«نۇرلى جول» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا بولىنگەن قارجى دەر كەزىندە جانە ءتيىستى دەڭگەيدە يگەرىلۋى ءتيىس. اسىرەسە، وڭىرلەردەگى اكىمدەر بۇل ىستە ايرىقشا جاۋاپتى بولۋى كەرەك. بۇعان ۇكىمەت ايرىقشا نازار اۋدارىپ وتىر، دەپ حابارلايدى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى.    

كەشە ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆ سەلەكتورلىق رەجىمدە وتىرىس وتكىزدى. وندا 2015-2019 جىل­دارعا ارنالعان «نۇرلى جول» ين­فراقۇرىلىمدى دامىتۋ مەملە­كەت­تىك باعدارلاماسىن، «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىن ىسكە اسىرۋ بارىسى قارالدى.

باعدارلاما اياسىندا تۇرعىن ءۇي سالۋ، جەكە باسپانا قۇرىلىسىنا قاجەتتى كوممۋنيكاسيالىق ينفرا­قۇرىلىمدى تارتۋ، جاڭا مەكتەپ­تەر مەن بالاباقشالار تۇرعى­زۋ جانە تاعى باسقا شارالار قاراس­تىرىلعانى بەلگىلى. الايدا، بۇگىندە جەرگىلىكتى جەردە قاراجاتتى يگەرۋ جونىندەگى كونكۋرستىق جۇمىستار باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. سونىڭ سالدارىنان باعدارلاماعا بولىنگەن قىرۋار قارجى تولىق يگەرىلمەگەن.

اكىمدەر ۋادە بەردى

ۇلتتىق ەكونوميكا ءبىرىنشى ۆيسە-مينيسترى مارات قۇسايىنوۆتىڭ حابارلاۋىنشا، ۇلتتىق قوردان «نۇر­لى جول» باعدارلاماسىنا ءبولىن­گەن قاراجاتتى يگەرۋ جۇ­مىس­تارى باياۋ جۇرگىزىلىپ كەلەدى. سول سەبەپتى قارجىنى تولىعىمەن يگەرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردىڭ اكىمشىلەرى مەن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر ءتيىستى كونكۋرستىق راسىمدەردى جىلدامداتىپ، اقشانى ۋاقىتىندا يگەرۋدى قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

بيىل «نۇرلى جول» باعدار­­-
لاماسىن ىسكە اسىرۋعا ۇلت­تىق قور­دان 769،6 ملرد. تەڭگە ءبولۋ كوزدە­ءلىپ، ونىڭ ىشىندە نىسانالى ترانس­فەرتتەر تۇرىندە 503،4 ملرد. تەڭ­گە جانە ۇلتتىق حولدينگ­تەردىڭ وب­لي­گاسيالىق زايمدارى ارقىلى 266،2 ملرد. تەڭگە باعىتتالدى.

الايدا، بۇگىندە بارلىق وبلىس­تاردا «نۇرلى جول» باعدارلا­ماسىنىڭ قاراجاتى ۋاقتىلى يگە­ءرىل­مەگەنى بايقالىپ وتىر. ۆيسە-مينيستردىڭ مالىمەتىنشە، قاراجات­تى يگەرمەۋ شقو-دا - 86،3 پايىز، وقو-دا - 61،7 پايىز، قاراعان­دى وبلىسىندا - 95،1 پايىز، پاۆلودار وبلىسىندا - 70،7 پايىز، قىزىلوردا وبلىسىندا - 61،3 پايىز. وتىرىستا بەينەبايلانىس ارقىلى ءسوز العان اكىمدەر بۇل ماسەلەنى 1 قىركۇيەككە دەيىن شەشۋگە ۋادە بەردى.

جاۋاپكەرشىلىك  جۇگى اۋىر

قارجىنىڭ ءتيىمدى ءارى دەر كەزىندە يگەرىلۋىن ۇكىمەت باسشىسى باقىلۋدا ۇستايتىنىن ايتتى. «اكىمدەردىڭ نازارىن بولىنگەن قارجىنىڭ تولىق جانە ۋاقتىلى يگەرىلۋى ماسەلەسىنە اۋدارامىن. بۇل اكىمدەردىڭ جانە بيۋدجەتتىك باع­دارلامالار اكىمشىلەرىنىڭ جەكە­لەي جاۋاپكەرشىلىگى»، دەدى ارالىق قورىتىندىلارعا باعا بەرگەن، سونداي-اق، «نۇرلى جول» باعدار­لاماسى بويىنشا تيىمدىلىگى جەتكىلىكسىز جۇمىستى اتاپ وتكەن كارىم ءماسىموۆ.

