jáne ınovasıalyq shyǵarmashylyqtyń eki ortalyǵy negizindekı-baǵyt boıynsha úıirmeler ǵylymǵa, eksperımentterge jáne jobalyq qyzmetke beıimdilikpen jumys isteı bastaıdy.
Oqýshylar saraıy men oqýshylardyń basqa úıleriniń bazasynda shahmat, vokal, bı, Kúres jáne basqa da baǵyttar boıynsha seksıalar men úıirmeler jumys isteıtin bolady.
Almatynyń 11 000-ǵa jýyq oqýshysy memlekettik bilim berý tapsyrysy sheńberinde qalanyń 122 Jeke bilim berý uıymdarynda sabaqtarǵa tegin qatysady.
17 qalalyq kolej bazasynda Kásiptik baǵdar berý jumysy boıynsha seksıalar uıymdastyrylady. "Bolashaq mamandyǵy bar jaz" jobasy aıasynda oqýshylar tamaq daıyndaýda, kıim dızaınynda, shashtarazda jáne basqa da mamandyqtarda ózderin synap kóre alady. Kolejderge barý úshin ata-analardyń ótinishterin mektep ákimshiligine tapsyrýyńyzdy suraımyz.