پرەمەر-مينيستر ۇلتتىق ەكو­نوميكا مينيسترلىگىنە وڭىرلەر­دە بولىنگەن قارجىنىڭ يگەرىلۋى جاع­­دايىنا تالداۋ جاساپ، وسى ءما­سە­لە بويىنشا جەتەكشىلىك ەتەتىن اكىمدەر ورىنباسارلارىنىڭ جاۋ­اپ­­كەر­شىلىگىن قاراستىرۋ بويىنشا ۇسىنىستار ەنگىزۋدى تاپسىردى.

سونىمەن قاتار، «بايتەرەك» اق پەن «سامۇرىق-قازىنا» ءۇاق-قا كەلىسىمشارت جاسالعان قارا­جاتتىڭ يگەرىلۋىن  جانە جوسپار­لانعان تۇرعىن ءۇي كولەمىن پايدا­لانۋعا بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ جۇكتەلدى. استانا مەن الما­تى قالالارىنىڭ، وبلىس اكىم­دەرىنە ءبىلىم بەرۋ نىساندارى قۇرى­لى­سىنا ارنالعان قارجىنىڭ دەر كەزىن­دە جانە ءتيىستى دەڭگەيدە يگەرى­ءلۋىن، سونداي-اق، ولاردى پايدا­لا­نۋعا بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ تاپ­­سىرىلدى. سونىمەن قاتار، بيۋد­­جەتتىك باعدارلامالار اكىمشى­لەرى بولىنگەن قارجىنىڭ يگەرىلۋىنە اپتا سايىن مونيتورينگ جۇرگىزىپ، اي سايىنعى نەگىزدە اتقارىلعان جۇمىس تۇرعىسىندا ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىن اقپاراتتاندىرۋى ءتيىس.

كونكۋرستىق شارالار كەدەرگى بولماۋى كەرەك

قارجىنىڭ ۋاقتىلى يگەرىل­مەۋىنە قاتىستى ماسەلەگە پرە­مەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى د.نازاربايەۆا دا پىكىر ءبىلدىردى. مەملەكەتتىك باعدارلامالار اياسىن­داعى كوپتەگەن جۇمىستار مەم­لەكەتتىك ساتىپ الۋلار جاعدايى­مەن بايلانىستى كەش ورىن­دالىپ جاتاتىنىن ايتىپ، وسى سالادا كورشى رەسەي فەدەرا­سيا­سىنىڭ تاجىريبەسىن قولدانۋدى ۇسىندى. سەبەبى، ول جاعىنان رەسەيلىكتەر ءبىرشاما ىلگەرى كەتكەن.

«بۇگىندە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار ماسەلەسى وزەكتى بولىپ تۇر. اسىرەسە، مەملەكەتىك ساتىپ الۋدى وتكىزۋ مەرزىمىن كەشىكتىرگەن كەزدە ءتيىستى جۇمىستار تۇرالاپ جاتادى. بۇل - جىل سايىن قايتالانا بە­رەتىن ماسەلە. ءبىز ونى ىلعي تالقى­لاپ جاتامىز. وسىعان بايلا­نىستى ءبىر ۇسىنىس بار. قازىرگى كەزدە رەگلامەنت پەن پروسەدۋرا­نى قايتا قاراپ شىعۋ قاجەت. مەم­لەكەتتىك ساتىپ الۋدى وتكىزۋ­ءدىڭ ناقتى مەرزىمىن ەنگىزۋ كەرەك. سوسىن كونكۋرستىق شارالار جا­عىنان قيىندىق بولىپ جاتسا دا، جۇمىستار توقتاتىل­ماۋى ءتيىس. سونداي-اق، مەملەكەت­تىك باعدارلامالارعا جاۋاپتى اكىم­شىلەردىڭ جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن ەنگىزگەن ءجون»، دەدى د.نازاربايەۆا.

«رەسەيدە مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا جەڭىمپاز اتانعان كاسىپورىننىڭ بانك ەسەپشوتى اشىلادى. سوعان اقشا اۋدا­رىلادى. ءبىراق ونى تەك تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ رۇقساتىن العان­نان كەيىن عانا جۇمساۋعا بولادى. وسىنىڭ ارقاسىندا بيۋدجەت قارا­جاتىنىڭ جۇمسالۋىن باقى­لاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بار»، دەدى ۇكى­مەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى.

ۇكىمەت وتىرىسىندا، سونداي-اق، ينۆەستيسيالار جانە دامۋ مينيسترi ج.قاسىمبەك، ءبىلىم جانە عىلىم ۆيسە-مينيسترى ب.اسىلوۆا، قارجى ءمينيسترى ب.سۇلتانوۆ جانە تاعى باسقالار ءسوز سويلەپ، باعدارلامانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسى جايىندا ءوز سالالارى بو­يىنشا باياندادى.

جيىن-تەرىمگە جۇمىلادى

كەشەگى ۇكىمەت وتىرىسىن­دا، سونداي-اق، استىق جيناۋ جۇ­مىستارىنا دايىندىق  ماسەلەسى تالقىلاندى. ايماقتارداعى جيىن-تەرىم جايىندا اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيسە-مينيسترى ق.ايتۋعانوۆ ەسەپ بەردى. ايماق­تارداعى استىق جيناۋ ناۋقانىنىڭ بارىسى جايلى بايانداعان ۆيسە-مينيستر 9 تامىزداعى جاعداي بويىنشا قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك جانە باتىس ايماقتارىنداعى وبلىستاردا 703،2 مىڭ گا القاپتان 1 539،3 مىڭ توننا استىق جي­نال­عان. استىق داقىلدارىنىڭ ورتاشا تۇسىمدىلىگى ءبىر گەكتاردان 21،9 سەنتنەردى قۇرادى، بۇل الدىڭعى جىلدارداعى سايكەس كورسەتكىشتەردەن 4،7 س/گا ارتىق.

ق.ايتۋعانوۆ ايتىپ وتكەندەي، تامىز ايىنىڭ باسىنا جالپى ەگىس اۋدانى 5،1 ملن. گا بولاتىن 2 567 اوك سۋبەكتىلەرىنەن 58،9 ملرد. تەڭگە سوماعا 1 853 ءوتىنىم قارجى­لاندىرىلدى. تەحنيكا مەن استىق قابىلداۋ پۋنكتتەرى جاپپاي استىق جيناۋعا جانە قابىلداۋعا دايىن.

ۆيسە-مينيستردىڭ مالىمە­ءتىن­شە، كۇزگى دالا جۇمىستارىن ءتيىستى جۇرگىزۋ ماقساتىندا اۋىل شارۋا­شىلىعى مينيسترلىگى ەگىن جيناۋ جۇمىستارىن ۇيىمداسقان تۇردە جۇرگىزۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردى بيۋدجەت قاراجاتى جانە قازاگرو ۇلت­تىق حولدينگىنىڭ قارجى ينستي­تۋت­تارىنىڭ قاراجاتى ەسەبىنەن قارجىلاندىرۋ بويىنشا شارالار قابىلدادى.

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىمەن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيستر­لىگىمەن بىرلەسىپ بەكىتىل­­گەن مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارى ءۇشىن وبلىستاردى بەكىتىپ بەرۋ كەس­تە­ءسى بويىنشا وبلىستاردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن ءوندى­رۋ­شىلەرى ءۇشىن جوسپارلانعان 391،6 مىڭ توننا كولەمىندە ديزەل وتىنىن جەتكىزۋ جۇزەگە اسى­رىلىپ جاتىر. وڭىرلەردەگى ديزەل وتىنىنىڭ 1 ءليترى اۋىل شا­رۋاشىلىعى تاۋارىن ءوندىرۋ­شىلەر ءۇشىن ورتا ەسەپپەن 92 تەڭگەنى قۇرايدى (جانارماي ستانسالارىندا 1 ءليترى 108 تەڭگە)، بۇل نارىقتىق باعادان 15 %-عا ارزان.

بۇدان باسقا، ەنەرگەتيكا جانە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيستر­لىكتەرىمەن اعىمداعى جىلعى ەگىستىڭ استىعىن ۋاقتىلى كەپتى­رۋ ءۇشىن ديزەل وتىنىنىڭ قوسىم­شا كولەمىمەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە ماسەلە پىسىقتالۋدا.

ماسەلەگە وراي ۇكىمەت باسشى­سى ناۋقاندى ءوز دەڭگەيىندە وتكى­ءزۋدى ەرەكشە اتاپ، مينيسترلىك پەن اكىمدىكتەرگە ماسەلەنى نازاردا ۇستاۋدى تاپسىردى.

«بارلىعى استىق جيناۋ ناۋ­قا­نىن باقىلاۋدا ۇستاۋى ءتيىس. قاجەت بولعان جاعدايدا كەڭەس وتكى­ءزىپ، جۇمىس توپتارىن جيناپ، بايان­داڭىزدار، ءقازىر ءپىسىپ جاتقان الەۋەتى زور استىقتى جيناپ، ساق­تاپ جانە تۇتىنۋشىعا جەتكىزۋى­ءمىز كەرەك»،  دەدى پرەمەر-مينيستر.

ك.ءماسىموۆ ەنەرگەتيكا مي­نيسترلىگىنە وبلىستارعا ديزەل وتىنىن ۋاقتىلى جەتكىزۋدى قام­تاماسىز ەتۋدى جانە اۋىل شارۋا­شىلىعى مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ اعىمداعى جىلعى ەگىستىڭ استىعىن دەر كەزىندە كەپتىرۋدى جۇرگىزۋ ءۇشىن ديزەل وتىنىنىڭ قوسىمشا كولەمىمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ءتيىستى شارالار قابىلداۋدى تاپسىردى.

دينارا بىتىكوۆا، "قازاقپارات"